دقت و ظرافت مصدق آموزنده است

به گزارش عطنا، فرشاد مومنی در نشست هفتگی موسسه دین و اقتصاد با موضوع «نگاه تاریخی به نهضت ملی شدن نفت در ایران» گفت: ماجرای ملی شدن صنعت نفت به اعتبار مضمون ضد استعماری خود به دنبال حاکم شدن بر مقدرات کشور بر اساس منطق و استدلال و دوری جستن از خشونت بود. همچنین به دلیل پیوندهای سنتی میان استعمار و استبداد داخلی نهضت ملی ناگزیر بود تا نیم نگاهی هم به ساختار قدرت و الگوی رابطه دولت و مردم داشته باشد.

وی ادامه داد: مسئلۀ مهمی که به اعتبار شرایط کنونی ایران می‌تواند قابل استفاده باشد این است که در قرن بیستم اولین تجربه جدی اعمال تحریم علیه ایران در دوره ملی شدن نفت پدیدار شد. طبیعتاً یک سوال مهم این است که چگونه دولت ملی دکتر مصدق توانست بر آن تورم همراه با خشونت و تهدید که ایران را در معرض سلسله مشکلات حاد و فور قرار داد، غلبه کند؟ به طوری که بر اساس حافظه تاریخی‌ و مستندات هیچگونه اختلال معنادار در حیات جمعی ایرانیان ناشی از طرز مواجه دولت ملی با تحریم‌ها بوجود نیامد.

وی افزود: باید دانست که آن نرم افزار حکمرانی و شیوه‌های به کار گرفته شده چه بود که توانست بر شوک ناگهانی همراه با تهدید جدی نظامی غلبه کند. بنابراین باب یادگیری از این تجربه تاریخی همچنان برای مردم و حکومت ایران گشوده است. شخصاً به اعتبار یک پژوهش مشترک به این جمع‌بندی رسیده ام که شیوه حکمرانی و الگوی در پیش گرفته شده برای اداره جامعه در آن زمان و نظام اندیشه ورزی برای توسعه‌گرای کشور متناسب با آن زمان به گونه‌ای بود که امروز  می‌توان ادعا کرد که یادگاری‌های مرحوم دکتر مصدق و همراهان ایشان از این زاویه اگر بیشتر از موضوع ملی شدن نفت نباشد کمتر از آن نیز نیست.

این اقتصاددان گفت: دقت و ظرافت دکتر مصدق بسیار آموزنده است. در دوران دفاع مقدس مرحوم میر مصطفی عالی نسب در زمینه تنظیم رفتارهای مالی دولت یک دقت‌های منحصر به فردی می‌کردند که معطوف به دانش ضمنی بود که اکثر قریب به اتفاق  اداره کنندگان آن زمان کشور فاقد آن بودند. به طوری که پس از پایان جنگ و اداره کشور به شیوه دیگر و همچنین به اعتبار مطالعات جدی در مورد تاریخ اقتصاد ایران به این یقین رسیدم که ایشان به شدت تحت تأثیر حساسیت‌ها و شیوه حکمرانی دکتر مصدق  بودند.

وی تاکید کرد: باید توجه داشت که رفتارهای مالی دولت اولین تجلی‌گاه اصلی مشخص شدن رابطه دولت با مردم است، به طوری که این دقت‌ها در زمان جنگ نجات بخش بود و غفلت از آن در سه دهه اخیر، کشور را با خطرهای غیرمتعارفی روبه‌رو کرده است.

وی ادامه داد: اهتمام دکتر مصدق به پرهیزکاری مالی از نظر شخصی و حساسیت ایشان به تک تک ریال‌های بخش عمومی یکی از راه‌های نجات قطعی ما بود و ایشان همیشه دولتمردان را نسبت به هزینه یک ریال از آن مورد عتاب قرار می دادند.

رئیس موسسه دین و اقتصاد با اشاره به نقش شفافیت در حکمرانی دکتر مصدق گفت: باید توجه داشت که هفتاد سال پیش عنصر گوهری در رفتارهای مالی شخصی و حکومتی دکتر مصدق شفافیت بود. این شفافیت اجازه می‌داد تا دکتر مصدق از نیروی نظارت همگانی هم برای کنترل رفتارهای مالی حکومت‌گران بهره کافی ببرد و اگر بخواهیم از این منظر یک توصیه مشخصی به دولت کنونی داشته باشیم این است که شفافیت در همه زمینه‌ها جدی گرفته شود. اما در حال حاضر دولت در برابر تحریم‌ها استراتژی انفعالی و غیرشفاف در پیش گرفته است و جهت‌گیری آن نشان دادن عدم تاثیر تحریم‌ها بر کشور است و ما نیاز داریم که حکومت و دولت در برابر موج جدید تحریم‌ها که از منظر خصلت ضدانسانی یکی از منحصر به فردترین شیوه‌ها است تجدیدنظر کند.

وی افزود: برای مثال ایران فقط داروی ساخته شده می‌تواند وارد کند در حالی که بیش از ۹۰درصد داروهای کشور از محل تولید داخلی است که اگر واردات مواد اولیه آن را تحریم کنند به معنی قساوت آمیزترین جنایت علیه بشریت خواهد بود. بنده نمی‌دانم چه اصراری است این واقعیت بین مردم کشور و دنیا در میان گذاشته نشود. یا ممانعت از ورود مواد اولیه تولید به معنی اشتغال‌زدایی گسترده و جنایت نامحسوس است که تحت عناوین تحریم اعمال می‌کنند.

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: الان برخی‌ها اظهار نگرانی می‌کنند که اگر ما به FATF بپیوندیم در واقع راه دور زدن تحریم‌ها بسته خواهد شد. اما سوال این است چرا ما شیوه انفعالی را دنبال می‌کنیم که همزاد قطعی آن فساد گسترده است. باید به صورت فعالانه جنایت‌های آمریکا در این زمینه را آشکار کرد و نشان داد که همان طور که با مردم خود شفاف هستیم با دنیا نیز این‌گونه هستیم و نباید خود را تسلیم سناریوی آمریکا کنیم.
وی با اشاره به نقش شفافیت در شرایط کنونی گفت: عدم شفافیت علاوه‌بر اینکه انگیزه مشارکت فعال مردم در موضوع تحریم‌ها را کاهش می‌دهد، ظرفیت‌های بزرگ مشروعیت زدایی را هم فعال می‌کند، بنده از آقای رئیس جمهور تقاضا دارم آن تعهدی که در سال جاری چندین بار تکرار کردند مبنی بر شفافیت ارز تخصیصی را در عمل جدی بگیرند، چرا انتشار لیست دریافت کنندگان ارز با اختلال روبه‌رو است؟ به اعتبار  لیست منتشر شده قبلی ارز تخصیصی در زمینه خودروسازی و قطعه سازی یکی از درشت‌ترین ارقام بود و دولت باید جدیت به خرج دهد و هم میزان ارزهای تخصصی و هم میزان ۴ هزار میلیارد تومان تسهیلاتی که قرار بود نیروی محرکه کاهش نیاز کشور به واردات قطعات خودرو و بسط فرصت‌های شغلی باشد را شفاف کند.