جایگاه ویژه دانشگاه علامه طباطبائی در زمینه گردشگری/ بقای کسب‌و‌کار گردشگری مستلزم نوآوری و کارآفرینی است

گردشگری در ایران دانشی نوین است و به همین دلیل تدوین یک فرهنگ جامع برای یکسان‌سازی مفاهیم و اصطلاحات معمول در مفاهیم گردشگری و هتل‌داری ضرورت دارد.  

به گزارش خبرنگار عطنا، مراسم «تجلیل از مقام استاد؛ استادان گروه مدیریت جهانگردی و هتل‌داری» و رونمایی از کتاب‌های «جغرافیای گردشگری» اثر دکتر محمود ضیائی، «برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی» اثر دکتر حمید ضرغام بروجنی و «فرهنگ جامع کاربردی و توصیفی صنعت گردشگری و مهمان‌داری» اثر دکتر جلال نصیریان، عضو هیئت علمی مراکز آموزش عالی صنعت جهانگردی و هتل‌داری، دوشنبه، 24 اردیبهشت‌ماه در سالن همایش‌های دانشکده مدیریت و حسابداری برگزار شد.

جهانگردی ایران یکی از مفصل‌های مطلوب و مهم جهانگردی

در ابتدای این مراسم، اسماعیل قادری، عضو هیئت علمی گروه مدیریت جهانگردی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه‌طباطبائی با اشاره به اینکه کلاس درس، مکانی برای یادگیری دانشجو و استاد است، گفت: یک کلاس درس باید یک کلاس درس پویا باشد به گونه‌ای که پرسش و کنکاش دانشجو، معلم را وادار ‌کند تا همیشه آماده و به روز باشد و مطلب بهتری به دانشجو ارائه دهد در غیر اینصورت این فرصت برای معلم فراهم نمی‌شود.

وی ادامه داد: بخش زیادی از کتاب‌ها و مطالبی که نوشته می‌شود ناشی از کنکاش‌های کلاس درس و درخواست‌های دانشجویان است، از آن سو نگاه استادان به دانشجویان کلاس درس، نگاه پدر و فرزندی است، دانشجویان ما فرزندان ما هستند و باید تلاش لازم را برای آنها انجام دهیم و بهترین مطالب را به آنها ارائه دهیم.

قادری افزود: دانشجوها به تبع همین شرایط، اخلاص را در معلمان خود می‌بینند و به دنبال آن هستند که چگونه از معلمان و استادان خود تقدیر کنند ضمن اینکه ارتباط درست، علمی و اخلاقی استادان با دانشجوها زمینه ارتقای فرهنگی و اخلاقی دانشجو و استاد را فراهم می‌کند.

استاد دانشگاه علامه در پایان گفت: امیدوارم بتوانیم برای تعالی صنعت، افزایش کیفیت خدمات و افزایش سطح علمی و آگاهی جهانگردی ایران آن را در جایگاهی که مناسب شأن و اعتبار آن است به عنوان یکی از مفصل‌های مطلوب و مهم جهانگردی معرفی کنیم و همچنین بتوانیم بهترین جهانگردان و بهترین فرصت‌های شغلی را برای جوانان و مردم مملکت‌مان ایجاد کنیم.

جایگاه ویژه دانشگاه علامه طباطبائی در زمینه گردشگری

در ادامه این مراسم، دکتر جلال نصیریان، عضو هیئت علمی مراکز آموزش عالی صنعت جهانگردی و هتل‌داری با اشاره به جایگاه ویژه دانشگاه علامه طباطبائی در زمینه گردشگری، گفت: وقتی در سال 73 اولین مرکز جهانگردی را تاسیس کردیم، صحبت از توریسم و جهانگردی خطرناک و معادل فحشا تلقی می‌شد، با هر مکافاتی که بود به همت بعضی از دوستان، با عشق و علاقه به مسئله پرداخته شد و بعد از یک یا دو سال بعد دانشگاه علامه طباطبائی، دوره کارشناسی را به راه انداخت.

نصیریان ادامه داد: در سال 1348 که به عنوان کارشناس تحصیلات جهانگردی وارد سازمان جلب سیاحان شدم با کمبود و خلأ واژه فرهنگ و یا حتی واژه‌‌نامه‌ای که واژگان و اصطلاحات توریسم یا گردشگری را تعریف و تبیین کند، مواجه شدم و از همان زمان به فکر تدوین چنین فرهنگی بودم.

وی با بیان اینکه کتاب من به عنوان فرهنگ جامع توده‌ای، کاربردی و توصیفی صنعت گردشگری و هتل‌داری محصول این دهه است، اظهار کرد: این فرهنگ دربرگیرنده غالب اصطلاحات و واژگان بخش‌های پنج‌گانه مرتبط با صنایع گردشگری، ترابری و حمل‌و‌نقل، اقامتگاه‌ها و اماکن پذیرایی، مدیریت جهانگردی مقصدها و جاذبه‌ها اعم از طبیعی یا انسان‌ساخت است که حدود بیست هزار عنوان را همگام با برخی واژگان خارجی در بردارد.

عضو هیئت علمی مراکز آموزش عالی صنعت جهانگردی تصریح کرد: در این کتاب تلاش شده تا مطالب به صورت توصیفی و با جنبه آموزشی برای دانشجویان رشته‌های مرتبط با این صنعت از جمله دانشجویان دانشکده‌های جهانگردی، هتلداری، حمل و نقل اعم از هوایی، ریلی، جاده‌ای، دریایی، باستان‌شناسی و مترجمان و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری مانند دفاتر خدمات، مسافرت و جهانگردی، کارکنان واحدهای اقامتگاهی و موارد دیگر ارائه شود.

او در پایان گفت: فرهنگ را به تمام عاشقان و شیفتگان ایران‌زمین که به عنوان سفیران فرهنگی کشور، این کشور اهورایی را همراه با ویژگی‌های تمدن و فرهنگ منحصر به فردش میهمان‌نوازانه به گردشگران مردم و مردم جهان بشناسانم تقدیم می‌کنم، هرچند این اثر مکتوب هر قدر هم دقت در آن صرف شده باشد اما مصون از خطا و اشتباه نیست.

گردشگری یک صنعت خلاقیت‌محور است

همچنین دکتر حمید ضرغام بروجنی، دانشیار گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبائی در خصوص اینکه خلاقیت چه نقشی در گردشگری می‌تواند داشته باشد، گفت: گردشگری یک صنعت خلاقیت‌محور است، نکته مهم حساسیت گردشگری به عوامل خارجی که دربرگیرنده همه رخدادهای مختلف کهه بسیاری از آنها از کنترل ما خارج است، برمی‌گردد.

او ادامه داد: در دوران ما که فناوری اطلاعات و تحولات به سرعتی غیرقابل کنترل و پیش‌بینی پیش رفته است خلاقیت به عنوان یک مزیت رقابتی اهمیت پیدا کرده است مثلاً در دوران ما بازارها و تولید جهانی شده و گردشگری نیز به فعالیت جهانی و به شدت رقابتی تبدیل شده است.

ضرغام بروجنی افزود: وضعیت اکنون جهانگردی به این شیوه است که دیگر اتکاء صرف به منابع اجتماعی، تاریخی و ... برای آن کارساز نیست و اینها به عنوان مزیت‌های رقابتی بخش گردشگری نمی‌توانند جایگاه گردشگری را در فضای رقابتی جهانی حفظ کنند، بلکه آن چیزی که اهمیت دارد اتکاء به دانش تخصصی، نوآوری و فناوری اطلاعات است.

وی خاطرنشان کرد: برای استفاده از دانش تخصص و نوآوری‌ها بایستی عامل‌های موفقیت در کارهای آینده را به درستی بشناسیم و زمینه‌های رقابتی را تشخیص و متناسب با آنها برنامه‌های خود را تنظیم کنیم.

این استاد دانشگاه به کسب‌و‌کارهای بخش گردشگری اشاره کرد و گفت: از نظر ما اشتغال در این بخش نامحدود است چون با خواست‌ها و نیازهای انسان‌هایی که در تعامل با همدیگر هستند سروکار داریم، بنابراین در بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از خدماتی و تولیدی، اشتغال‌هایی را برای بخش گردشگری برنامه‌ریزی می‌کنیم که این اشتغالات اشکال مالکیت مختلفی مانند خصوصی، تعاونی، دولتی و... دارند.

او اظهار کرد: براساس گفته کزازی در همایش مدیریت صنعتی، موسسه مکنزی، مجموعه مطالعاتی انجام داده است که براساس دستاوردهای آن، پارادایم‌های مدیریت و اقتصاد جهانی به چهار دسته تغییرات سریع و شگفت‌انگیز فناوری، مهاجرت مردم از روستا به شهر، سالمند شدن مردم جهان و رشد سریع تجارت الکترونیک و شبکه‌های مجازی تقسیم می‌شوند.

ضرغام بروجنی با اشاره به اینکه توجه به این چهار پارادایم به خوبی نشان می‌دهد که دیگر رویه‌های مدیریت سنتی برای اشتغال در بخش گردشگری کارآمد نیست و ما نیازمند تحولات متناسب با زمان هستیم، گفت: در صورت نبود نوآوری در بخش گردشگری باید محرومیت و عقب‌ماندگی را بپذیریم.

وی ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهد اقتصادهای در جستجوی توسعه، دوران جدیدی را طی می‌کنند که ما به آن، دوران کارآفرینی و نوآوری می‌گوییم، در این شرایط کسب‌وکارهای موفق به صورت مداوم نوآوری و خلاقیت می‌کنند، بسیاری از اقتصاددانان معتقد هستند که نوآوری مهم‌ترین عنصر رشد اقتصادی بلندمدت در دوران کنونی ما است بنابراین وظیفه اساسی و عمده ما توجه به این نوآوری است.

نوآوری‌های مختل‌کننده و ترقی‌دهنده

دانشیار گروه مدیریت جهانگردی به انواع نوآوری‌ها از جمله سلبی (مختل‌کننده) و ترقی‌دهنده اشاره کرد و گفت: در نوآوری مختل‌کننده، نوآوری مانع یک جریان دیگری می‌شود و طبیعتی منقطع دارد که به صورت انقلاب عمل می‌کند و به عبارتی با تکامل تدریجی مخالف بوده و یک محصول، خدمت یا کسب‌وکار است که به طور قابل توجهی نیازها و تقاضاهای بازار اصلی را دگرگون می‌کند و بازیگران کلیدی محصول را تغییر می‌دهد.

او ادامه داد: اما نوآوری‌های ترقی‌دهنده تغییری در تکنولوژی یا ترکیبی از تکنولوژی‌های موجود را که کارکرد معمولی دارند به شکل قابل توجهی دگرگون نمی‌کنند بلکه ویژگی‌ها، ایمنی و کیفیت آن را به صورتی تغییر می‌دهند که وضعیت آن بهتر ‌شود.

ضرغام بروجنی افزود: تغییر این نوآوری انقلابی نیست و وضعیت را بهبود می‌بخشد یا اینکه حرکتی انجام می‌دهد که هزینه بنگاه‌هایی که عهده‌دار این نوع فعالیت هستند را کاهش دهد.

وی با بیان اینکه مدل‌های مختلفی برای اتخاذ رویه‌های مختل‌کننده نوآوری از قبیل نوآوری در مدل کسب‌و‌کار و کشف یک روش کاملاً متفاوت برای انجام کار در کسب‌و‌کار موجود وجود دارد، اظهار کرد: مدل کسب‌و‌کار برای مختل‌کننده بودن باید سهم اقتصادی را گسترش دهد و برای این گسترش باید امکان جذب مشتری‌های جدید و یا تشویق بازارهای موجود برای مصرف بیشتر را داشته باشد.

دانشیار گروه مدیریت جهانگردی ادامه داد: نوآوران مدل کسب‌و‌کار محصولات و خدمات جدیدی را کشف نمی‌کنند بلکه محصول یا خدمات موجود و چگونگی ارائه آن به مشتری را بازتعریف می‌کنند، مثلاً DELL دوباره یک کامپیوتر دیگر را اختراع نکرد بلکه شکل قبلی خود را توسعه داد.

او با اشاره به اینکه صنعت گردشگری طی پنجاه سال اخیر سهم خود را از خدمات نوآورانه تا حد زیادی دریافت کرده است، گفت: چند استثنا وجود دارد که نشان می‌دهد نوآوری‌های محصول خدمات اغلب به صورت ترقی‌دهنده  و نه مختل‌کننده بوده‌اند.

ضرغام بروجنی تصریح کرد: در قرن گذشته طیف وسیعی از محصولات و خدمات نوآورانه گردشگری مثل گردشگری زمستانی یا کشتی‌های تفریحی که به وسعت زیادی توسعه پیدا کرده‌اند را دیدیم که قبلاً وجود نداشته‌ است.

وی در پایان اظهار کرد: بقای کسب‌و‌کار گردشگری مستلزم نوآوری و کارآفرینی است، ما موظف هستیم که با شایستگی‌های خود ابداع‌کننده سازمان‌های گردشگری باشیم، به قول نظامی «هرچیز که دل بدان گراید/ گر جهد کنی به دستت آید».

قرائت پیشگفتار دکتر محمدتقی رهنمایی

همچنین در ادامه پیشگفتاری از دکتر محمدتقی رهنمایی، از پیشگامان و نخستین مدرسان گردشگری در ایران در مورد صنعت گردشگری و هتل‌داری قرائت شد:

«به نام خدا

گردشگری در ایران دانش نوین است و به همین دلیل ادبیات آن تازه در حال شکل گرفتن است، تا دو دهه پیش آموزش آن بیشتر از جنبه حرفه‌ای انجام می‌گرفت، از همین روی در واژه‌گزینی آن برای انتقال مطلب دقت زیادی به کار نمی‌رفت.

از دو دهه پیش، آموزش علمی گردشگری در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با شتاب چشم‌گیری آغاز شد و در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری یکی پس از دیگری، راه‌اندازی شدند، در چنین شرایطی بود که بسیاری از دست‌اندرکاران آموزش گردشگری برای تدوین مطالب موردنیاز دروس اقدام به ترجمه‌هایی از زبان‌های خارجی کردند تا شاید خلأ موجود را به سبک خود پر کنند.

بی‌دقتی در این زمینه تا آنجا پیش رفت که از یک کتاب، چندین ترجمه وارد بازار می‌شد و واژه‌گزینی‌های آن چنان ناشیانه و عجولانه انجام می‌گرفت که گاهی از اصل مطلب دور افتادند، نگاهی به بروز علل این آشفتگی نشان می‌دهد که دو دلیل عمده در رواج این آشفتگی دخیل بودند، نخست عدم آشنایی کافی مترجمان به زبان مبدأ و حتی زبان مقصد که فارسی یا زبان مادری آنان باشد.

و دوم اینکه نداشتن اشراف به ادبیات تخصصی از دانش پویا و ورود آنان به یک حوزه تخصصی جدید که هیچ سابقه آشنایی با آنان نداشتند. این ساده‌اندیشی و دخالت در حوزه تخصصی باعث شد که ادبیات این علم در همین سال‌های اولیه دچار آشفتگی زیادی شود.

در این راستا به سوختگان علم گردشگری که عمری را در این راه صرف کرده‌اند، بیش از همه رنج بردند، هر روز کتابی جدید با واژگانی نامأنوس وارد بازار می‌شد و دامنه آشفتگی گسترده‌تر می‌گشت، در چنین شرایطی باید همت جناب دکتر جلال نصیریان را ارج نهاد، جناب آقای نصیریان از آخرین بازماندگان نسلی است که آموزش علمی گردشگری را فرا گرفت و تا به امروز انتقال آن را به نسل‌های جدید ادامه می‌دهد.

گردشگری و هتل‌داری دو همذات ناگسستنی با یکدیگر هستند، آموزش هر دو در سطح علمی ضرورتی انکارناپذیر است، حتی آموزش حرفه‌ای این دو رشته نیز از پشتوانه علمی آنها بی‌نیاز نیست. ضرورت تدوین یک فرهنگ جامع برای یکسان‌سازی مفاهیم و اصطلاحات معمول در آن در همین نیاز ناشی می‌شود.

انگیزه دوست دانشمند من، جناب آقای دکتر جلال نصیریان از تدوین این فرهنگ‌نامه انگیزه مادی نیست چراکه در ایران تاکنون کسی از این راه به نوایی نرسیده است، فرهنگ جامع گردشگری و هتل‌داری از حرکت‌های خوب برای سازمان‌دهی ادبیات آشفته این رشته است.

نیاز و ضرورتی که باید سال‌ها پیش به آن توجه می‌شد، خوشحالم که آقای نصیریان به این کمبود پی بردند و با تدوین این فرهنگ در حد امکان سهم خود را برای اعتلای این رشته که هر روز علاقمندان بیشتری پیدا می‌کند ایفا کرده‌اند. بسیار طبیعی است که دانش هتل‌داری و گردشگری نیز مانند سایر رشته‌های علمی، علمی پیوسته و در حال پویش و تکامل است.

تردیدی نیست که مفاهیم و اصطلاحات این رشته نیز در گذر زمان نیازمند تکامل و بازنگری خواهد بود و من اطمینان دارم که نگارنده بیش از من به آن توجه خواهند داشت. من به نوبه خود برای آقای نصیریان و همکاران‌شان آرزوی توفیق بیشتر دارم.

دکتر محمدتقی رهنمایی»

گفتنی است که در پایان این مراسم، با حضور استادان از کتاب‌ها رونمایی شد.

گزارش: سارا رحیمی- عطنا