علوم انسانی در پیشرفت و توسعه علوم تجربی سهم دارد

عطنا - عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست «چگونگی تحول در علوم انسانی» به کم اهمیت بودن علوم انسانی در ایران اشاره کرد و گفت: «وضعیت فعلی علوم انسانی در کشور کپی ناقصی از افکاری است که در غرب رایج بوده است. در جهت تطبیق این علوم با مقتضیات ملی کار قابل ملاحظه‌ای انجام نشده است. در حالی که غرب دائما در حال اصلاح در این زمینه است. غرب که قبلا کاری با علوم انسانی نداشت در حال حاضر به این علوم توجه ویژه دارد.»
 
به گزارش عطنا، در این نشست دکتر مهدی گلشنی فیزیکدان، پژوهشگر فلسفه و عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی سخنان خود را با اشاره به جایگاه علامه طباطبائی آغاز کرد و گفت: «روز بزرگداشت علامه طباطبائی است و من چند کلمه درباره ایشان می‌گویم. ایشان نقطه عطفی در تاریخ اندیشه ایران بودند. قبل از ایشان از زمان خواجه نصیر به بعد فلسفه از علوم جدا شده بود. ولی علامه دوباره پیوندی میان فلسفه و علوم برقرار کرد. علامه وقتی وارد قم شد متوجه خطر مارکسیسم و شبهات آن شد. بدین ترتیب توجه خود را معطوف به فلسفه کرد و دانشمندان برجسته‌ای را پرورش داد. علامه به شبهات فلسفی و فیزیکی پاسخ می‌داد که حاصل آن تلاش‌ها منجر به نگارش کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم شد.»
 
وی ادامه داد: «افزون بر نگارش کتب ارزشمند، کار مهم دیگری که ایشان انجام داد گشایش باب صحبت با فلاسفه غربی بود. یکی از نتایج این عمل آمدن هانری کربن به ایران بود که در نوع خود یک سنت‌شکنی به شمار می‌آمد. این کار علامه طباطبائی باید برای امروزی‌ها سرمشق باشد. ایشان بسیار تاثیرگذار بودند و من خوشحالم که بزرگداشتی برای ایشان در دانشگاهی که نامش را از ایشان گرفته برگزار می‌شود.»
 
وضعیت علوم انسانی در ایران خوب نیست
این استاد دانشگاه افزود: «وضعیت علوم انسانی در جامعه ما نسبت به علوم دیگر مثل علوم پایه خوب نیست. دلایلی برای بی‌رونقی علوم انسانی در ایران وجود دارد. نخست این که تصور می‌شود که علوم طبیعی بسیار مورد نیاز جامعه است و نیازی به علوم انسانی نداریم. دلیل دیگر هم جو حاکم در کشور است، زیرا فارغ‌التحصیلان علوم انسانی شأنی ندارند. مسئولیت‌های بزرگ کشور بر عهده مهندسان و غیره است. پس خانواده‌ها به فرزندان خود فشار می‌آورند که به دنبال علوم پایه، دروس فنی و مهندسی و یا پزشکی بروند.»
 
وی افزود: «شرایط علوم انسانی در جامعه باعث شده تا دانش آموختگان این حوزه آینده خوبی برای شغل خود نبینند. یک دلیل عدم اقبال علوم انسانی در ایران ورود شاخه‌های مختلف این رشته از غرب است. رشته‌های علوم انسانی همراه با علوم روز وارد ایران شدند و ما بدون اینکه به ملزومات جامعه توجه کنیم، آن‌ها را عینا کپی کردیم. همچنین عمده علومی که از غرب وارد کشور کردیم را علوم پایه، مهندسی و پزشکی تشکیل می‌دهد.»
 
در ایران به حفظ هویت توجهی نمی‌شود
گلشنی در ادامه گفت: «فارغ التحصیلان غرب می‌خواستند همان افکاری که در غرب رایج بود را در ایران پیاده کنند. بسیاری از وزرای قبل از انقلاب مهندس بودند. حتی بعد انقلاب نیز چنین بود. این یعنی در ایران با علوم انسانی بیگانه هستند. دقیقا برخلاف جریانی که در غرب اتفاق افتاده است.»
 
این عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: «یکی از دیگر دلایل عمده بی‌رونقی علوم انسانی بی‌توجهی به نقشی است که این علوم در فرهنگ‌سازی و آینده جامعه دارد. در این جا به حفظ هویت توجهی نمی‌شود و دانشجویان ما با فرهنگ خود بیگانه هستند. وضعیت فعلی علوم انسانی در کشور کپی ناقصی از افکاری است که در غرب رایج بوده است. در جهت تطبیق این علوم با مقتضیات ملی کار قابل ملاحظه‌ای انجام نشده است. در حالی که غرب دائما در حال اصلاح در این زمینه است. غرب که قبلا کاری با علوم انسانی نداشت در حال حاضر به این علوم توجه ویژه دارد.»
 
این فیزیکدان افزود: «نکته مهم این است که ما با عینک فرهنگی به امور نگاه نمی‌کنیم. فقط مسائل سیاسی و اقتصادی برای مسئولان ما مطرح است. در جامعه ما فرهنگ غیراسلامی حاکم شده است. علت این است که غرب حواسش جمع بوده و افکار شبهه‌ناک را وارد کشور ما کرده است. در محیط ما فرهنگ آشوب‌ناک حاکم است. بارها بنده در شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد کردم که رصدی از دبیرستان و دانشگاه شود که ببینند چه فکری حاکم است.»
 
علوم انسانی نقش مهمی در حل معضلات جامعه دارد
گلشنی با طرح این سوال که اهمیت علوم انسانی چیست؟، اظهار کرد: «علوم انسانی هم در پیشرفت علوم تجربی و هم در توسعه آن سهم دارد. علوم تجربی در زمینه فرهنگی مناسب رشد می‌کند. در تمدن اسلامی در دوره‌هایی رشد علوم بالاتر بوده که تضارب آرا بیشتر بوده است. غربی‌ها اهمیت علوم انسانی را در چند دهه اخیر خیلی خوب فهمیدند و متوجه شدند که اگر فقط نگاه تخصصی داشته باشند، علم پیشرفت لازم را نخواهد کرد. علوم انسانی نقش مهمی در حل معضلات جامعه دارد ولی متاسفانه ما آن را درک نکردیم. علوم انسانی کاربرد علوم دیگر را نیز در جوامع آسان‌تر می‌کند.»
 
وی ادامه داد: «غرب کاملا در این قضیه بیدار است و در مقابل محیط ما کاملا غافل است. دانشکده‌های علوم ما با تدریس فلسفه مخالفت می‌کنند. اگر ما هر ادای زشتی را از غرب یاد می‌گیریم پس چرا کارهای خوبشان را یاد نمی‌گیریم. نکته دیگر در اهمیت علوم انسانی هویت‌سازی آن است. هویت هر جامعه نتیجه فرهنگ است. علوم انسانی ما را با اجدادمان و فرهنگشان مرتبط می‌کند. عقده حقارت نسبت به غرب باعث شده که ما علوم انسانی و جنبه‌های وسیع‌تر انسان را فراموش کنیم.»
 
باید در حوزه علوم انسانی تولیدکننده باشیم
این استاد دانشگاه ادامه داد: «تا خودباوری و خوداتکایی در ما تقویت نشود نمی‌توانیم استقلال کامل به دست آوریم. غرب هر چه را که بخواهد به ما تحمیل می‌کند. باید برنامه‌ای در مدارس اجرا شود که حس هویت را در افراد تقویت کند. ما الان با چند مساله رو به رو هستیم: چگونه عقب‌ماندگی را جبران کنیم، چگونه به سطح روز برسیم تا بر جهان تاثیرگذار باشیم و چگونه کیان اسلامی خود را حفظ کنیم. باید به حرف مقام رهبری توجه کنیم و رفع نیاز و نوآوری را به طور همزمان اجرا کنیم.»
 
وی افزود: «ما در بسیاری از رشته های علوم انسانی تولیدکننده نیستیم و صرفا انتقال‌دهنده به داخل هستیم. علوم انسانی با علوم پایه تفاوت‌هایی دارد. در علوم پایه همواره در یک زمان یک نظریه حاکم است. اما در علوم انسانی در هر زمان چند نظریه حاکم است. ما همه این نظریات را بدون وارسی وارد کشور می‌کنیم و آن را با فرهنگ خود تطبیق نمی‌دهیم. همچنین باید همانند بعضی دانشگاه‌های غرب اجازه دهیم که رشته‌های مشترک بین علوم انسانی و علوم تجربی تاسیس شود.»
 
گلشنی در پایان خاطرنشان کرد: «از دیگر سو باید نگرش جامعه، مسئولان و خانواده‌ها را نسبت به علوم انسانی از طریق رسانه‌ها تصحیح کنیم تا دانشجویان خوب وارد این رشته‌ها شوند. باید امتیازاتی برای فعالیت‌های درخشان در حوزه علوم انسانی در نظر گرفته شود. باید اجازه داد دانشجویان رشته‌های علوم پایه و مهندسی بتوانند دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری خود را در علوم انسانی دنبال کنند. بدین ترتیب می‌توانیم نیروهای قوی‌تر را در حوزه علوم انسانی کشور شاهد باشیم. ما در این زمینه در فلسفه علم تجربه موفقی داشتیم. اگر شأن علوم انسانی را معرفی کنیم باعث ترقی جامعه می‌شود.»

به گزارش عطنا، نشست هم‌اندیشی «چگونگی تحول در علوم انسانی» به مناسبت بزرگداشت علامه سیدمحمدحسین طباطبائی دوشنبه ۲۴ آبان در محل سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه‌ طباطبائی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد و جمعی از اساتید و نخبگان در این نشست سخنرانی کردند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام