یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای فرهنگی انقلاب دانشنامه‌ها هستند

احمد مسجدجامعی گفت: پیش از انقلاب ساختار دانشنامه‌نگاری ایران وابسته به غرب بود، اما پس از انقلاب هویتش مستقل شد. اکنون یکی از برجسته‌ترین دستاورهای فرهنگی انقلاب همین دانشنامه‌ها هستند.

به گزارش عطنا و به نقل از مهر، احمد مسجد جامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران و یکی از بنیان گذاران جشنواره پژوهش فرهنگی سال در آئین اختتامیه پانزدهمین دوره این جشنواره که در سالن همایش‌های پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شد، گفت: در دوره‌های پیشین این جشنواره یک بخش آن به برترین مقالات دانشنامه‌ها اختصاص داشت که اکنون جایش خالیست.

وی افزود: در سال های اخیر من بارها با این سوال مهم مواجه شدم که مهمترین دستاورد فرهنگی انقلاب اسلامی ایران چیست؟ دستاوردها زیاد است اما به نظرم یکی از دستاوردهای مهم در حوزه دانشنامه‌نگاری و انتشار دایرةالمعارف‌هاست. ما اکنون چندین دانشنامه تخصصی در کشور داریم که روند تدوین آنها استمرار داشته است.

مسجد جامعی ادامه داد: متاسفانه دانشنامه‌ها و بنیادهای دایرةالمعارف نگاری اکنون به نفس نفس و بحرانن شدید اقتصادی افتاده‌اند، در صورتی که واقعاً یکی از دستاوردهای فرهنگی انقلاب هستند. البته پیش از انقلاب هم ما دانشنامه نگاری داشتیم.

عضو شورای شهر تهران همچنین به تأثیر تلاش‌های احسان نراقی برای ثبت روز علامه مجلسی در یونسکو اشاره کرد و گفت: ما قصد داشتیم که روز علامه مجلسی را در یونسکو به ثبت برسانیم اما یونسکو به دلیل عدم تعلقات دینی با آن مخالفت می‌کرد. مرحوم احسان نراقی که مشاور سازمان یونسکو بود به ما گفت که علامه مجلسی بنیاد دانشنامه نویسی در علوم را در ایران گذاشت و شما می‌توانید از این باب وارد ثبت آن شوید. ما با طرح این مساله توانستیم موافقت یونسکو را بگیریم و در نهایت کنگره‌ای هم برگزار کردیم. خود زنده‌یاد نراقی هم بنیانگذار پژوهش‌های اجتماعی در کشور است و بنیاد پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی درباره تهران را هم او گذاشت.

مسجدجامعی در بخش دیگر سخنان خود به جریان دانشنامه نویسی در پیش از انقلاب اشاره کرد و ادامه داد: پیش از انقلاب یکی از برجسته‌ترین دایرةالمعارف‌ها «دانشنامه مصاحب» بود. دو جلد این دانشنامه در پیش از انقلاب منتشر شد و بنیادش بر دانشنامه کلمبیا بود. یعنی دانشنامه کلمبیا به فارسی ترجمه و مداخلی به آن اضافه شد. هرچند که بزرگان مهمی در تألیف و ترجمه این دانشنامه دخیل بودند اما موجی ایجاد نکرد. پس از انقلاب پایه دانشنامه نویسی مستقل گذاشته شد و مورد پذیرش جهانی هم قرار گرفت. نخستین مدخل‌ها را هیأت علمی این دانشنامه‌ها تدوین کرده و برای هرکدام نویسنده‌ای را تعیین کردند.

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: در ابتدای قرن بیستم دانشنامه جهان اسلام توسط انتشارات دانشگاه لیدن منتشر شد. جزوه‌هایی از این دانشنامه را در ایران نیز منتشر کردند و پس از جنگ جهانی دوم چاپ جدید و ویراست تازه‌ای از آن بیرون آمد، اما مورد استقبال چندانی قرار نگرفت. زمانی که دانشنامه بزرگ اسلامی تدوین شده در ایران به زبان انگلیسی ترجمه شد و انتشارات دانشگاه لیدن آن را منتشر کرد، علیرغم گران بودنش چاپ‌های نخست را پشت سر گذاشت و خود غربی‌ها هم به آن ارجاع دادند.

مسجدجامعی همچنین به ارجاع مدام ایران شناسان به دانشنامه بزرگ اسلامی اشاره کرد و گفت: پیشتر زمانی که ما می‌خواستیم دانشنامه کار کنیم منابع غربی را ایران شناسان نوشته بودند به عنوان متنی پایه قرار می‌دادیم، اما اکنون آنها به دانشنامه‌های ما ارجاع می‌دهند. متأسفانه امروزه این دانشنامه‌ها به شدت دچار بحران شده و در آستانه فروپاشی هستند. به لحاظ اجرایی پیشنهاد من این است که بخش انتخاب بهترین مقالات دانشنامه‌ها را که پیشتر در این جشنواره بود دوباره احیا کنید. همچنین ما دست اندرکاران امور فرهنگی باید فکری برای اقتصاد دانشنامه نگاری کنیم.