کرسی علمی «آموزش زبانهای غیرانگلیسی در مدارس ایران؛ چرا و چگونه؟» توسط دکتر رضا مراد صحرایی، عضو هیئتعلمی گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی ارائه شد.
به گزارش عطنا، این کرسی در قالب یک نشست علمی در سالن شهید مطهری دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
چند سالی است که فعالیتهای علمی و پژوهشی در قالب کرسیهای علمی در دانشگاه علامه طباطبائی در حال برگزاری بوده که از حالت سخنرانی صرف، خارج شده و به جلسه نقد و گفتوگو تغیر ماهیت داده است.
در این کرسیهای علمی، هر استاد در مدتزمان 30 الی 40 دقیقه به ارائه دستآوردها و یافتههای خود پرداخته و بعد از آن دو نفر از اساتید همان رشته نظرات او را نقد، ارزیابی و سپس اساتید و حاضران در نشست نظرات و انتقادات خود را بیان میکنند. سپس استاد ارائهکننده کرسی در حدود 15 دقیقه به انتقادات پاسخ میدهد.
اینگونه نشستها در دانشگاه علامه طباطبائی از حالت جلسات یک طرفه معمول، خارج و به نشستهای انتقادی و همراه با پرسش و پاسخ تبدیلشده است. ضمن آنکه دانشگاه علامه طباطبائی بهعنوان بزرگترین دانشگاه علوم انسانی کشور در این زمینه فعالشده و بهنوعی پیشقدم است.
از جمله این کرسیها برگزاری کرسی «آموزش زبانهای غیر انگلیسی در مدارس ایران؛ چرا و چگونه؟» توسط دکتر رضا مراد صحرایی، عضو هیئتعلمی گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی است که هم از طرف دانشگاه و دانشکده و هم اعضای هیئتعلمی و همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد استقبال قرارگرفته است.
دکتر رضا مراد صحرایی در ابتدای این نشست، گفت: وقتیکه در اوایل اردیبهشتماه امسال از سوی مقام معظم رهبری موضوع رفع انحصار از زبان انگلیسی بهعنوان تنها زبان خارجی که در مدارس ما آموزش داده میشود، مطرح شد، ما شاهد یک سری موضعگیریهای سیاسی و بعضاً تند و نسنجیده از طرف افرادی بودیم که در این حوزه فعالیتی ندارند.
عضو هیئتعلمی گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: ما سعی کردیم در برخورد با این مسئله، شتابی متعارف داشته و در عینحال عجله نکنیم. اصل ایده را پرورش داده و چندین جلسه با افرادی که در این موضوع صاحبنظر هستند، برگزار کردیم که در نهایت منجر به طرح این کرسی شد.
وی با اشاره به اینکه، این طرح در روز 20 اردیبهشتماه سال جاری در شورای عالی آموزشوپرورش کشور مورد بحث قرار گرفته و به دست وزیر رسید، اظهار داشت: هفته گذشته شخصاً به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی دعوت شده و در حضور دبیر این شورا، بحث موردنظر را مطرح کردم.
صحرایی اضافه کرد: به حدی این طرح برای آنها جذابیت داشت که همان هفته در دستور شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت. ما نیز خدمت اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی که عالیترین شورای تصمیمگیری در کشور بوده و مسئول آن رئیسجمهور و تعدادی از اعضای کابینه و افراد حقیقی و حقوقی بودند، رفته و این کرسی را ارائه دادیم.
وی با بیان اینکه این طرح در پیش جلسه مطرح شد ولی در آیندهای نزدیک برای بحث کلیتر باید دوباره این طرح به شورای عالی انقلاب فرهنگی برود، گفت: تا این لحظه به نظر میآید وزارت آموزشوپرورش این طرح را بهعنوان یک گزینه قطعی پذیرفته است. البته این طرح یک اندیشه است و تا به مرحله اجرا برسد نیاز به اصلاحات خاص خود دارد.
این استاد زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه به ارائه آماری از وضعیت تدریس زبانهای خارجی در سایر کشورها بهعنوان زبان دوم پرداخت و بیان کرد: در ارائه این کرسی هدف ما آموزش زبانهای خارجی در دیگر کشورها و در مدارس آنها است.
وی با اشاره به اینکه در این کرسی علمی، نحوه یادگیری و تدریس زبانهای خارجی در کشورهای مختلف مورد بررسی قرارگرفته است، گفت: ما تعدادی از کشورهای معتبر را که به دلایل مختلف برای ما اهمیت دارد، مورد ارزیابی قرار دادیم.
صحرایی با بیان اینکه در ابتدای این ارائه، چرایی موضوع و سپس چگونگی آن مورد بحث قرار میگیرد، افزود: اینکه زبانهای رسمی و زبان دوم و یا بیشتر، در این کشورها چه زبانهایی است و دولت و یا والدین چه میزان از اعتبارات موردنیاز برای یادگیری این زبانها را تأمین میکنند، مورد بررسی قرار گرفت چون برخی افراد یکی از موانع اجرای چنین اندیشهای را عدم تأمین اعتبارات آن میدانند.
وی به بیان مثالی در این زمینه پرداخت و یادآور شد: مثلاً در کشور ترکیه که در افق 1404 نزدیکترین رقیب کشور ما است، اگر 8 نفر بخواهند یکزبان را یاد بگیرند، دولت باید امکانات آن را فراهم و کلاس را برگزار کند.
صحرایی اظهار داشت: در دبیرستانهای کشورهای موردبررسی، زبان انتخابی خارجی میتواند چند مورد باشد. ضمن آنکه ما باید تا میتوانیم از کشورهایی که زبانهای خارجی تدریس شده در آن تنها یکزبان است، دوریکنیم. مثلاً کشور عربستان که تنها زبان خارجی آن انگلیسی بوده، این زبان وارد دانشگاهها شده و رفتهرفته زبان عربی با آن همه غنا، جای خود را به انگلیسی میدهد.
وی گفت: موضوع رفع انحصار از زبان خارجی در ایران از پنج بُعد در این طرح بررسیشده است که شامل آموزشی، علمی و فناوری، حاکمیتی و سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است.
صحرایی با اشاره به اینکه پیشفرض ما این است که آموزش و یادگیری زبان انگلیسی یک ضرورت انکارناپذیر است، اذعان کرد: هم بهصورت معقول اعتقاد به این موضوع داریم و هم منطق دینی ما این را میگویید که «زبان کسی که در رقابت با او هستید را بهخوبی یاد بگیرید».
وی خاطرنشان کرد: مسئله آموزش دادن یا آموزش ندادن انگلیسی مطرح نیست اما بهعنوان یک معلم که سابقه تدریس 17 ساله در آموزشوپرورش دارم، معتقدم صحبتهایم برخواسته از دل این نهاد است و در حقیقت نظری و صرفاً ذهنی نیست.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبائی تأکید کرد: این مسئله که ما چه نوع زبانی را باید یاد بگیریم که متضمن اهداف و نیازهای روز ما باشد و اینکه چگونه این زبان را آموزش دهیم و آنهم در قالب کدام برنامه آموزشی، یک مسئله است که برای این کار حداقل 9 برنامه در آموزش زبان انگلیسی وجود دارد. ضمنآنکه میزان ساعت در نظر گرفتهشده برای این کار نیز جزئی از برنامه متداول درسی باشد و یا تحت عنوان فوقبرنامه یا برنامه اضافه نیز باید مدنظر قرار گیرد.
وی گفت: وضعیت موجود ما در زمینه زبان انگلیسی یک فرآیند ازهمگسیخته در تألیف، تدریس و آموزش است و مثلث مؤلف، مدرس و زبانآموز در این حوزه درسی مشکل دارد.
صحرایی با بیان اینکه ما بهعنوان جامعه دانشگاهی آمادگی هر کمکی را در زمینه تقویت یادگیری زبانهای خارجی داریم، افزود: ولی باعث تأسف است که این حرف را میزنم؛ کتابی که امروز در دانشگاههای ما تدریس میشود، زمانی بنده آن را بهعنوان دانشآموز میخواندم و حدود 8 تا 9 سال بهعنوان معلم آن را درس میدادم والان که دختر من سال دوم دبیرستان است نیز همان کتاب را میخواند. اگر یک دلیل برای بیسامانی در این موضوع داشته باشیم، همین یک مورد علت کفایت میکند.
وی در ادامه تصریح کرد: افراد زیادی معتقدند که ما در مدارس کشور زبان انگلیسی آموزش نمیدهیم بلکه داریم در مورد زبان انگلیسی یک سری کارهایی انجام میدهیم.
صحرایی افزود: گونه علمی زبان انگلیسی که امروز خیلی باب شده، از ابتدای گونه علمی قابلآموزش بوده و فقط مختص دانشگاه نیست و از دوره دبیرستان نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد. میتوانیم در زمینه آموزش زبان انگلیسی بهصورت علمی از دبیرستان گروهبندی کنیم.
وی در ادامه به بُعد فنآوری اشاره کرد و گفت: ما در اندیشه تبدیلشدن به یک تمدن نوین هستیم که میتوانیم به چنین هدفی برسیم و درگذشته نیز چنین بودهایم. برای این هدف به یکزبان گویا و رسا نیاز داریم، بنابراین در نقشه جامع علمی کشور تبدیلشدن زبان فارسی به یکزبان علمی موردبحث است.
صحرایی سه گونه زبان در سطح کشور را روزمره، نمونه ادبی و گونه علمی عنوان و بیان کرد: اگر زبان فارسی میخواهد زبان علم شود، من بهعنوان یک معلم زبانشناسی مسیری بهغیر از آن راهی که انگلیسی را زبان علم کرد، متصور نیستم.
وی با بیان این نکته که لاتینزدگی؛ انگلیسی را زبان علم کرد، گفت: اسنادی داریم که خود لاتین از زبانهای اسپانیولی و عربی ترجمهشده است.
صحرایی افزود: مسیر زبان علم مسیر فشردهای است. اگر میخواهیم زبان علمی به وجود بیاوریم که بومی بوده و اندیشه ما را منتقل و برای جهانیان هم قابلفهم باشد، چارهای نداریم جزء اینکه همان مسیری که زبان انگلیسی را زبان علم کرد، طی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: برخی به این اندیشه که از لاتین چیزی قرض گرفته و به آن وند فارسی اضافه کنیم، اشکال میگیرند. باور ما این است که میشود و اگر نخواهیم این مسیر را برویم بسیاری از زبانهایی که ما شروع کردهایم، از جمله اسپانیولی که من روی آن به دلیل رابطه تمدنی یک هزارساله بحث دارم، دچار مشکل میشود.
این استاد دانشگاه بهرهگیری از ریشههای لاتین را یک ظرفیت دانست و گفت: اگر پیشرفت علمی را در نظر بگیریم، زبان فارسی باید زبان علمی شود. ضمن آنکه زبان انگلیسی با پذیرفتن ریشههای لاتینی؛ راه خود را به روی علم باز کرد و علمی شد.
وی اضافه کرد: بر اساس گزارشها تا سال 2010 حدود 30 میلیون اصطلاح علمی در زبان انگلیسی در سراسر جهان به وجود آمده است و ما چطور میخواهیم به این میزان برسیم؟ آیا اگر از 30 سال پیش این روند را شروع میکردیم امروز در زمینه فهمیدن زبان علم این میزان مشکل داشتیم؟
صحرایی در ادامه به بُعد حاکمیتی در این زمینه اشاره کرد و گفت: زبان انگلیسی برای صاحبان خود، قدرت آورد. امروزه قدرت کشورهایی که زبان انگلیسی دارند مثل آمریکا و انگلستان نظامی و اقتصادی نیست بلکه در زبان است. حدود یک میلیارد و 500 میلیون زبانآموز و یک میلیارد صفحه وب به زبان انگلیسی، شوخی نیست.
وی تأکید کرد: زبان انگلیسی برای کشورهایی که به این زبان مسلط هستند قدرت آورده است و بر همین اساس هم میگوییم باید زبان انگلیسی را آموخت.
صحرایی مهمترین رکن قدرت نرم آمریکا را زبان عنوان کرد و گفت: «جوزف نای» از دولت جیمی کارتر تا دولت پیش از اوباما مشاور ارشد رؤسای جمهور آمریکا بوده و در پشت جلد کتاب آینده قدرت این نظریهپرداز نوشتهشده که هیچ رئیسجمهوری خودش را از مشاورههای «جوزف نای» بینیاز نمیداند. خانم آلبرایت، وزیر اسبق امور خارجه آمریکا میگوید اگر کسی میخواهد روابط بینالملل را در هزاره جدید بفهمد، راهنمایی بهتر از کتاب آینده قدرت «جوزف نای» نمیتواند، پیدا کند.
وی در ادامه افزود: «جوزف نای» در تحلیل قدرت آینده آمریکا در جهان میگوید، ما در رکود قرار داریم. یک دلیل آن این است که تعداد رؤسای دولتی که مسلط به انگلیسی بودند در دهه 90 بیش از 100 رئیس دولت بوده ولی در سال 2011 به 40 رئیس دولت کاهشیافته است. «نای» کاهش استفاده از زبان انگلیسی را بهعنوان شاخصی برای کاهش قدرت نرم میداند. وقتی «بلوک بریک» که چهار قدرت جهان شامل روسیه، هند، چین و برزیل را مورد تحلیل قرار میدهد، به چین که میرسد، میگوید: ما از بابت بدهی162 تریلیون دلاری به چین نگران نیستیم، چون بدهی ما به دلار است و دلار ارزش دارد. چین حافظ ارزش دلار بوده، حتی ارزش یووان را پایین آورد تا ارزش دلار پایین نرود. نگرانی ما بیشتر به خاطر بنیاد کنفوسیوس و تلاش آن برای گسترش و توسعه زبان و فرهنگ چینی در جهان است.
وی در همین رابطه افزود: کشور چین تا سال 2020 پیشبینی کرده در 100 نقطه جهان برای آموزش زبان و فرهنگ خود، نمایندگی ایجاد کند. بر اساس گزارش همایشی در شانگهای چین که دو ماه پیش برگزار شد، این کشور تا اوایل سال 2016 حدود 500 نمایندگی در جهان ایجاد کرده که 148 مورد آن دولتی است.
عضو هیئتعلمی گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: اگر اندیشه برداشتن انحصار زبان انگلیسی بهعنوان تنها زبان خارجی آموزش داده شده در مدارس کشور، تبدیل به یک نهضت شده و فراگیر شود، در زمینه مبارزه با استکبار نیز موفق عمل میکنیم. ما با پول و جنگافزار نمیتوانیم با آمریکا بجنگیم ولی با علم میتوانیم. اگر اجازه دهیم زبانهای خارجی دیگر کشورها وارد ایران شوند، ضمن آنکه تعامل ایجاد میشود، میتوانیم زبان فارسی را نیز وارد کشورهای آنها کنیم.
وی گفت: یکی از چالشهای ما برای گسترش زبان فارسی بهعنوان یکی از قدیمیترین زبانهای جهان این است که دیگر کشورها میگویند ما میگذاریم در سرزمین ما زبان فارسی را آموزش دهید ولی در عوض شما چهکاری برای ما انجام میدهید؟ در مسائل سیاسی مراودات دوطرفه است و باید بر اساس تعامل و همکاری دوطرفه عمل کرد.
صحرایی در ادامه به نوشتههای «ری کلاین» اشاره کرد و اظهار داشت: «کلاین» یکی از مقامات عالیرتبه سازمان سیا بود که بسیاری از رؤسای جمهور آمریکا تصمیمهای مهم و سیاسی را صرفاً بعد از مشورت با وی اعلام میکردند. «کلاین» متخصص محاسبه فرمول قدرت بود که جمعیت، اراضی، اقتصاد و نیروی نظامی را در راهبرد و اراده ضرب میکرد و قدرت هر کشور را به دست میآورد. وی معتقد بود که در دهه 80 قدرت شوروی از آمریکا بیشتر بوده ولی شوروی سقوط کرد، درحالیکه همه دلیل آن را زبان انگلیسی میدانند که ناشی از قدرت نرم آمریکا و انگلیس بود.
وی در همین رابطه افزود: بنابراین معتقدم که اگر از نظر حاکمیتی به مسئله آموزش زبان نگاه کنیم، این اندیشه برای ما مزایای بسیاری دارد.
صحرایی گفت: در دنیای امروز قدرت را دیگر نظامی، سیاسی و اقتصادی نمیدانند بلکه ترکیب این سه باهم قدرتی به ما میدهد که قدرت هوشمند نام دارد و مؤلفه اصلی آن زبان و فرهنگ است. ما به این قدرت نیاز داریم و معتقدم اگر زبان فارسی جایی خارج از کشور برود، یعنی ایران آنجا رفته است و به همین ترتیب اندیشه ما به آنجا میرود. به اسلام نگاه کنید که وقتی وارد ایران شده و با فرهنگ و تمدن ایرانی پیوند خورد، به فارسی بیان، به اسلام رحمانی تبدیل شد. حال همین اسلام را در سایر کشورها در نظر بگیرید که در برخی از آنها به دلیل افراطیگری و وهابیت منجر به صدور تروریسم شد.
وی بابیان اینکه بسیاری از آثار فاخر ما مستقیماً از زبان فارسی ترجمه نشده است، افزود: بُعد فرهنگی و تمدنی هم برای ما خیلی مهم است. گاهی گفته میشود یک اثر کشور ما به 100 زبان ترجمهشده است درصورتیکه اینطور نیست زیرا آن اثر ابتدا به زبان انگلیسی ترجمه و سپس از آن زبان به سایر زبانهای دیگر ترجمهشده است.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه اذعان داشت: اگر میزان آشنایی جوانان ما به زبانهای معتبر بیشتر باشد، تعامل فرهنگی ما با سایر کشورها افزایش مییابد. باعث تأسف است که بگویم در کتاب گینس، متمدنترین کشور جهان هستیم ولی آثار فرهنگی ایران از طریق انگلیسی به سایر زبانهای دیگر ترجمه میشود. ما باید یادگیری زبانهای خارجی دیگر کشورها را در ایران گسترش دهیم و این کار بدون ارتباط دیپلماتیک و تعامل از منظر سیاسی امکانپذیر نیست.
وی با اشاره به اینکه ما در خارج از کشور هزنیه میکنیم تا کلاسهایی به زبان فارسی برگزار شود و به این کار هم افتخار میکنیم، گفت: ولی بسیاری از کشورها حاضر هستند پول بدهند تا زبان آنها در ایران تبلیغ شود، لذا میتوانیم با همکاری سفارتخانههای کشورهای خارجی و پرداخت پول از سوی آنها، کلاسهای آموزشی در کشور برگزار کنیم و بهجای مخالفت در این زمینه، سیاستگذاری کنیم.
صحرایی افزود: برخی شرط تعامل اقتصادی با سایر کشورها را یادگیری زبان آنها میدانند و بر اساس دانستن زبان کشور مقصد، با آن به مبادلات تجاری و اقتصادی میپردازند. چین ازجمله این کشورها است که در زمینه یادگیری زبانهای خارجی سرمایهگذاری کرده و ثمره آن را میبینیم. اگر به کشور چین مسافرت کنید میبینید که مترجم زبان فارسی در فرودگاههای این کشور بهراحتی در دسترس است ولی برعکس در کشور ما چنین چیزی نیست، یا به تعداد انگشت شمار است.
صحرایی گفت: بنده بر اساس تجربه شخصی که در آموزشوپرورش داشته و بر اساس سابقه تدریس خودم میگوییم که اصلاً دانشآموزان ما نیازی به 2 ساعت آموزش زبان انگلیسی در مدارس ندارند. این کار نهتنها اتلاف هزینه است، بلکه عمر جوانان ما که ارزش آن بهمراتب بالاتر است را تلف میکند.
وی افزود: در دوره راهنمایی و متوسطه ما 180 ساعت آموزش زبان انگلیسی داریم. بر اساس یک آزمون مشخصشده که ذخیره واژگانی فعال از 500 واژه در میان این دانشآموزان به 200 هم نمیرسد. در گزارشهای رسمی بعد از درس فیزیک پایینترین نمره مربوط به درس زبان انگلیسی است. جای سئوال اینجاست؛ چطور همین دانشآموز به مؤسسات خصوصی میرود و خوب یاد میگیرد ولی در کلاس درس یاد نمیگیرد. شیوه نامناسب ارائه درس، آموزش به روش قطرهچکانی و کمبود منابع آموزشی ازجمله مشکلات اساسی در این زمینه است.
وی همچنین تأکید کرد: آموزش ما در حوزه زبان انگلیسی مبنی بر مسئله و نیاز نیست. خیلی تلاش کردم از درسهایی که دانشآموزان مختار هستند در طول تحصیل در مدارس آنها را انتخاب کنند، فهرستی تهیه کنم ولی متأسفانه مقدور نشد اما خیلی از دانشآموزان درس زبان انگلیسی را رها میکنند.
وی گفت: سطح زبان انگلیسی در کشور را مطابق با استانداردهای جهانی باید با 500 ساعت آموزش به سطح میانی B برسانیم که بر اساس آن زبانآموز میتواند تجربهها، وقایع و رویدادها را توصیف و بهطور خلاصه دلیل ارائه کرده و نظر دهد. همچنین زبانآموز بر اساس این میزان آموزش میتواند نظرگاه اصلی متن پیچیده را با موضوعات عینی یا انتزاعی درک کرده و در بحث و گفتوگوی حوزه تخصصی خود شرکت کند. ما میتوانیم این طرح را اجرا کنیم و با حذف 2 ساعت درس زبان انگلیسی در مدارس، آن را در طول هفته در مدارس خاص و ویژه زبانهای خارجی دنبال کنیم.
صحرایی بابیان اینکه ساعت زیاد آموزش در مدارس ما نیز فاجعهای دیگر است، افزود: در راستای انگیزهبخشی و دادن اختیار به زبانآموز، ابتدا 500 ساعت آموزش زبان را برای او طراحی کرده که بر اساس قانون اساسی دولت هزینه آنها را پرداخت میکند و 500 ساعت دیگر را نیز زبانآموز بر اساس صلاحدید والدین که هزینه آن را تأمین میکند، ادامه میدهد. ضمن آنکه با حذف تدریجی زبان خارجی از برنامه درسی در هر منطقه یا شهرستان، یک یا چند مدرسه برای آموزش زبانهای خارجی اختصاص مییابد.
وی گفت: با راهاندازی مدارس اختصاصی زبانآموزی، 500 ساعت آموزش در هر مقطع به دو شیوه 6 تا 8 ساعت در هفته، آموزش نیمه فشرده در طول سال و خارج از برنامه درسی و 10 تا 15 ساعت در هفته آموزش فشرده در تابستانها ارائه میشود. ضمن آنکه دلیل فشرده بودن ساعات آموزشی این است که رویکرد قطرهچکانی فعلی، فاقد کارایی لازم است.
این عضو هیئتعلمی گروه زبانشناسی دانشگاه علامه، امکان همسو کردن آموزش زبان با آموزش محتوای درسی، امکان برنامهریزی درسی برای یادگیری زبانهای خارجی در چهارچوب استاندارهای علمی، شکلگیری محیط زبانآموزی و امکان تعامل با زبان هدف، امکان آموزش زبانهای متنوع علاوه بر انگلیسی و اختیاری بودن یادگیری زبان و در نهایت افزایش انگیزه، تعامل علمی و عملی معلمهای زبانهای خارجی، تأمین هزینههای آموزش این زبانها از طریق سفارتخانهها و رایزنیهای فرهنگی کشورهای دیگر در ایران و امکان تدریس زبان فارسی در سایر کشور و افزایش قدرت نرم کشور را از جمله مزایای ایجاد مدارس اختصاصی زبانآموزی عنوان کرد و افزود: آزمونهای منتهی به مدرک در این مدارس به جای آزمونهای پیشرفته، آزمونهای مهارتی است و روزهای پنجشنبه که مدارس کشور تعطیل بوده اجرای این طرح در مدارس موجود نیز بهراحتی امکانپذیر است.
دکتر محمدحسن آیتی، عضو هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این مراسم بهنقد و بررسی کرسی علمی ارائهشده توسط دکتر صحرایی پرداخت و گفت: در ابتدا به نظر میرسد باید به این علامت سؤال جواب بدهم که چرا یک نفر از گروه پزشکی برای نقادی به این جلسه آمده است.
وی با اشاره به اینکه مقوله زبان جزء علاقهمندیهای شخصی بنده است، افزود: در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مدرک خود را گرفتهام و دارای مدرک تافل انگلیسی و مدرک دلف فرانسه از سفارت این کشور در تهران هستم ولی PHD خود را از کشور چین گرفته و آشنایی کاملی با زبان چینی دارم.
آیتی اظهار داشت: در مدتی که در کشور چین بودم با برنامهریزی و سیاستگذاری آنها برای مقابله با زبانهای دیگر کشورها و گسترش و توسعه زبان و فرهنگ چینی آشنا شدم.
وی تصریح کرد: در المپیک 2008 چین وقتی آقای احمدینژاد، رئیسجمهور قبلی به این کشور آمد، بنده بهعنوان نماینده دانشجویان ایرانی مقیم در چین نامهای را در چهار بند به وی ارائه دادم که سه بند آن درمورد زبان چینی بود.
آیتی با اشاره به اینکه بزرگترین سفارت آمریکا در جهان در کشور چین واقعشده که 600 کارمند دارد، گفت: همه این کارمندان به زبان چینی مسلط هستند و این در حالی بود که در سفارت ایران در چین که 15 نفر کارمند داشت، فقط چند نفر به زبان چینی مسلط بودند.
وی افزود: دلیل مسلط بودن کارکنان سفارت آمریکا در چین به زبان این کشور، این بود که هرکسی که در این سفارتخانه مشغول به کار میشد باید ابتدا به مدت 6 ماه به نقاط مختلف کشور چین مسافرت و با زبان و فرهنگ آنها آشنا میشد.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی ایران بابیان اینکه سفارت روسیه نیز در کشور چین تقریباً وضعیتی مشابه آمریکا دارد، بیان کرد: در سال 2005 در کشور چین 8 هزار آمریکایی و در سال 2008 حدود 20 هزار نفر مشغول یادگیری زبان چینی بودند که این نشان از برنامهریزی و سیاستگذاری کشورهای مبدأ دارد.
وی افزود: این در حالی است که بزرگترین شریک تجاری ایران، کشور چین با مبادلاتی در حدود 30 تا 40 میلیارد دلار است. کشور چین افراد زیادی را آموزش داده که به زبانهای خارجی دیگر کشورها مسلط هستند و این مورد بهخوبی در مبادلات مختلف اقتصادی و تجاری این کشور با سایر کشورهای دنیا قابلمشاهده است.
آیتی اضافه کرد: در کشور کره جنوبی نیز افراد تربیتشدهاند که بهخوبی با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی آشنایی دارند و این امر نشان از برنامهریزی این کشور دارد. ضمنآنکه در کشور ما زمانی یک دوره آموزش زبان چینی در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد که به دلیل کمبود امکانات و استاد به تعداد کافی، 6 سال به طول کشید.
وی با اشاره به بحث دکتر صحرایی گفت: در بازدیدهای صورت گرفته توسط رئیس دانشگاه نفت چین و هیئت همراه وی از پژوهشگاه صنعت نفت ایران که یک مکان استراتژیک نیز هست؛ وقتی بنده بهعنوان مترجم حضور داشتم و کارمندان آنجا توضیح میدادند، رئیس دانشگاه نفت چین میگفت: این امکانات 10 تا 12 سال پیش انگلستان و آمریکا است و این خود یکی از نشانههای عدم توجه به زبانهای خارجی دیگر کشورها است.
وی با ارائه آماری از میزان تکلم به زبان چینی و سایر زبانها در کشورهای دیگر، بیان کرد: یادگیری سایر زبانهای خارجی یک امر مهم است که باید توجه جدی به آن داشت.
آیتی بابیان اینکه پیشنهاد تأسیس مدارس برای یادگیری سایر زبانهای خارجی مناسب است، گفت: این طرح نیاز به کار کارشناسی بیشتری دارد. برای اصلاح و آموزش زبان در کشور نیز به بررسی این روند در سایر کشورها نیاز داریم.
وی یادآور شد: مثلاً میتوان زمینه یادگیری زبان چینی را در کشور فراهم کرد و خود رئیس فرهنگستان علوم چین که چندی پیش در ایران بود نیز تقریباً در همه جلسات در این زمینه اعلام آمادگی میکرد.
دکتر نجمه شبیری، مدیر گروه زبان اسپانیایی دانشگاه علامه طباطبائی نیز نقاد دوم کرسی علمی ارائهشده بود و گفت: ارائه سخنرانی توسط آقای دکتر صحرایی عالی بود و من نیز با طرح وی در زمینه تأسیس مدارس ویژه یادگیری زبانهای خارجی، موافق هستم.
وی با اشاره به اینکه چقدر خوب شد که بالاترین فرد این مملکت (رهبری)، موضوع خارج شدن از انحصار زبان انگلیسی را مطرح کردند، اظهار داشت: البته بنده برای برخی از افراد متأسفم که هنوز باید در «خدمت و خیانت روشنفکری»، جلال آلاحمد را به آنها گوشزد کنم.
شبیری اضافه کرد: متأسفم برای روشنفکرانی که میگویند یا انگلیسی و یا دیگر هیچ!
وی با انتقاد از تبلیغات کرسی دکتر صحرایی، گفت: چرا در پوستر تبلیغاتی این کرسی عنوان به زبان انگلیسی درجشده است.
شبیری یادآور شد: البته وزیر آموزشوپرورش نیز نباید درزمینه این طرح عجولانه تصمیمگیری کند بلکه باید با دقت روی این طرح کار شود.
وی در پاسخ به سؤال برخی از اساتید که میگویند آیا این آمادگی برای جایگزینی زبانهای دیگر بهجای انگلیسی وجود دارد، گفت: بله این امکان وجود دارد که به جای زبان انگلیسی زبانهای دیگری را برای تدریس و آموزش مد نظر قرار دهیم.
مدیر گروه زبان اسپانیایی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه به توانمندیهای فرهنگی در کشور اشاره کرد و افزود: دیپلماتهای وزارت امور خارجه نیز نقش مهمی در توسعه فرهنگی و ارتباط ما با سایر ملل دارند. تا زمانی که دیپلماتهای ما بهجای یادگیری زبانهای خارجی و آشنایی بافرهنگ سایر کشورها به دنبال فعالیتهای دیگر هستند، وضع تغییر نمیکند.
وی به سفیر اسپانیا در ایران اشاره کرد و گفت: وی برای یادگیری زبان فارسی کتابهای ایران را به زبانهای اسپانیولی (اسپانیایی) پیدا و مطالعه میکرد.
شبیری بابیان اینکه بسیار از صحبتهای آقای صحرایی خرسند شدم، بیان کرد: ابتدا ما باید یک بررسی از وضعیت زبان فارسی و آثار فرهنگی خود در کشور داشته باشیم و سپس به دنبال جهانی کردن آنها باشیم.
وی ایده داشتن مدرسه زبانهای خارجی را بسیار عالی توصیف کرد و گفت: نزدیک به 650 میلیون نفر در دنیا به زبان اسپانیولی تکلم میکنند که این زبان میتواند زبان علم باشد و چیزی کم از زبان انگلیسی ندارد.
شبیری بابیان اینکه ما باید بر اساس داشتهها و زمینههای فرهنگی و علمی خود سرمایهگذاری کنیم، اظهار داشت: آیا یکی از دلایل عدم دریافت نوبل ادبیات توسط نویسندگان و چهرههای ایرانی این ضعفها نیست؟
وی با اشاره به اینکه شرقشناسی در غرب 200 سال قدمت دارد ولی در عوض ما در شرق و کشور خودمان چیزی به اسم غربشناسی نداریم، گفت: دانشگاه علامه طباطبائی مفتخر است بیش از 500 فارغالتحصیل در زمینه رشته زبان اسپانیولی به جامعه تقدیم کرده است و این دانشگاه بالاترین قبولی و پذیرش را در شبکه «هیسپان تی.وی» صداوسیما به میزان 2/83 درصد قبولی داشته است که نشان از وضعیت مطلوب آموزش این رشته در دانشگاه دارد.
وی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم از سفارتخانهها بابت گسترش و توسعه آموزش زبانهای خارجی پول بگیریم، به جاسوسبازی متهم میشویم، افزود: ماقبل از اینکه بخواهیم دیدگاه دکتر صحرایی در مورد تأسیس مدارس یادگیری زبانهای خارجی را اجرایی کنیم باید بگوییم نزدیک به 50 سال قبل این مدارس در کشور وجود داشته است.
صفوی اضافه کرد: ما باید از شعارگرایی بیرون بیاییم و اینکه میگوییم آمریکا و انگلیس، کشورها را استثمار میکنند درست نیست و این واژهها برای کشورهایی چون هند خوب است نه ایران که خود از بزرگترین استعمارگران تاریخ درگذشته بوده است.
دکتر گودرز علیبخشی، عضو هیئتعلمی گروه آموزش زبان انگلیسی دانشگاه علامه طباطبائی نیز با اشاره به اینکه بنده با امپریالیسم در حوزه زبان کاملاً آشنایی دارم، گفت: در زمینه سایر زبانهای خارجی نباید دچار شتابزدگی شویم و به نظر من طرحی که دکتر صحرایی ارائه دادند، محدود کردن زبان انگلیسی بوده و کاملاً احساسی است.
وی بابیان اینکه این طرح همانند زبان انگلیسی هیچ نتیجهای در برنخواهد داشت، افزود: برای ایجاد مدارس آموزش به زبانهای خارجی باید ابتدا زمینههای آن در مراکز تربیتمعلم و دانشگاه را فراهم کنیم. حالآنکه وضعیت فعلی زبان انگلیسی در مدارس و مراکز تربیتمعلم را میبینیم که بسیار تأسفبار است.
علی بخشی بابیان اینکه زبان انگلیسی مثل تیغ دو لبه است، اذعان کرد: بر اساس رهنمودهای امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری ما باید انقلاب خود را به جهان صادر کنیم و این نیاز به زبان علم دارد و ما با چه زبانی میخواهیم این کار را انجام دهیم؟
دکتر مریم شفقی، عضو هیئتعلمی گروه مترجمی زبان روسی دانشگاه علامه طباطبائی نیز با اشاره به اینکه دکتر صحرایی کرسی خود را بسیار عالی ارائه دادند، گفت: بچههای من در خانه زبان انگلیسی را خیلی بهتر از زبان روسی که خودم آن را تدریس میکنم، صحبت میکنند که جای بررسی و تأمل دارد. البته فرزندان من زبان انگلیسی را به صورت خصوصی یاد گرفتهاند.
وی با اشاره به اینکه در زمینه زبان انگلیسی و انتقادهایی که اساتید عنوان کردند بیشتر آموزشوپرورش مقصر است، افزود: ما میتوانیم بر روی سایر زبانهای خارجی همچون چینی و روسی سرمایهگذاری کنیم.
شفقی با ذکر این نکته که بسیاری از آثار نویسندگان شاخص روسیه که دارای ادبیات بسیار سنگینی است از زبان انگلیسی به فارسی ترجمهشده است، بیان کرد: مثلاً کتاب «قمارباز» که توسط جلال آلاحمد ترجمهشده تمام دیالوگها به زبان فرانسه بوده که خوانش آن متفاوت است.
دکتر پورمحمد، مسئول واحد زبانهای خارجی کانون زبان ایران نیز ضمن اعلام آمادگی این کانون برای برگزاری کلاس برای یادگیری زبانها خارجی دیگر بهغیراز انگلیسی، گفت: بحث حقوقی و هزینهای برای اجرای این کار توسط آموزشوپرورش وجود دارد که ما باید آن را در نظر بگیریم.
وی با اشاره به اینکه کانون زبان ایران با داشتن 220 مرکز در سراسر کشور میتواند این طرح را اجرا کند، افزود: ما همچنین امکانات لازم در این زمینه شامل کتابهای تألیفی، مدرسان آموزشدیده و تجهیزات و امکانات لازم را داریم.
بهروز بیگبابایی، مدیر گروه ترکی استانبولی دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی نیز با اشاره به اینکه در 24 دانشگاه کشور ترکیه زبان فارسی تدریس میشود، بیان کرد: در 6 دانشگاه آن تدریس فارسی در مقطع دکتری است.
وی بابیان اینکه در کشورهای آسیای میانه زبان فارسی تدریس میشود، گفت: در 4 دانشگاه کشور قزاقستان زبان فارسی تدریس میشود و حال دریغ از یک ایرانی که «قزاقی» بلد باشد.
بیگبابایی خاطرنشان کرد: به نظرم باید از پتانسیلهای داخل کشور استفاده کرد. برای آموختن زبان خارجی 500 ساعت در نظر گرفته میشود ولی برای یادگیری زبان ترکی استانبولی 100 ساعت کافی است که زبانآموز بتواند در حد ارتباطات بینالمللی خوب این زبان را یاد بگیرد.
دکتر عباس نجار، مدیر آموزش بنیاد سعدی نیز گفت: اینکه همه ما آموزشوپرورش جایی که تحصیلات خود را ازآنجا آغاز کردهایم؛ «له کنیم»، قشنگ نیست و بهتر بود یک نفر بهعنوان نماینده این نهاد در جلسه حضور داشته باشد.
وی افزود: برای اینکه اشتباه آموزشوپرورش را در آموزش زبان انگلیسی به زبانآموزان تکرار نکنیم بهتر است از دانشگاه در این زمینه کمک بگیریم.
نجار با اشاره به اینکه دانشگاههای کشور دارای فارغالتحصیلان بسیاری در زمینههای زبانهای خارجی هستند، افزود: این افراد فارغ التحصیل بهخوبی میتوانند به اجرایی شدن اهداف این طرح کمک کنند.
در ادامه این نشست دکتر صحرایی در پاسخ به انتقادها و نظرات اساتید و حاضران، با اشاره به اینکه دانشگاه وقتی وارد عرصه اندیشهورزی شود، راهکارهای خوبی پیدا میکند، گفت: در این طرح اصل ایده و سؤال مطرحشده است ولی نیاز به بررسی بیشتر دارد.
وی با اشاره به اینکه زبان ابعاد مختلف اجرایی، مدیریتی، منابع انسانی و فرهنگی را در برمیگیرد، بیان کرد: تغییر با مقاومت همراه بوده و بنابراین کاملاً طبیعی است که امروز این مقاومتها را ببینیم.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه ما با ارائه این طرح میخواهیم آیندهنگری و آیندهسازی کنیم، افزود: اگر 30 سال قبل آن مدارس آموزش زبانهای خارجی را تعطیل نمیکردیم آیا وضعیت امروزی را داشتیم؟
وی یادآور شد: نام این طرح مدارس چندزبانه نیست بلکه مدارس زبانهای خارجی است که این دو، تفاوت عمده باهم دارند که اکنون جای بحث آن نیست.
صحرایی بابیان اینکه امپراتوری ایران، استعمار زبانی به همراه نداشت بلکه همه مهر و محبت بود، گفت: شما در تخت جمشید اثری از تازیانه نمیبینید. امپراتوری غرب در اولین کار خود انسان را قربانی کرد، در امپراتوری گذشته ایران چیزی به اسم تحمیل زبان نمیبینیم و هر کس خود راه را انتخاب میکرد.
وی افزود: ریشه علم غربی نبوده بلکه از اساس اسلامی است. در جنگهای قرون گذشته، اروپاییها ابتدا کتابها را میسوزاندند و بعد از مدتی آنها را خوانده و ترجمه میکردند که این روند از زبان اسپانیولی و حتی قدیمیتر از آن، از زبان عربی بوده است. ضمنآنکه بخش قابلتوجهی از این کتابها در آندلس یا همان کشور اسپانیای فعلی قرار داشت.
صحرایی اذعان کرد: زبانآموزان نمیتوانند نیاز خود را تشخیص دهند بلکه دولت باید سیاستگذاری کرده و انگیزه ایجاد کند.
وی با اشاره به اینکه همه ما در خانههای خود فرزند دانشآموز داشته و از وضعیت آموزشوپرورش اطلاع داریم، گفت: دلیل اصلی ما در عدم تربیت صحیح جوانمان پول، قدرت و بودجه نیست بلکه فقط نداشتن اندیشه مدیرانه و مدبرانه است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبائی بابیان اینکه باید کاری کنیم که زبانآموز سهم خود را در نظام آموزشی انتخاب کند، تصریح کرد: انتخاب را باید به خود زبانآموز واگذار کنیم و شاید زبان انگلیسی را بهعنوان زبان خارجی انتخاب کند.
وی بابیان اینکه در ایران کسانی که زبانهای خارجی مثل روسی، چینی، اردو، استانبولی و سایر موارد را تکلم میکنند بهاتفاق نیز به زبان انگلیسی مسلط هستند، گفت: برای اجرای این طرح عجله نداشته ولی آیندهنگری داریم.
صحرایی معتقد است، نباید دست آموزشوپرورش کوتاه شده و طبق قانون این نهاد باید متولی باشد اما میتوان در متولیگری تجدیدنظر و موضوع را مثلاً به دانشگاه واگذار کرد.
وی با اشاره به اینکه کشورهای دیگر تحت عنوان بنیادهای مختلف زبان و فرهنگ خود را در کشورهای مبدأ ترویج میدهند، گفت: ترکیه ازنظر تمدنی قابل قیاس با ایران نیست ولی ببینید با بنیاد «یونس اِمره» چهکارهایی میکند. بودجه این بنیاد را هواپیمایی ترکیه و وزارت امور خارجه آن کشور تأمین میکند و اگرچه برای این کلاسها هزینه میکنند ولی در عوض بازار پوشاک کشور ما را به دست میگیرند.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه اکنون در دنیا توزیع قدرت صورت گرفته و از سطح ملتها به دولت – ملتها رسیده است، گفت: معتقدم بازیگران غیردولتی به عرصه قدرت وارد شدهاند و علم نیز توزیع شده و در انحصار زبان انگلیسی نیست.
وی با اشاره به اینکه امپریالیسم زبان انگلیسی دارد به یک انحصار تبدیل میشود، اظهار داشت: طبق قانون اساسی، عربی زبان خارجی نیست در غیر این صورت این زبان را نیز مورد بررسی قرار میدادیم. عملکرد ما در این زمینه در واقع فاجعه است که عربی را دو برابر بیشتر از انگلیسی در مدارس آموزش میدهیم و در آخر کمتر کسی میتواند قرآن را فصیح بخواند. هدف از آموزش زبان عربی آموزش فصیح است و نه زبان محاوره، بااینحال در هر دو ناموفق بودیم.
صحرایی خاطرنشان کرد: محتوای علوم به زبان انگلیسی بیانشده و این مانند فروش نفت در کشور ما است. ما نفت را به صورت خام میفروشیم ولی با هزینه 20 برابر قیمت اولیه، فرآوردههایش را وارد میکنیم.
وی انتقاد مطرحشده در مورد زمینه طراحی پوستر کرسی به زبان انگلیسی را وارد دانست و گفت: علت آنوقت کم ما برای ارائه این کرسی علمی بوده است.
وی به تمدن و فرهنگ غنی ایران اشاره کرد و ادامه داد: کشور ایران دارای توانمندیهای غنی و ارزشمند است ولی در طول زمان به دلیل عدم استفاده از آن، خود را بیریشه کردهایم.
صحرایی افزود: استکبار و کشورهای غربی یک منطقه یا محدوده نیستند بلکه در قالب یک اندیشه مطرح میشوند. ضمن آنکه این کشورها از زبان انگلیسی بهعنوان ابزاری برای به یوغ کشیدن سایر کشورها استفاده میکنند.
وی بیان کرد: شکستن انحصار زبان انگلیسی در زبانهای خارجی به معنای مبارزه با زبان انگلیسی نیست چون باید در زبان علمی، انحصار زبان شکسته شود.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبائی بابیان اینکه برخی کشورها عدم یادگیری زبان سایر کشورها را بهعنوان چالش امنیتی برای خود قلمداد میکنند، گفت: چین بزرگترین ابرقدرت جهان بوده ولی دارای ویژگیهای خاصی است. هیچ پیامبری در منطقه آسیای شرقی ظهور نکرده است، چرا؟ چون ویژگیهایی دارند که باید آنها را یاد گرفت که ازجمله آن پرکاری، کمحرفی، غیبت نکردن و مواردی از این قبیل است.
وی با اشاره به اینکه زبان بیشتر از اقتصاد به کار کشور ما میآید، چون اندیشه ما را تأمین میکند، خاطرنشان کرد: کسانی که میگویند ما به سراغ زبانهای دیگر نرویم و نسبت به اختیاری بودن انتخاب زبان انگلیسی در مدارس انتقاد داشتند، جواب بدهند تا الآن که انتخاب ما اختیاری نبود، چه دست آوردی داشتیم؟
صحرایی بابیان اینکه ما نیاز به باور تغییر در زمینه خروج از انحصار زبان انگلیسی داریم، گفت: من معتقدم زبان اول نداریم که انگلیسی یا اسپانیولی باشد ولی اندیشه اول داریم و آن اندیشه پاکی است که از دین اسلام نبوی به ما رسیده و برای گسترش آن به آشنایی با همه زبانها احتیاج داریم.