حلقه های مفقوده در اعتماد مردم به دولت

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است: «اعتماد مردم نسبت به دولت کاهش‌یافته و برای بازگشت آن، نخست دولت باید یکسری اقدامات تأثیرگذار در کوتاه‌مدت انجام دهد. یکی بودن حرف و عمل مسئولان و همین‌طور صداقت به موقع از موارد بسیار مهمی است که دولت باید به آن توجه کند.»
 
رهبر انقلاب در نخستین دیدار رئیس جمهور و اعضای دولت سیزدهم با ایشان به بیان برخی توصیه ها به دولتمردان پرداختند که یکی از آنها موضوع بسیار مهم «احیای اعتماد و امید مردم» بود. ایشان در این زمینه تصریح کردند که «اعتماد مردم بزرگترین سرمایه دولت است که متاسفانه تا حدی آسیب دیده است.» بدون شک اعتماد عمومی یکی از مهم‌ترین عوامل سرمایه‌ اجتماعی در یک کشور شناخته می‌شود و تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌توانند موجب افزایش یا کاهش این موضوع شوند. لذا سوال اساسی این است که چه عواملی باعث آسیب به اعتماد عمومی مردم شده و چه راهکارهایی برای بازگشت اعتماد مردم نسبت به دولت وجود دارد؟
 
در این باره دکتر مسعود عالمی نیسی استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا، با بیان اینکه امروزه در جامعه با کاهش اعتماد اجتماعی مواجه هستیم و این اتفاق می‌تواند تأثیرات منفی را بر زندگی افراد یا جامعه بر جای بگذارد، گفت: «طبق فرمایشات چند روز پیش رهبری، اعتماد مردم به دولت، مسئله مهمی است که با کاهش روبه‌رو بوده و لذا توصیه‌هایی از قبیل عمل به وعده و پیگیری مشکلات فرمودند.»
 
وی با اشاره به اینکه امید یک مقوله بزرگ‌تری است که شاید دولت تنها با عملکرد خودش نتواند آن را در جامعه محقق کند و این موضوع مشروط به شرایطی است، افزود: «مفهوم ساده امید آن است که یک فرد امید داشته باشد تا سعی و تلاش‌هایش به نتیجه برسد و این زمانی رخ می‌دهد که موانع سختی پیش روی آن نباشد؛ یعنی موانع به‌قدری بزرگ نباشد که افراد از ایجاد تحول یا تحقق اهداف خود ناامید شوند.»
 
برای حل مشکلات باید نگاه ریشه‌ای داشته باشیم
این جامعه‌شناس با ذکر یک مثال در خصوص نگاه ریشه‌ای به مسائل عنوان کرد: «یکی از مسائل روز کشور در کنار کرونا، بحث اقتصاد است. اصل اقتصاد آن است که مردم موتور آن را پیش ببرند و یکی از بخش‌های مهم در کشور بخش کشاورزی است؛ سال‌هاست شعار خودکفایی در بحث کشاورزی می‌دهیم ولی این امر محقق نشده و از آن سو کشاورزها به لحاظ اقتصادی در فروش محصولات دچار مشکل هستند.»
 
عالمی نیسی ادامه داد: «اگر به این موضوع به شکل ریشه‌ای نگاه کنیم خواهیم دید که کل اراضی زراعی و باغی فعلی 16 میلیون هکتار است، اما اراضی قابل کشت کشور حدود 85 میلیون هکتار است، و این یعنی کشاورزی ما قابلیت دارد تا چندین برابر ظرفیت فعلی رشد کند.»

مقررات دست و پاگیر باعث ناامیدی می‌شود
وی با بیان اینکه مقررات در کشور با مشکل روبه‌رو است، عنوان کرد: «سازمان منابع طبیعی اراضی عمومی را به مردم نمی‌دهد به خاطر اینکه مقررات واگذاری اراضی دارای مشکل است. سازمان منابع طبیعی تمایلی به واگذاری ندارد چون فکر می‌کند زمین‌خواری یا پرونده‌سازی صورت می‌گیرد، در اینجا اشکال آن است که واگذاری قطعی اتفاق می‌افتد و همین موضوع باعث زمین‌خواری می‌شود.»
 
این جامعه‌شناس افزود: «یکسری موانعی وجود دارد که اگر هر فردی هم مدیر این سازمان شود، باز موانع پابرجا خواهد بود و درنهایت امیدی برای توسعه کشاورزی و اقتصادی به وجود نمی‌آید. در سایر حوزه‌ها هم به همین صورت است، در واقع قانون مشکل دارد. باید مشکلات را ریشه‌ای شناسایی کنیم؛ در هر وزارت خانه‌، دفتری تأسیس شود که فقط بر شناسایی موانع متمرکز باشد.»
 
عالمی نیسی اظهار کرد: «در قوانین و مقررات موانعی محکم و پنهانی وجود دارد که اجازه یک چرخه روان اقتصادی را به مردم نمی‌دهد. به همین دلیل ناامیدی به صورت ساختاری و ریشه‌ای هر روز بیشتر می‌شود و نباید این موضوع را به اشخاص وابسته کنیم.»
 
مقبولیت دولت در جامعه کاهش پیدا کرده است
وی با اشاره به اینکه جامعه و کار جمعی مبتنی بر اعتماد است و اگر اعتماد وجود نداشته باشد جامعه به سمت فردگرایی مخرب سوق پیدا می‌کند، افزود: «در بین مردم ممکن است وقتی دولتمردی حرفی میزند یا وعده‌ای می‌دهد مردم آن را جدی نگیرند چون یک بی‌اعتمادی شکل گرفته است. دولت نماینده مردم است؛ اگر دولت نتواند نیروهای اجتماعی را به خدمت بگیرد، در راستای اهداف خود پیشرفتی نخواهد داشت.»
 
این جامعه‌شناس با بیان اینکه مقبولیت دولت در جامعه کاهش یافته، تصریح کرد: «دولت فعلی باید تلاشی مضاعف داشته باشد و نیاز است که چند کار عملی انجام دهد تا مردم ثمرات آن را در زندگی احساس کنند. این امر باعث می‌شود تا اعتماد مردم به ‌مرور افزایش پیدا کند.»
 
باید حرف و عمل در بین دولتمردان یکی باشد
عالمی نیسی با اشاره به اینکه صداقت و شفافیت یکی از مبناهای اعتماد مردم به دولت است، گفت: «بعضی مواقع مشکلی پیش می‌آید که مردم هم متوجه آن می‌شوند اما دولت آن را انکار می‌کند و بعد از مدتی دولت همان موضوع را تأیید می‌کند. این دست موضوعات باعث بی‌اعتمادی می‌شود. دولت باید صداقت داشته باشد، اگر اتفاق رخ داده، بهتر است آن را خیلی شفاف با مردم در میان بگذارد.»
 
وی با تأکید بر اینکه باید حرف و عمل در بین مسئولان یکی باشد و همین‌طور به موقع صادق باشند، اظهار کرد: «در حال حاضر در بحث تحریم‌ها اگر دولت از اول مشکلات را با مردم مطرح می‌کرد و توان خود را می‌گفت، در آن زمان مردم به کمک می‌آمدند. اگر از اول بگوییم که همه‌چیز خوب است و ما مشکل نداریم اما بعداً معلوم شود که کلی اشکال وجود دارد، آن‌وقت اعتماد مردم از بین می‌رود و همین‌طور وضعیت اقتصادی بدتر می‌شود.»
 
راهکارهایی برای بازگشت اعتماد مردم
این جامعه‌شناس با ذکر چند نکته در خصوص راهکارهایی برای بازگشت اعتماد مردم عنوان کرد: «اقدام نخست برای بازگشت اعتماد مردم انجام یکسری اقدامات کوتاه‌مدت است که نتیجه آن در جامعه احساس شود.»
 
عالمی نیسی ادامه داد: «اقدام دوم، نگاه ریشه‌ای در بحث قوانین و مقررات است، اگر به این موضوع توجه نشود این دولت هم علی‌رغم میل خود مانند سایر دولت‌ها دچار ناکارآمدی می‌شود.»
 
انتصاب افرادی صادق و متعهد از دل جامعه
وی با بیان اینکه منصوب کردن افرادی از دل جامعه که کارآمد، صادق و متعهد بوده و خارج از دایره بازی‌های سیاسی باشند، راهکار سوم محسوب می‌شود، گفت: «در بعضی مواقع وقتی فردی به یک پستی منصوب می‌شود، مردم می گویند این افراد از خودشان است و این موضوع یعنی عدم اعتماد که بین مردم و دولت یک مرزی ایجاد می کند. لذا اگر افرادی منصوب ‌شوند که جزو گروه‌های مرجع مردم بوده و مردم آنها را قبول داشته باشند، می‌تواند در بازگشت امید و اعتماد مؤثر باشد.»
 
این جامعه‌شناس در پایان خاطرنشان کرد: «زمانی که اعتماد بین افراد وجود نداشته باشد رابطه‌ پایدار شکل نمی‌گیرد و جامعه‌ای که در آن روابط پایدار وجود نداشته باشد، نهادهای اجتماعی تشکیل نمی‌شود و به سمت پویایی و رشد حرکت نمی‌کند.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام