توجه به بازار کار و دانشگاه، حلقه مفقوده نمایشگاه مطبوعات

دکتر اسدی گفت: چرا با گذشت سال‌ها هنوز تیراژ مطبوعات کشور ما کمتر از 5000 نسخه است که نصف آن نیز برگشتی است. به عبارتی چرا در کشور 80 میلیونی ما باید تیراژ کل مطبوعات کمتر از سه میلیون نسخه باشد.

نشست آسیب‌شناسی نمایشگاه مطبوعات صبح پنج‌شنبه 27 آبان با حضور استادان ارتباطات دانشگاه‌های علامه طباطبایی و سوره، جمعی از دانشجویان و اهالی رسانه در دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش عطنا، در این نشست دکتر عباس اسدی دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی صحبت خود را با انتقاد از نام نمایشگاه مطبوعات آغاز کرد و گفت: «نام این نمایشگاه وافی به مقصود نیست، چراکه در این نمایشگاه تنها مطبوعات و خبرگزاری‌ها حضور ندارند، سایر رسانه‌ها از قبیل رسانه‌های دیجیتالی و تاحدودی رادیو و تلویزیون نیز حضور دارند. بنابراین بهتر است نام نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها به نام دیگری مانند نمایشگاه رسانه‌ تغییر یابد».

وی با اشاره به هدف برگزاری این نشست ادامه داد: « با بررسی 22 دوره‌ نمایشگاه مطبوعات، با جرأت می‌توان گفت که این نمایشگاه‌ها نتوانسته‌اند در برقراری ارتباط مطبوعات با مردم، افزایش تیراژ روزنامه‌ها و کمک به درآمدزایی مطبوعات تأثیرگذار باشند. برای اعتبار این ادعا می‌توان به میزان تیراژ مطبوعات رجوع کرد. چرا با گذشت سال‌ها هنوز تیراژ مطبوعات کشور ما کمتر از 5000 نسخه است که نصف آن نیز برگشتی است. به عبارتی چرا در کشور 80 میلیونی ما باید تیراژ کل مطبوعات کمتر از سه میلیون نسخه باشد.»

اسدی در ادامه انتقادهایش از نمایشگاه‌های مطبوعات گفت: «نمایشگاه مطبوعات تنها به مکانی برای گرفتن عکس‌های یادگاری مسئولان و صاحبان رسانه‌ها تبدیل شده‌است و هیچ خاصیت دیگری ندارد.»

دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی همچنین در انتقاد از نحوه حضور مطبوعات و خبرگزاری‌ها در این نمایشگاه گفت: «متأسفانه بسیاری از خبرگزاری‌ها و مطبوعات، بدون هدف و برنامه در این نمایشگاه‌ها حضور می‌یابند. مثلا ً در نمایشگاه امسال، زمانی که به غرفه آنها مراجعه می‌شد بسیاری از آنها هیچ اطلاعات مکتوب و بروشوری درباره تاریخچه و ساختار خود نداشتند تا به مخاطبان و علاقه‌مندان ارائه دهند. گاهی وقتی در این باره سؤال می‌شد تنها به دادن آدرس یا شماره تلفن دفتر نشریه یا خبرگزاری اکتفا می‌شد. این یک فاجعه در نوع خود است. مگر می‌شود نشریه و رسانه‌ای بخواهد مخاطبی را جذب کند اما هیچ اطلاعاتی از ساختار و گذشته خود نداشته باشد؟»

وی در مورد مقایسه نمایشگاه مطبوعات ایران با سایر کشورها اظهار کرد: «نمایشگاه مطبوعات ایران با سایر کشورها اصلاً قابل مقایسه نیست. نمایشگاه مطبوعات در ایران به یک بازار مکاره سیاسی می‌ماند که رسانه‌ها از فرصت به‌وجود آمده استفاده می‌کنند تا در محل نمایشگاه با مسئولان مختلف ارتباط برقرار کنند تا به اهداف سیاسی و منافع شخصی خود برسند و کمتر به مخاطبان اصلی یعنی به مردم عادی توجه نشان می‌دهند. البته حق هم دارند زیرا رسانه‌های ما سیاست زده‌اند. رسانه‌های ما برای صاحبان‌شان به سکوی پرش برای رسیدن به قدرت تبدیل شده‌اند. آنها به جای خدمت عمومی، در خدمت قدرت سیاسی و اقتصادی هستند. در حالی که رسانه‌ها در جوامع پیشرفته بیش از آنکه این‌گونه به قدرت بچسبند از آن فاصله می‌گیرند آنها همواره به دنبال صاحبان اصلی رسانه‌ها یعنی مخاطبان هستند. در واقع در جوامع پیشرفته نمایشگاه‌های رسانه‌ها محلی برای یافتن نقاط قوت و ضعف رسانه‌ها هستند. آنها از این فرصت‌ها می‌کوشند ذائقه مخاطبان را بشناسند و براساس آن کیفیت خود را افزایش دهند. آیا در نمایشگاه مطبوعات ایران این اتفاق می‌افتد؟»

دکتر اسدی در ادامه افزود متأسفانه کارگاه و برنامه‌های آموزشی نیز که در نمایشگاه مطبوعات ایران برگزار می‌شوند حاوی مباحث تکراری و کهنه هستند و تأسف‌بارتر این‌که برخی از این کارگاه‌ها توسط افرادی اجرا می‌شوند که هیچ تخصصی در موضوع مورد بحث نداشته و ندارند و تنها به خاطر جایگاه سیاسی و اجرایی به این کارگاه‌ها دعوت می‌شوند که جای تأمل دارد.

در ادامه این نشست دکتر یوسف خجیر عضو هیئت علمی دانشگاه سوره نیز در صحبت‌های خود با تمرکز بر سه واژه کلیدی نشست اظهار داشت: «آسیب‌شناسی یعنی بررسی نقاط مثبت و منفی و ارائه راهکار، نمایشگاه یعنی بازار، بحث برای فروش بیشتر، تبادل نظر با هم صنفیان برای رفع مشکلات. حال باید پرسید نمایشگاه برای چه ایجاد شده‌است؟ نحوه هم‌اندیشی همکاران با یکدیگر و با رسانه‌های خارجی چگونه بوده‌است؟ نحوه عرضه به مردم چگونه بوده است؟»

وی با اشاره به تاریخچه‌ای از نمایشگاه مطبوعات از سال 1372، از زمانی‌که تنها جشنواره بود و همراه با نمایشگاه کتاب برگزار می‌شد تا دوره چهاردهم آن که از نمایشگاه کتاب جدا شد و با اشاره به کیفیت برگزاری آن در چند سالی که جدا از نمایشگاه کتاب و در مصلی امام خمینی(ره) برگزار می‌شود گفت که امسال اجماع رسانه‌ای بیشتر بود.»

وی با مثبت ارزیابی کردن حضور مقامات دولتی و افکار عمومی در این دوره از نمایشگاه گفت: «در این دوره مسئولان مملکتی چون مسئولان قوه مجریه، مقننه و قضائیه به خاطر انتخابات و یا مسائل دیگر بیشتر از دوره‌های قبل حضور داشتند و این نشان می‌دهد که در ارتباطات سیاسی آنها متوجه شده‌اند که مطبوعات و این نمایشگاه می‌تواند تأثیرگذار باشد. حتی افکار عمومی نیز دیگر متوجه شده‌است که مطبوعات به او کمک می‌کند.»

همچنین وی حضور رسانه‌های خارجی را در این دوره نسبت به دوره‌های قبل بیشتر دانست اما در تأیید صحبت‌های دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی به مسئله فقدان سیاست اشاره کرد و گفت که ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که راهبرد در نمایشگاه چیست؟ کارکرد ویژه نمایشگاه چیست؟

عضو هیئت علمی دانشگاه سوره به ماهیت نمایشگاه مطبوعات اشاره کرد و گفت: «ما از یک صنف صحبت می‌کنیم اما تصدی‌گری آن با دولت بوده‌است پس جایگاه صنف کجاست؟ در این دوره 23 کارگاه برگزار شده‌است اما آیا به مسائل مربوط به جامعه صنفی مطبوعاتی پرداخته شده‌است؟ خبرنگار مسئله صنفی، حقوقی و محتوایی دارد. برای مثال ما نشستی به نام چالش‌های مطبوعات استانی داشته‌ایم اما افرادی که در این نشست حضور داشتند هیچ‌یک در حوزه مطبوعات محلی کار نکرده‌اند. برگزاری 23 نشست علمی در نمایشگاه خیلی خوب است اما آیا از افراد متخصص استفاده شد؟ کارگاه‌ها به همت مرکز مطالعات رسانه برگزار شده‌است که همان مباحثی که در دوره‌های آموزشی این مرکز تدریس می‌شود به صورت کارگاه چند ساعته در این نمایشگاه هم برگزار می‌شود. اگر بحث روزنامه‌نگاری آنلاین است پس بحث عملی آن چه می‌شود؟ جای بررسی مشکلات بیمه، مشکلات خبرنگاران آزاد و پشتیبانی صنفی از این خبرنگاران و سایر خبرنگاران در این نمایشگاه خالی است.»

همچنین وی با اشاره به جای خالی دانشگاه‌ها در نمایشگاه مطبوعات اظهار کرد:«ما وقتی صنعت مطبوعات را می‌آوریم صنایع مرتبط با آن را هم باید بیاوریم. در این نمایشگاه جای مراکز دانشگاهی حوزه ارتباطات چون سوره، علامه طباطبایی، دانشگاه آزاد تهران مرکز کجا بود؟»

خجیر بخشی از علت عدم استقبال مردم از این نمایشگاه را نحوه برگزاری نمایشگاه و بخش دیگر را آموزش قدیمی روزنامه‌نگاری در دانشگاه‌ها دانست و گفت که برگزاری نشست علمی دانشگاهی در این نمایشگاه‌ها به کم کردن فاصله آموزشی از دانشگاه تا محیط کار کمک می‌کند.

وی با اشاره به مسائل حقوقی این صنف گفت: «نگاه حقوقی درست است اما چالش‌های حقوقی را روزنامه‌نگار می‌داند.»

عضو هیئت علمی دانشگاه سوره در بخشی از سخنان خود به آسیب‌شناسی نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها از بعد بازاریابی پرداخت و گفت: «آیا این نمایشگاه توانست به‌خوبی بازاریابی کند؟ آیا غرفه‌داران توانستند به‌خوبی کالا و خدمات خود را بازاریابی کنند؟ آیا طبقه دوم نمایشگاه مورد بازدید قرار گرفت؟ نمایشگاه قرار است به دولت بیلان بدهد نه کار رسانه‌ای کند. چینش غرفه‌ها در این نمایشگاه با توجه به این نگاه بود و می‌خواست توانمندی دولت را به رخ بکشد نه یک کار صنفی انجام دهد.»

اسدی نیز در تأیید صحبت‌های خجیر گفت: «در نمایشگاه‌ها یک نوع تبعیض بازدیدی اتفاق می‌افتد. بازدیدها عادلانه نیستند زیرا تقسیم غرفه‌ها عادلانه نیست.»

وی همچنین ضمن تأیید سخنان خجیر از اختصاص نمایشگاه به دولت اظهار گلایه کرد و گفت: «این نمایشگاه محل خودنمایی مقامات هستند که نه کاری برای رفع مشکلات رسانه و روزنامه‌نگاران می‌کنند و نه به وعده‌های که در نمایشگاه می‌دهند عمل می‌نمایند و رسانه‌ها هم دلشان خوش است که دو نفر و نصفی از مسئولان از غرفه‌هایشان بازدید کردند و جای تأسف است که رسانه‌ها برای دعوت از استادان و پژوهشگران به غرفه‌هایشان به اندازه دعوت از مسئولان رقابت نمی‌کنند و این همان آفتی است که نمایشگاه مطبوعات به آن مبتلا شده است.»

خجیر نیز در تکمیل سخنان وی گفت: «ما غرفه‌ای برای رسانه‌های خارجی نداریم و این رسانه‌ها تنها برای نشست‌ها دعوت می‌شوند.»

هادی قاسمی مدیرعامل خبرگزاری دانشجو که در نمایشگاه مطبوعات با برند دکتر سلام حضور یافته بود نیز از میان حاضران در این نشست گفت: «در فضای رسمی اگر من به نمایشگاه مطبوعات نیایم از بقیه رقبایم عقب هستم. نمایندگان تهران در مجلس به نمایشگاه آمدند اما نه مردم و نه بعضی از اهالی رسانه آنها را نمی‌شناختند. نمایشگاه فضایی است که هم نمایندگان مجلس و وزیران با مطبوعات آشنا می‌شوند و هم مردم با چهره آنها بیشتر آشنا می‌شوند.»

همچنین وی به مقایسه فضای رسمی و غیررسمی نمایشگاه پرداخت و اظهار کرد: «فضای غیررسمی به مراتب از فضای رسمی بهتر است. امتیازاتی که در فضای غیررسمی می‌توان گرفت به مراتب بیشتر است.»

پس از واکاوی مسائل مختلف نمایشگاه مطبوعات در این نشست دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در سخنان پایانی خود خاطرنشان کرد: «نمایشگاه مطبوعات خوب است اما در برگزاری آن بی‌هدفی حاکم است، دولت نباید در برگزاری آن کمک کند و باید کاری کنیم که مطبوعاتی که شناخته‌شده نیستند بتوانند با حضور خود عرض اندام کنند. مشکل دیگری که ما داریم این است که مدیران ما متخصص نیستند و اصلاً خودشان روزنامه خودشان را نمی‌خوانند. در اکثر رسانه ها از مدیر تا خبرنگار انتصابی است.»

عضو هیئت علمی دانشگاه سوره نیز در پایان گفت: «نکات مثبت نمایشگاه امسال اگر بیشتر شود بهتر است تصدی‌گری نمایشگاه امسال که بخشی از آن به بخش خصوصی واگذار شده بود، کمک به رسانه‌های خصوصی در بخش غرفه، بیشتر شدن اجماع رسانه‌ها از این موارد است. اما استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، حلقه مفقوده بازار کار و دانشگاه که این خلأ می‌توانست از طریق این نمایشگاه پرشود که متأسفانه این اتفاق در این دوره هم نیفتاد، ایجاد غرفه رسانه‌های خارجی و آشنایی بیشتر با آنها، نشست حرفه‌ای در بحث صنفی، محتوایی و حقوقی بین اهالی رسانه از مواردی است که باید در برگزاری نمایشگا‌های آتی مورد توجه قرار گیرد.»

گزارش: نکیسا خرّم