چاره‌ ای جز تحول در علوم انسانی وجود ندارد/ قدم اول برای تحول، تکثر در تفکر است

عطنا - نشست هم‌اندیشی «چگونگی تحول در علوم انسانی» به مناسبت بزرگداشت علامه سیدمحمدحسین طباطبائی دوشنبه ۲۴ آبان در محل سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه‌ طباطبائی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

به گزارش عطنا، حجت الاسلام دکتر مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها در این نشست بیان کرد: «سیاست کلان نظام اسلامی رشد علمی به صورت جدی و همه جانبه بوده است. علاوه بر رویکرد مقام معظم رهبری در این رابطه، امام راحل نیز موضوع توجه به علم و رشد علمی را بسیار جدی می‌دانست و جبهه‌ای که امام بعد از خارج شدن اولویت دفاع از مرزها معرفی کرد، جبهه علم، دانشگاه، آموزش و پژوهش بود. ایشان علوم انسانی را روح همه دانش های موجود در جامعه می‌دانست. علوم انسانی به جامعه جهت می‌دهد و مشخص می‌کند که ما به کدام سمت حرکت می‌کنیم و ماموریت تحول حوزه علوم انسانی بسیار جدی تر از چیزی است که در نگاه جامعه وجود دارد.»
 
وی با طرح این سوال که آیا علوم انسانی از دین قابل تفکیک است؟، گفت: «مطالعه تاریخ علم نشان می‌دهد این ادعا که علم بدون پیوست فکری و ایدئولوژی حرکت می‌کند و می‌توان علوم انسانی را بدون عقبه فکری مطالعه کرد ادعایی کذب است و با منطق موجود در عرصه علوم انسانی سازگار نیست.»
 
رستمی که به صورت مجازی در این نشست حضور یافته بود، ادامه داد: «علوم انسانی موجود خالی از مکاتب فکری و فرهنگی مختلف نیست. برای مثال در جامعه شناسی حاصل دو نگاه فردگرایانه و اصالت بخشی به جامعه دیدگاه هایی متفاوت خواهد بود و تحلیل های متفاوتی را ارائه می دهند. این مسائل در فضای دانشگاهی مورد بررسی قرار می گیرند، اما اگر نگاهی مبتنی بر اعتقادات متعالی باشد، به عنوان پیوست ایدئولوژیک توجهی به آن نداریم.»
 
علت فقر جوامع شرقی در نظریه پردازی علوم انسانی
رستمی اظهار کرد: «در محافل دانشگاهی یک جبر مبتنی بر پذیرش جریان های به وجود آمده غربی وجود دارد و فقری که جوامع شرقی در نظریه پردازی حوزه های علوم انسانی دچار آن شده، ناشی از آن است که ملزم به پذیرش یافته های مبتنی بر مکاتب موجود و ایدئولوژی های پذیرفته شده در جوامع غربی و پیش فرض های آنها است.»
 
وی افزود: «دلیلی در محدود کردن علم به آن چیزی که عده‌ای در کرسی نشسته و طراحی می‌کنند وجود ندارد. با وجود اینکه بخش عمده نیروی انسانی، ساختار و محتوای دانش در دانشگاه های ما در حوزه علوم انسانی وجود دارد، هنوز با جایگاه مناسب فاصله زیادی داریم و اگر خود را با معیارهای موجود در علم سنجی در دنیا و قواعد پذیرفته شده مقایسه کنیم تعداد دانشمندان و دانشجویان علوم انسانی با حجم خروجی های آن‌ها به عنوان خروجی علمی نامتناسب است.»
 
رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها گفت: «این باور وجود دارد که علم فقط آن چیزی نیست که در یک نوع تفکر و بستر فکری شکل می‌گیرد. وظیفه علم کشف حقیقت و واقعیت است و نباید محدود به یک نوع تفکر باشیم. قدم اول برای تحول، تکثر در تفکر است و دین هرگز با تفکر و دانش مخالف نیست و بلکه تشویق گر علم است.»
 
چاره‌ ای جز حرکت و تحول در علوم انسانی وجود ندارد
حجت الاسلام رستمی بیان کرد: «مواجهه انسان با حوزه علوم انسانی بدون در نظر گرفتن ایدئولوژی، یک امر فیزیکی یا آزمایشگاهی خواهد بود که پدیده ها را بدون در نظر گرفتن عنصر والای انسانی در نظر می‌گیرند. این مواجهه با انسان نه راه‌گشا خواهد بود نه قادر به حل نیازهای انسان است؛ نه علم پیش خواهد رفت و نه امکان تحلیل رخدادهای جدید وجود دارد.»
 
وی ادامه داد: «در جامعه ای که دین را افیون توده ها بدانند و اقتصاد را عامل اول جامعه ببینند، خروجی آن در سرنوشت انسان ها در دهه های مختلف تاثیر می‌گذارد و اگر دین را احیاگر توده ها بدانیم شکل دیگری از دانش مانند آنچه که در انقلاب اسلامی شاهد آن بودیم اتفاق می‌افتد. امروز چاره ای‌ جز حرکت و تحول در علوم انسانی وجود ندارد. چیزی که از دانشگاه‌های ما مطالبه شده و باید به سمت آن حرکت کنیم تحول در حوزه علوم انسانی است.»
 
علوم انسانی باید بتواند نیازهای جامعه را پاسخ دهد
رستمی در رابطه با فرمایشات مقام معظم رهبری درباره چگونگی تحول علوم انسانی بیان کرد: «اولاً ما نباید ترسی از مواجهه و نقد سایر مکاتب داشته باشیم. حوزه دانش، حوزه نقد نظریه و اثبات فرضیه‌ها است و باید روحیه مواجهه نقادانه با مکاتب مختلف را به عنوان یک امر تربیتی در فضاهای آموزشی در نظر بگیریم.»
 
وی ادامه داد: «نکته دوم این است که باید بر منابع محکم تکیه کرد. بنیاد نهادن یک جریان دانشی بر فرضیه‌های نااستوار اولین خطایی است که شکل می گیرد. نکته بعدی اینکه علی‌رغم تلاش هایی که درباره نظریه پردازی شده است باید به سمت سیاست‌گذاری حرکت کنیم؛ به این معنا که علوم انسانی مبتنی بر تحول باشند. در این نگاه، علوم انسانی باید بتواند نیازهای جامعه را پاسخ دهد و توانمندی حل مسائل را داشته باشد.»
 
رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها در رابطه با سیر انحطاط اخلاقی غرب گفت: «زمانی که سیر انحطاط اخلاقی، اجتماعی و فردی در غرب را در کنار دستاوردهای مادی آن می‌بینیم متوجه می‌شویم که با جامعه ای که غرب ارائه داده است نمی‌توانیم از بحران های هویتی، خانوادگی و اجتماعی خارج شویم.»
 
وی بیان کرد: «امروزه ما تجارت بیماری و علم آسیب زننده داریم و شاهد تولید سلاح برای کشتار یا توسعه بیماری برای افزودن به ثروت هستیم. برای دستاوردهای بشر نگرانی وجود دارد چرا که نمی دانیم این دستاوردها برای سود کدام انسان قدرتمند به کار گرفته می‌شود و این اتفاقات ما را به سمتی می‌برد که نیازمند علوم انسانی باشیم که پاسخگوی مسائل روز باشد.»
 
توصیه رئیس نهاد رهبری در دانشگاه ها به مراکز علمی
رستمی در پایان توصیه کرد: «مراکز علمی بهتر است که موضوع طرح مسائل برای سایر حوزه های علمی دنیا را به صورت جدی مدنظر قرار دهند. بحث ارتباطات علمی و طرح مسائل مشترک و نشان دادن راهکارهای مبتنی بر پیش فرض و باورهای مکاتب دیگر کمک می‌کند که دانش تولید شده جدید ما مورد توجه قرار گیرد.»

گزارش: فهیمه خواجوند صالحی

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام