تلاش فارغ التحصیل دانشگاه علامه طباطبایی برای تحقق رویای گردشگری در میانکاله

عطنا - میانکاله و اجرای طرح گردشگری در این منطقه و زیستگاه منحصربه‌فرد جهان و کشور موضوعی است که دستمایه کار تحقیقات اعضای هیات علمی و دانشجوی گروه مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی قرار گرفت و اکنون در قالب رساله دکتری در اختیار جامعه هدف علاقه‌مند به این امر قرارگرفته است.

رقیه قنبری قادیکلایی دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی رساله خود را به یکی از مهم‌ترین مسائل چندبعدی محیط زیستی، میراث فرهنگی و گردشگری و منابع طبیعی اختصاص داده است و این رساله را با عنوان "مدل مدیریت تعارض ناشی از توسعه گردشگری در مناطق حفاظت‌شده (موردمطالعه: تالاب میانکاله )"توسط اساتید حوزه گردشگری از دانشگاه مذکور به پایان رساند.

این دانشجوی دکتری که بومی استان مازندران نیز است رساله خود را زیر نظر دکتر محمود ضیائی، دکتر وجه الله قربانی زاده و دکتر محمود جمعه پور از اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی انجام داده است.

تالاب بین‌المللی میانکاله در شرق استان مازندران قرارگرفته که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان گسترده است. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه‌ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنار آبزی است.

این تالاب با داشتن پناهگاه حیات‌وحش به مساحت حدود ۶۸ هزار هکتار و تنوع گیاهی ازجمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به‌نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط‌زیست قرار گرفت.

تالاب میانکاله یکی از مهم‌ترین، بکرترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعت‌گردی و گردشگری استان مازندران محسوب می‌شود سالانه میزبان تعداد زیادی گردشگر است تا در فصل مهاجرت بتوانند پرندگان زیبا را از نزدیک مشاهده کنند.

داده‌های آماری نشان می‌دهد که در یک دهه گذشته حدود ۱۲هزار هکتار از وسعت تالاب بین‌المللی میانکاله کاسته شدبه‌گونه‌ای که وسعت تالاب از ۴۸ هزار هکتار در سال ۲۰۱۱ به۳۶ هزار هکتار در سال ۲۰۲۱ رسیده است به‌عبارت‌دیگر در هرسال به‌طور میانگین حدود یک هزار و ۲۰۰ هکتار از سطح آبی تالاب کاسته و به سطح خشکی آن افزوده‌شده است.

با شتاب گیری سطح خشکی تالاب بین‌المللی میانکاله ناشی از گرمای هوا و پس‌روی دریای خزر به‌تدریج بخشی از اثرات این مشکلات زیست‌محیطی نمایان شد. انتشار ریزگردها، تجاوززمین خواران به حریم تالاب، آتش‌سوزی مکرر در تابستان و پاییز و در سال های اخیر نیز و مرگ چند ده هزار بال از پرندگان مهاجر زمستان گذران از جمله مشکلات زیست‌محیطی در تالاب میانکاله است.

رقیه قنبری قادیکلایی در خصوص روش انجام مراحل رساله‌ به خبرنگار ایرنا گفت: تعارض میان دست‌اندرکاران مساله ای است که اکثر مناطق حفاظت‌شده ایران به‌خصوص تالاب میانکاله با آن درگیر هستند.

وی با اشاره به‌صرف بیشتر از سه سال زمان برای انجام کار تحقیقاتی برای رساله‌اش ادامه داد: در ابتدا نشست تخصصی با برخی مدیران منطقه همچون اساتید گردشگری، مدیران اداره کل میراث فرهنگی، انجمن‌های حفاظت از محیط‌زیست و رسانه‌ها انجام شد و موضوع رساله به‌عنوان یکی از نیازهای مدیران، برنامه ریزان و سیاست‌گذاران ملی و منطقه مطرح شد.

این دکتری مدیریت گردشگری اضافه کرد: برای انجام این رساله از مهم‌ترین و مرتبط‌ترین الگو و مدل‌های خارجی استفاده شد که برای انطباق با شرایط میانکاله از ۶۰ نفر دست‌اندرکاران منطقه از قبیل حافظان محیط‌زیست، فعالان گردشگری ، دامداران و بومیان منطقه مصاحبه شد.

وی ادامه داد: برای شناسایی راه‌حل کاهش تعارض ابتدا باید ماهیت و دلایل بروز تعارض شناسایی شود که برای این کارتصمیم گرفته شد از ۶۰ نفر از دست‌اندرکاران منطقه تحقیق شود.

قنبری توضیح داد:‌ در مراحل بعدی از تمامی دست‌اندرکاران اعم از جامعه محلی، مدیران، اساتید دانشگاه، سازمان‌های مردم‌نهاداز استان‌های مازندران، گلستان و تهران در حوزه گردشگری، محیط‌زیست و منابع طبیعی استفاده شد و درنهایت مدلی ارائه شد که در آن هم‌زمان به چیستی و چرایی تعارض و چگونگی مدیریت تعارض در منطقه میانکاله پرداخته شده است.

وی اظهار کرد: اما تمرکز اصلی بر چگونگی مدیریت تعارض بود. با توجه به اینکه هر سه بخش دولتی، خصوصی و مدنی در منطقه دخیل بودند از رویکردهای حکمروایی برای کاهش تعارضات مخصوص مدیریت یکپارچه استفاده شد.

این دکتری گردشگری ادامه داد : در این مدل تأکید شد که مدیریت تعارض فرایندی چندمرحله‌ای است که نیاز به پیشران‌هایی دارد و برای تداوم این فرایند نیاز به تشکیل سازمانی یا ساختار سازمانی یکپارچه و متفاوت با ساختارهای کنونی این منطقه است.

وی گفت که منظور از سازمان ایجاد یک سازمان فیزیکی جداگانه نیست بلکه می‌توان از همان سازمان‌های دخیل در مدیریت منطقه که به‌صورت پراکنده و بخشی در حال فعالیت هستند منتهی با طراحی سازمانی دیگر استفاده کرد.

دکتر قنبری ادامه داد: با توجه به اینکه میانکاله در ۲ استان قراردارد برای این منظور باید سازمان منطقه‌ای ایجاد شود که در این زمینه پیشنهاد می شود این کار با مدیریت سازمان محیط‌زیست و حضور تشکل‌های اجتماعی، نمایندگان کسب‌ و کارهای محلی در بطن این سازمان حضورداشته باشند و در کنار آنها سازمان‌های دیگر در تصمیم‌گیری‌ها شرکت مشارکت کنند.

وی افزود : در این زمینه مردم منطقه پتانسیل کافی و موجود به شمار می روند و برای این امر به حمایت و آموزش نیاز دارند حتی مدیران منطقه می‌توانند از مردم محلی برای حفاظت منطقه بهره ببرند چون تعصب و وابستگی شان به منطقه می تواند در فرایند کار تاثیر گذار باشد.

این محقق حوزه گردشگری اذعان داشت: این رساله به دلیل مساله محور بودن تحت حمایت بنیاد ملی علم ایران قرارگرفته و در مراحل بعدی و اجرای آن تدوین بسته سیاست‌گذاری برای سازمان محیط‌زیست و میراث فرهنگی بخشی از تعهدات این طرح است.

وی از مسوولان کشوری در حوزه محیط‌زیست و میراث فرهنگی ، صنایع‌دستی و گردشگری خواست با توجه به راهبردی بودن این رساله و چشم‌انداز برنامه محور آن این نهادها در ادامه کار همراهی لازم را داشته باشند.

دکتر قنبری توضیح داد: برای تهیه طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی با سایر متخصصان بین‌المللی ارتباطاتی برقرار شود و از نظرات آن‌ها هم استفاده شود.