این طرح، ارتباطات با جامعه جهانی و همگامی با تحولات سبک زندگی فناورانه را مختل می کند

عطنا - روز چهارشنبه هفته قبل در شرایطی کلیات طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی در کمیسیون مشترک تصویب شد، که بنابر گفته جلال رشیدی‌کوچی یکی از اعضای این کمیسیون، معاونت قوانین مجلس ‎اعلام کرد که رای‌گیری کمیسیون مشترک و تصویب کلیات آن دارای ایراد بوده است و قابل پذیرش نیست.

در گفتگوی کوتاه خبرنگار عطنا با سرکار خانم مرضیه ادهم دانشجوی دکترا دانشگاه علامه طباطبایی به تبعات و اثرات اجرایی شدن این طرح در زندگی روزمره، پرداخته شد:

به نظرتان طرح صیانت در زندگی روزمره ما چه تبعاتی می­ تواند داشته باشد؟

با همه گیری کرونا نیاز عموم به دسترسی به اینترنت بیشتر به چشم می­ خورد و دسترسی به اینترنت با روزمرگی ما گره خورده و از سرگرمی و اوقات فراغت گرفته تا آموزش، ارتباطات میان فردی ، بحث استارتاپ ها ، حوزه عمومی و گفتگوها و دسترسی به اخبار، همه شاهد این تاثیرگذاری هستیم. در واقع با رشد تکنولوژی، دنیای حقیقی و دنیای مجازی روز به روز به هم متصل تر و وابسته ­تر می­ شوند و در عین حال فناوری همواره همراه تر با بشریت و کاربردی ­تر خواهد شد. برای نمونه یک اپلیکشن­ که دو سال پیش بسیار مهم و مفید بود، اکنون ممکن است تاریخ مصرف خود را از دست داده باشد.

در مورد تبعات قانونی طرح صیانت باید گفت این طرح اصلا قابلیت اجرایی شدن ندارد. در واقع این طرح سوءکاکردهایی به همراه دارد که موجب جرم خیزی و عدم اقناع عمومی در صورت اجرایی شدن آن می شود. در مورد سیاست گذاری این طرح غیر قانونی بوده و عدم شفافیت در فرایند طراحی و تصویب حاکی از همین مساله است. زیرا کلیات در این طرح نوشته شده اما هنوز در مورد جزییات آن هیچ پیش نویس کاملی تنظیم نشده است. در واقع قانون گذاران کمیسیون مجلس، از طرح صیانت این طور تعبیر می­ کنند که به دنبال تصویب وقانونی شدن طرحی کلی هستند که جزییات آن با زمان اجرایی شدن کلیات به تدریج مشخص می شود. در حالی که این امر بسیار غلط بوده و  به علت ایجاد رانت و ناامنی و عدم اجرای درست طرح، تبعات منفی ایجاد می­کند.  حتی ممکن است در زمان اجرایی شدن، شاهد عدم پاسخگویی افراد مسئول اجراسازی بوده و با عدم قابلیت عملیاتی سازی برخی از مفاد آن توسط دولت روبه­ رو شویم. 

این طرح همچنین موجب اختلال و مشکلات ارتباطی با جامعه جهانی خواهد شد، زیرا  اگر حتی اپلیکشن­های داخلی بعد از اجرایی شدن طرح صیانت  ارائه گردند، مردم از دسترسی به  جامعه جهانی محروم خواهند شد. بسیاری از  افراد با استفاده از رسانه ­ها و اپلیکشن های بین المللی ارتباطات مجازی فراداخلی دارند و با اساتید، دوستان و همکاران بین المللی خود از طریق اپلیکشن­ هایی مانند گوگل میت، توییتر، اینستاگرام و غیره ارتباط برقرار می کنند.

برای نمونه پزشکان بدون مرز به وسیله ارتباطات بین المللی در حال خدمت رسانی فرا مرزی خود بوده اند و یکباره تمام ارتباطاشان قطع خواهد شد. بدین ترتیب اجرایی شدن  این طرح  باعث از بین رفتن و عدم مطابقت با جامعه شبکه ­ای می شود که همواره شاهد رشد تدریجی بوده و گره ­ها و مشکلات آن کم کم با وجود رقابت­های خارجی و دسترسی همگانی نمایان می­ شده است. عدم دسترسی آسان به داده، خدشه دار شدن آزادی اطلاعات و عدم گمنامی هویت­های مجازی از دیگر عواقب این طرح است. به علاوه طرح صیانت موجب عقب ماندگی آگاهی عمومی و عدم تطبیق و به روز شدن سبک زندگی خصوصا در عصر فناوری اطلاعات خواهد شد.
 
در مورد اثرات این طرح در بخش آموزش و پژوهش توضیح کوتاهی بدهید.

بخش آموزش و دسترسی ما به منابع علمی اینترنتی از زمان اعمال تحریم به بعد دچار خلل شده بود و استفاده از سایت­های علمی وپژوهشی محدود یا حتی مسدود شده بود. اما اجرا شدن این طرح با محدودیت ارتباط با فضای بین المللی باعث طبقه بندی و تبعیض در دسترسی به اینترنت بین عموم مردم خواهد شد. چون ممکن است یک وی پی ان برای دسترسی به دانشجویان و پژوهشگران داده شود و افراد دیگر مانند فارغ التحصیلان وسایر افراد علاقمند به آموزش و پژوهش از آن محروم باشند و حتی دیگر فیلترشکن­هایی که الان به صورت نامحدود و رایگان برای جستجوی بعضی دا­ده­ ها و اطلاعات از آنها استفاده می­کنیم، از کار بیفتند.

بعضی سایت­های اوپن سورس و تورنت که به هیچ شرکت چند ملیتی وابسته نیستند - مانند ویکیپدیا، ساینس هاب و... که دسترسی رایگان به منابع انبوه و همچنین رایگان علمی را ممکن می کنند - با اجرایی شدن کلیات طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی  محدود و غیر قابل استفاده خواهند گشت. علاوه بر این فضای مجازی به شدت نظارتی و امنیتی شده و  گفتگو و تعامل آزاد مردم محدود می­ شود. همچنین این نگرانی وجود دارد که پدافند­های غیر عامل ملی مانند اینترانت­های بین سازمان­های امنیتی وملی نیز کارایی لازم را نداشته و اختلالاتی برای دسترسی به آن­ها ایجاد شود. مضاف بر اینکه یکی دیگر از اتقاقات ناگوار پیش رو در صورت تصویب این طرح بحرانی است که در جامعه­ دانشگاهی در حوزه علوم ارتباطات اجتماعی اتفاق خواهد افتاد، زیرا 70 درصد مطالعات، مشاهدات و داده­ کاوی پژوهشی اساتید و دانشجویان این حوزه، از طریق فضای مجازی است.

آیا به نظرتان برای اعمال این طرح ما مانند کشور چین، زیر ساخت­های کافی برای دسترسی به اطلاعات از طریق اینترنت صیانت شده ایجاد کرده ­ایم؟

خیر. زیرا از لحاظ جمعیتی کشور چین تفاوت فاحشی با ما دارد و شاید عملیاتی شدن برخی از این زیر ساخت­ها که در چین قابل استفاده است در فضای مجازی کشور ایران به صرفه یا ممکن نباشد. البته شنیده می­شود که احتمالا چین نیز براساس قراداد­ی که با ایران بسته،­ تعدادی از این زیر ساخت­ها را به ایران تحویل­ می دهد؛ اما برخی از این امور امکان ناپذیر است. برای نمونه تنظیم و ساخت موتور­های جستجوگری با امکانات مشابه گوگل برای ما بسیار دشوار است. موتور جست وجو گر داخلی« یوز» از لحاظ نوع جستجو و ماهیت عملکرد از روی گوگل شبیه سازی شده ولی توانمندی های آن را ندارد. همچنین در مورد برنامه ­های تصویر محور و محبوبی مثل  اینستاگرام نیز برنامه «روبیکا» شبیه سازی­هایی انجام داده است. توجه به نظارت و حفاظت از کودکان و غلبه بر چالش نبود محدودیت برای ارائه اطلاعات در اپلیکشن­های تصویر محوری مانند اینستاگرام احتمالا در این طرح مطرح شده باشد اما با این حال در سایت­هایی مثل آپارات هنوز شاهدیم که قابیلت نمایش فیلم ها بر اساس سن کاربران در دسترس نیست و همه تصاویر و ویدیو­ها در دسترس تمام سنین قرار دارد. البته نکته حائز اهمیت دیگر آسیب دیدن سواد رسانه­ ایی مخاطبان است. به دلیل اینکه یک سری اطلاعات و اخبار منتخب به مخاطبان ارائه و تبادل می­گردد که باعث عدم خوانش و شفافیت ، سانسور و تحریف شدید در حوزه اخبار خواهیم بود.
 
نتایج اقتصادی این طرح چیست؟

اجرای این طرح بودجه انبوه و زیادی نیاز دارد و ممکن است در شرایط سخت مالی و تورمی کشور غیر عملی بوده و تبعات منفی اقتصادی و حتی فساد مالی به بار آورد. شاید کمترین اثر منفی این طرح ضربه مالی، اقتصادی و اعتباری به کسب و کار­های اینترنتی الکترونیک و کوچک باشد که از طریق برخی از این اپلیکیشن­ها همانند اینستاگرام شهرت کسب کردند یا بلاگر­هایی که از طریق این شبکه های اجتماعی، تبلیغات و فروش کالا و خدمات و درآمدهای مالی دارند.

­ ممکن است بعد از اجرای این طرح مخاطبان خود را به برنامه­ های داخلی سوق دهند اما دیگر استفاده گسترده و محبوبیتی که در داخل شبکه­ های اجتماعی جهانی مثل تلگرام یا فیس بوک کسب شد، غیرممکن است. تعداد مخاطبان این کاربران بعد از فیلترینگ به دلیل کاهش سهولت در دسترسی به آن­ها افت کرد و یا تبادل اطلاعات ، گفتگو و اظهار نظر آزادانه و بدون محدودیت در برنامه­ های داخلی یک چالش است. حتی بعد از اجرا اگر شبکه­ های اجتماعی جهانی دیگری نیز جایگزین شود؛ انتقال سرمایه­ های اجتماعی ساخته شده و نمادین  به سوی آن به سادگی امکانپذیر نخواهد بود. تاثیر منفی دیگر این طرح به علت عدم اقناع افکار عمومی، تقاضای مهاجرت عده زیادی از برنامه­ نویسان و توسعه دهندگان داخلی و سرمایه­ گذاران استارتاپ­هاست که البته کشور­هایی مانند امارات نیز مدتی پس از اعلام شدن این خبر، مزایای کاری خوب و کسب اقامت و زندگی در این کشور را به این افراد پیشنهاد داده است و متاسفانه با اجرای طرح صیانت شاهد سیل مهاجرت­های کاری نخبگان ایرانی به دیگر کشورها خواهیم بود.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام