فراگیری طنز ریشه در ذکاوت جامعه دارد/ فکاهی پلی است برای ناگفته‌ها

دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه وجهه طنزمحوری در جامعه نشان از ذکاوت مردم جامعه دارد، گفت: فکاهی و طنز در واقع معبری برای بیان بسیاری از مشکلات مردم است.

به گزارش عطنا به نقل از شبستان، یکی از مسائلی که همواره از سوی بسیاری از جامعه‌شناسان و روانشناسان جامعه ما مورد بررسی قرار گرفته و البته عامه مردم نیز کم از آن نگفته‌اند، ویژگی شوخ‌طبعی، گفتار فکاهی و بذله‌گویی فراوان جامعه است، ما ایرانی‌ها عادت داریم که برای هر اتفاقی که می‌افتد جوک بسازیم و این ریشه در فرهنگ دور و درازی دارد که این طبع طنزگونه را پرورش داده است.

دکتر علی انتظاری در ابتدای مباحث خود با اشاره به خصوصیات جوامعی که فرهنگ طنزمحوری در آنها موج می‌زند، اظهار کرد: این ویژگی در پی برخی کمبودها در جامعه پدید می‌آید، وقتی تا این اندازه طنز در جامعه وجود داشته باشد و به نوعی افراط در آن وجود باشد، نشان از مشکلاتی حل نشده است.

وی ادامه داد: اگر فضاهای گفت وگومحور فراهم شود و مردم موضوعات مختلف اجتماعی و مسایل خودشان را به شکل نرمال در قالب این فضاها ارایه کنند در نتیجه شرایط به گونه ای دیگر رقم خواهد خورد و دیگر شاهد این نیستیم که هر مساله ای حتی مسائل جدی سر از طنز و فکاهی در بیاورد.

این جامعه شناس معتقد است: اگر فضا عکس این باشد یعنی امکان گفت وگو فراهم نباشد سبب شکل گیری نوعی مقاومت می‌شود و این محدویت به صورت انرژی ذخیره شده و جایی به شکل نا بهنجار بروز می‌کند، این نابهنجاری ممکن است در قالب فکاهی بروز یابد، البته منظور ما این نیست که هر فکاهی نابهنجار است بلکه مقصود آن دسته فکاهی‌هایی است که مبتنی بر تمسخر است که این قالب خوبی نیست. اساسا شکل فکاهی مسالمت آمیز است ولی گاهی ممکن است خشونت داشته باشد که زاییده همین محدودیت‌هایی است که برشمردم.

وی در پاسخ به پرسشی در مورد علت ایجاد این چنین شرایطی و پناه بردن افراد به فضاهای مجازی و تکیه بر شوخی و قالب گفتار فکاهی در هر شرایطی ابراز کرد: مشکل از اینجا ناشی می‌شود که کانال‌های ارتباطی در جامعه ضعیف هستند و فضاهای گفتو گو در جامعه محدود است در نتیجه امکان برای رشد نابهنجارهای کلامی و رفتاری بیشتر می‌شود.

این پژوهشگر ادامه داد: در جامعه ای که مردم در موضوعات مختلف با مسئولان خود گفت وگو داشته باشند، طبیعتا حرف هایشان را می‌زنند و به این شکل در واقع خودشان را تخلیه می‌کنند و به اصطلاح عامیانه دق و دلی شان را در قالب این گفت وگو با مسوول خالی می‌کنند.

مدیرگروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر اینکه مقصود ما از گفت‌وگو کانال ارتباط رسمی مردم و مسئولان است، افزود: متاسفانه، کمتر پیش می‌آید که چنین اتفاقی بیفتد و در واقع به جز معدود مواردی تنها پل ارتباطی صدا وسیما است که تقریبا یک طرفه با مردم ارتباط دارد، به نوعی صدا و سیما بیشتر بنگاه پیام رسان است تا اینکه بخواهد پل ارتباطی گفت وگو محور با اصناف مختلف باشد. من سوال می‌کنم برای مثال صنف آهنگران در جامعه ما چه جایگاهی برای گفت وگو دارند؟ اقشار اصناف دیگر چه صدایی دارند؟ صدا وسیما بیشتر بلندگوی کارمندان هنرمند است.

انتظاری افزود: با این وضعیت فکاهی و جوک سازی امری طبیعی است چراکه کانال‌های ارتباطی در جامعه ضعیف است. در عین حال ما در عرصه فضاهای عمومی کشورمان فضاهای گفت‌وگویی که افراد در آن با هم مراوده داشته باشند، نداریم، یعنی صحبت کردن فقط در سطح خانواده و خویشان خلاصه شده است و علت استقبال از شبکه‌های مجازی نیز به دلیل فقر در همین کانال‌های ارتباطی در جامعه و مشکلاتی که در قالب طنز بیان می‌شود، است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: البته جوک سازی در جامعه ما ریشه در هوشمندی و ذکاوت بالای اجتماعی مردم دارد، این که در شرایط مختلف با هر مساله ای از موضع طنز برخورد می‌کنند ولی باز هم نمی‌توان کتمان کرد که افراط در این مساله نشانگر فقر فضاهای گفتوگویی در جامعه است.