رأی دیوان بین‌المللی در راه یکجانبه گرایی آمریکا مانع گذاشت

مدیر گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی گفت: دیوان بین‌المللی دادگستری با صدور دستور موقت پرونده تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، برای حقوق اساسی ملت ایران ارزش نهاد و بر سر راه یک‌جانبه‌گرایی آمریکا مانع گذاشت.

به گزارش عطنا به نقل از ایرنا، قضات دیوان لاهه چهارشنبه هفته گذشته به‌اتفاق آراء با اعلام اینکه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا به سبب نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال 1955 بین دو کشور را دارند، رأی به لغو تحریم‌های دارویی، غذایی، بشردوستانه و هوایی آمریکا علیه ایران دادند..

سیدقاسم زمانی، حقوقدان و مدیر گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی دراین‌باره اظهار داشت: رأی دیوان بین‌المللی دادگستری را باید به فال نیک گرفت؛ هرچند همه خواسته‌های ایران در صدور قرار موقت دیوان بین‌المللی دادگستری اجابت نشد اما نتیجه این قرار موقت بیشتر عاید جامعه بین‌المللی شده است و درواقع این رأی نشانگر اجماع جهانی بر اعتلای حقوق اساسی بشر در جامعه بین‌المللی است.

وی با بیان اینکه رأی دیوان جایگاه حقوق بشر را ارتقا بخشید، ادامه داد: در پرونده شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری، همه قضات دیوان به‌اتفاق آراء قرار موقت را صادر کردند و حتی قاضی آمریکایی هم با قرار صادره مخالفت نکرده است.

استاد حقوق بین‌الملل توضیح داد: قرار موقت صادر شده چند پاراگراف بیشتر نیست ولی این دستور موقت یک صفحه‌ای، 27 صفحه مقدمه دارد و من سراغ ندارم دستور موقتی با این حجم و استدلال و مقدمه‌چینی از دیوان صادر شده باشد که همه قضات با آن موافقت کرده باشند.

زمانی با تأکید بر لزوم توجه به حقوق بنیادین بشر گفت: قضات دیوان، نگاه انسان دوستانه به حقوق بین‌الملل را بر نگاه حاکمیت‌محور اولویت بخشیده‌اند و صدور قرار موقت در این پرونده نشانگر تقدم هنجارهای حقوق بشر بر حاکمیت دولت‌ها است و بر توسعه حقوق اساسی بشر در عصر جهانی‌شدن تأکید دارد.

وی اضافه کرد: به‌بیان‌دیگر، حق حیات و سلامت افراد به‌عنوان هسته مرکزی حقوق بشر نباید تحت هیچ شرایطی در معرض خطر قرار گیرد.

این وکیل دادگستری یادآور شد: بر اساس این رأی، آمریکا نباید در راه دسترسی شهروندان ایران به اقلام دارویی، پزشکی، مواد غذایی، محصولات کشاورزی و خدمات حمل‌ونقل هوایی مسافری مانع ایجاد کند.

استاد حقوق بین‌الملل در مورد اعتبار قرار موقت صادر شده گفت: سیاست ترامپ، خروج از سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی است و قابل پیش‌بینی بود که آمریکا نه برای دستور موقت، نه حتی برای رأی ماهوی نهایی آینده دیوان اعتباری قائل شود اما دیوان بین‌المللی دادگستری در این قرار موقت تأکید کرده است که این قرار، الزام‌آور است و هر دو دولت طرف اختلاف باید از آن تبعیت کنند.

آمریکا در نادیده گرفتن قرارهای موقت دیوان سابقه‌دار است

زمانی یادآور شد: شاید تا دو دهه قبل، تصور بر این بود که قرارهای موقت دیوان بین‌المللی دادگستری بیشتر جنبه نزاکتی، اخلاقی و پیشنهادی دارند اما از سال 2001 در پرونده برادران لاگراند (آلمان علیه آمریکا) بود که دیوان اعلام کرد، قرارهای موقت الزام‌آور است و ارتباط وثیقی با حکم نهایی دارد.

وی اظهار داشت: آمریکا در آن پرونده بی‌توجه به دستور موقت دیوان به اعدام تبعه آلمان مبادرت کرده بود. بر این اساس، آمریکا در نادیده گرفتن قرارهای موقت دیوان سابقه‌دار محسوب می‌شود.

زمانی تصریح کرد: قرارهای موقت دیوان لازم‌الاتباع هستند اما لازم‌الاجرا نیستند؛ اگرچه دولت‌ها در قبال این آراء الزام حقوقی برای تبعیت دارند و در صورت عدم تبعیت از قرار صادره تعهد بین‌المللی خود را نقض کرده‌اند اما برخلاف احکام دیوان که شورای امنیت طبق ماده 94 منشور سازمان ملل متحد علی‌الظاهر اجرای آن احکام را تضمین کرده است، هیچ نهاد بین‌المللی اجرای قرارهای موقت صادره دیوان را تضمین نمی‌کند.

وی با تأکید بر اینکه قرار موقت صادر شده ارزش حقوقی و سیاسی بالایی دارد، گفت: ایران می‌تواند برای اجرای این قرار موقت صادره از دیوان بین‌المللی دادگستری با شیوه‌های حقوقی بین‌المللی اقدام کند به‌عنوان نمونه، ایران می‌تواند در قبال عدم اجرای قرار موقت صادره توسط آمریکا به اقدام متقابل علیه این دولت مبادرت ورزد.

رأی دیوان پیروزی قضایی برای دولت ایران است

استاد حقوق بین‌الملل اظهار داشت: صدور دستور موقت، موفقیت موقت برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود و در این فضای بین‌المللی که ایران به نقض حقوق بشر و دخالت در مخاصمات مسلحانه خاورمیانه متهم است، نوعی پیروزی قضایی برای دولت و ملت ایران است.

زمانی تصریح کرد: دیوان در دستور موقت صادره به نفع ایران تلویحاً اصل حاکمیت قانون در جامعه بین‌المللی را مورد تأیید قرار داد و اینکه کاخ سفید نمی‌تواند هر دولت یا ملتی را تحت هر نوع تحریم یک‌جانبه و خودسرانه قرار دهد. دیوان بر سر راه یک‌جانبه‌گرایی آمریکا مانعی مهم به نام «حقوق اساسی بشر» قائل شد.