در فرصت توقف جنگ باید روایت‌های یکپارچه‌ساز ارائه دهیم

عطنا - نشست «همبستگی اجتماعی و دفاع ملی» در موسسه کار و تامین اجتماعی با حضور تعدادی از اساتید دانشگاه با موضوع مسئله حمله اخیر رژیم صهیونیستی و دفاع از همدلی و همبستگی اجتماعی صبح امروز در جمع اصحاب رسانه برگزار شد. 

وحید شالچی (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی) با اشاره به رشد حس همبستگی اجتماعی و وفاق در جریان این جنگ اظهار کرد: ما جلوه‌های عجیبی در این حمله رژیم اسرائیل به کشور دیدیم. ما دیدیم عده‌ای که در نظام آسیب دیده بودند، از دل آزردگی خود گذشتند و علیه دشمن موضع گرفتند. ما دیدیم که رانندگان و کامیون دارانی که در حال اعتصاب بودند، از اعتصاب دست کشیده و اتفاقا بیشتر کار کرده و از خودگذشتگی کردند. پزشکانی را دیدیم که چند شیفت اضافه کار کردند و همه از خودشان گذشتند تا ایران بماند. 

وی افزود: افراط گرایی در ایران برتابیده نمی‌شود. ما مردمی جنگ طلب نیستیم. ایرانیان در طول تاریخ همواره جنگ را به عنوان آخرین گزینه انتخاب می‌کنند اما در عین حال فرهنگ قهرمان‌پروری و پهلوانی نیز دارند. ما در موقعیت‌هایی قرار می‌گیریم که یا باید قهرمان باشیم و یا بمیریم و معمولا ایرانیان قهرمان بودن را انتخاب می‌کنند. ما چالش‌هایی را برای تاب آوری و زیستن در شرایط سخت و تحمل شرایطی که انتخاب نکردیم را داریم. 

شالچی تصریح کرد: آنچه برای جنگ مهم است، همبستگی اجتماعی است. ما در این جنگ شاهد تشدید بیکاری، تورم و فشار هستیم. احساس دیده نشدن بخشی از جامعه و عدم همبستگی اجتماعی ناشی از ندیدن حذف‌شدگان جامعه، نابرابری و بی‌عدالتی، در این شرایط تشدید می‌شود. لذا نمی‌توان بدون ضمیمه کردن و پیوستی از عدالت و برابری و تدبیر، به همبستگی اجتماعی رسید. از جنبه سیاسی و فرهنگی هم باید دقت‌هایی را داشت. شرکت‌های اقتصادی بزرگ در تبلیغات خود می‌دانند که چه تصاویری باید ارائه دهند. باید کاری کرد که همه بخش‌های جامعه خود را مخاطب آن تبلیغ بدانند. در اینجا هم باید مخاطب سیاست ورزی ما همه جامعه باشند و کسی در سطح سیاسی و فرهنگی محذوف نشود. 

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: ما باید به فهمی از هویت برسیم، این پایه تشکیل دولت-ملت است. ما باید بپذیریم که درد و لذت در کنار هم است. آنچه همه را جمع کرد، مسئله ایران است. این ایران چند هزار سال تحول یافته است. کاربست مفهوم ایران در هر فضایی متفاوت است. اگر ایران یک دال انتزاعی باشد که فقط منافع فردی من یا گروه من را تامین کند و بقیه را حذف و طرد کند، شالوده اجتماعی به هم می‌ریزد.

وی گفت:  ما شاهد ارائه این فهم ناقص در دوره پهلوی اول بودیم و ما ایران را با پیچیدگی و تکثر آن نفهمیدیم و آن را به یک دال میان تهی و بی‌ربط به دوره معاصر رساندیم. برای حفظ تمامیت ارضی ایران، تمامیت معنایی ایران باید حفظ شود. در ایران پهلوی، مذهبیون احساس حذف شدگی داشتند. آن ایران به یک دوره  باستانی و یک نژاد برتر آریایی و مبتنی بر عرب ستیزی و ترک ستیزی بود و این در حالی بود که میلیون‌ها عرب و ترک در کشور زندگی می‌کردند و میراث تمدنی ما به شدت آغشته به فرهنگ ترکی و عربی بود. 

وی ادامه داد: برخی پس از انقلاب هم آن روی سکه اقدام پهلوی را اجرا کردند و تقابل هویت دینی مقابل هویت ملی را قرار دادند. مذهبی‌ها از ملی‌ها انتقام گرفتند و اسامی را برداشتند. این موضوع در مورد تقابل هویت قومی و هویت ملی هم وجود داشت. ما خانواده‌ای تبریزی بودیم که قرن‌ها تمامی نامه‌های خود را به فارسی نوشته و شاهنامه می‌خواندیم اما در میان خود ترکی صحبت می‌کردیم و هیچ تعارضی نداشتیم، اما برخی به دنبال تحمیل زبانی و رفع هویت قومی و منطقه‌ای بودند که به ضد خود بدل شد. این حذف‌ها به ساختن دال میان تهی از هویت ملی و دولت-ملت ایرانی می‌انجامد. 

او خاطرنشان کرد: ما باید به تاریخ طولانی خود برگردیم و ابعادی از آن را حذف نکنیم. این هویت هم دین را در خود دارد و هم تجربه‌های مدرن ایرانی را دارد و هم فرهنگ و تاریخ ایرانی را دارد و قومیت‌های متنوع در درون آن است. اگر تقلیل‌گرایی درباره هویت ایرانی کنیم، به سمی مهلک برای همبستگی اجتماعی خود می‌رسیم. در یک خانواده ممکن است فردی به ساحت خاصی و هنر خاصی علاقه بیشتری داشته باشد که اشکالی ندارد، اما مسئله حفظ این همه جانبگی است. 

شالچی تاکید کرد: ما در وضعیت توقف مخاصمه و جنگ هستیم و حتی این آتش بس نیست. در این فرصت باید روایت‌های یکپارچه‌ساز ارائه دهیم. در علم، در هنر، در دین و در فرهنگ و زبان، باید به روایت یکپارچه ساز برسیم. ما بدون مفهوم دین و شهادت نمی‌توانیم بجنگیم. اینکه چه دینی می‌تواند چنین باشد، موضوع بسیار مهمی است. اینکه شبکه‌های اجتماعی و دانشگاه چگونه می‌توانند حلقه وصل این هویت‌ها باشند، پرسشی است که باید در این میدان جنگ و پیش از تشدید تنش و نبرد به آن فکر کرد. مسئله اصلی این است که باید بپذیریم، هویت ایرانی بدون تکثر، یک دال میان تهی است و این جنگ به خوبی آن را نشان داد.