در افغانستان چه خبر است؟

عطنا - يك کارشناس مسائل افغانستان معتقد است: «طالبان می‌کوشد تا با حملات نظامی سهم بیشتری از قدرت در افغانستان را به خود اختصاص دهد؛ در حالی که در ایران یک ارزیابی واقع بینانه از تحولات افغانستان وجود ندارد.»
 
افغانستان بار دیگر شاهد بحرانی شده که نه ‌تنها برای این کشور، بلکه برای ایران و منطقه نیز می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد. مدتی است که خبرهای حملات نظامی طالبان و سقوط یک‌به‌یک شهرهای این کشور مخابره می‌شود. در این میان برخی در ایران در لفافه از طالبان حمایت می کنند. در افغانستان چه خبر است؟ آیا این تحولات خطری جدي برای ایران در پي خواهد داشت؟
 
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان و شبه‌قاره در گفتگو با رسانه تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، با بیان اینکه در واقعیت طالبان برخلاف قرارداد صلح با آمریکایی‌ها عمل نمی‌کنند، گفت: «قرارداد صلح دارای دو بخش است؛ یک بخش به توضیحات اینکه چه قراردادی است می‌پردازد اما قسمت دیگر محرمانه بوده و مفاد آن منتشر نشده و در حال حاضر همان بخش محرمانه است که در مرحله عملیاتی شدن است.»
 
وی با اشاره به اینکه احتمالاً توافق محرمانه بین ملا برادر و زلمای خلیل زاد این بوده که دولت «محمد اشرف غنی» رئیس‌جمهوری و «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان در موقعیتی قرار بگیرند که دیگر نتوانند مقاومت کنند، افزود: «طالبان سعی دارد بخش‌هایی از کشور را به‌خصوص قسمت‌های روستایی، مناطق دوردست و شهرستان‌های کوچک را به تصرف دربیاورد.»
 
ملازهی با بیان اینکه عدم پیشروی طالبان به سمت کابل بعد از مدتی فضا را مساعد مي‌كند که مذاکرات را از سر بگیرند، تصريح كرد: «اگر این پیش‌بینی درست باشد هدف طالبان این نیست که دولت را ساقط کند، بلکه می‌خواهند دولت را در موقعیتی قرار دهند که به حداکثر ضعف برسد تا بعد حاضر شود امتیاز بزرگی را به طالبان بدهد.»
 
این کارشناس مسائل شبه‌قاره با اشاره به اینکه پیشنهاد دولت افغانستان واگذاری 60 درصد قدرت به طالبان بود، گفت: «طالبان این پیشنهاد را نمی‌پذیرند چون هم از نظر سیاسی احساس برتری می‌کنند و هم انسجام بیشتری نسبت به دولت دارند، در حالی که دولت دچار تفرقه و اختلاف‌نظر است.»
 
وی ادامه داد: «طالبان می‌کوشد تا با حملات نظامی سهم بیشتری از قدرت در افغانستان را به خود اختصاص دهد، مثلاً 80 درصد قدرت در این کشور را به دست بگیرد و 20 درصد سهم برای دولت افغانستان بگذارد.»
 
داریم دچار یک اشتباه محاسباتی می‌شویم
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه متأسفانه در ایران یک ارزیابی واقع‌بینانه و تصور واقعی از تحولات افغانستان وجود ندارد، افزود: «طالبان مورد حمایت عربستان سعودی و پاکستان است. داریم دچار یک اشتباه محاسباتی می‌شویم و به واقعیت‌ها به شكل درست توجه نمي‌كنيم.»
 
ملازهي با تأکید بر اینکه در افغانستان یک جریان رادیکالی وجود دارد که طالبان یک‌بخشی از آن است، تصريح كرد: «این جریان رادیکال شامل سازمان القاعده، داعش و نیروهای قومی هستند. این افراد در سوریه و عراق جنگیدند و تجربه کسب کرده‌اند.»
 
وی خاطرنشان كرد: «عادی‌سازی جریان طالبان بین مردم ایران از طریق تبلیغاتی مطرح مي‌شود كه نمی‌تواند امنیت ملی ایران را تحت تأثیر تحولات افغانستان قرار ندهد. به وضعیتی كه در پیش رو است نمی‌توان اطمینان کرد.»
 
این کارشناس مسائل شبه‌قاره با اشاره به اینکه قزلباش‌ها و شیعه مذهب ها از سیاست ایران کمی سرخورده شده اند، عنوان کرد: «بعضی از گروه‌های حامی ایران در افغانستان از نزدیکی ایران با طالبان ناراحت هستند؛ آن‌ها چرخش ایران به‌طرف طالبان را به ضرر منافع خود می‌بینند.»
 
وی با بیان اینکه با شرایط کنونی موضع‌گیری‌های آینده برای ایران مشکل‌ساز می‌شود، افزود: «اگر جنگ داخلی در افغانستان رخ دهد کشورهایی مثل هند، روسیه و چین در مقابل طالبان قرار می‌گیرند چون نگران حضور داعش در افغانستان هستند. در این شرایط ایران ممکن است به متحدهای سنتی که در حال حاضر از ایران كمي دلگیر هستند نیاز پیدا كند.»
 
طالبان به لحاظ ایدئولوژی تغییر نکرده است
ملازهي با بیان اینکه طالبان به لحاظ ایدئولوژیک خودشان را درست‌ترین مسلمانان دنیا می‌دانند، گفت: «با این تفکراتی که طالبان دارند چگونه می‌شود که شیعه را در ذهنشان به رسمیت بشناسند.»
 
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه البته طالبان نسبت به قبل تغییراتی داشته، افزود: «قبلاً طالبان اینترنت را به‌طورکلی حرام اعلام کرده بودند و نسبت به مسائل روز بیگانه بودند؛ اما در حال حاضر از اینترنت در جنگ تبلیغاتی به‌خوبی استفاده می‌کنند و آدم‌های متخصص زیادی دارند.»
 
وی ادامه داد: «لذا نگاه آنان نسبت به اینترنت، تلویزیون و رادیو تغییر کرده و به زبان انگلیسی مسلط هستند؛ اما این به معنای تغییر ایدئولوژیک نیست و فقط در روش‌های خود تجدیدنظر کرده‌اند.»
 
منافع ملی ایران در به قدرت رسیدن طالبان تأمین نمی‌شود
وی با بیان اینکه طالبان در افغانستان به‌زودی تبدیل به بازیگر اصلی می‌شود، تصريح كرد: «منافع ملی و امنیتی ایران در به قدرت رسیدن طالبان تأمین نمی‌شود. طالبان با داعش و القاعده متحد است؛ داعش علت شکست خود را در خاورمیانه ایران می‌داند و طبیعتاً با ایران نمی‌تواند کنار بیاید.»
 
ملازهي با اشاره به اینکه در شرق ایران جغرافیای فقر و تبعیض وجود دارد، عنوان کرد: «ایران باید در سیاست‌های خود در شرق کشور تجدیدنظرهایی بکند. فارغ از اینکه چه دولت یا حکومتی سرکار بیايد باید به‌هرحال از دولت مرکزی افغانستان حمایت کنیم؛ دولت مرکزی قدرتمند شکل بگیرد تا از حالت جزیره‌ای شدن قدرت در افغانستان جلوگیری شود.»
 
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه جنگ باعث می‌شود که ایران با یک موج جدیدی از مهاجران مواجه ‌شود، افزود: «با توجه به شرایط کنونی اقتصادی، اینکه ایران تا کجا بتواند موج مهاجران را تحمل کند یک مشکل مهم در آینده است.»
 
قومیت‌ها باید در ساختار قدرت سهمی داشته باشند
وی با تأکید بر اینکه تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌ها هم باید در ساختار قدرت افغانستان سهمی داشته باشند، گفت: «ایران باید کمک کند که این قومیت‌ها هم نقشی در ساختار قدرت داشته باشند.»

وی با بیان اینکه اگر جنگ داخلی شکل بگیرد ایران مجبور به دخالت می‌شود، تصریح کرد: «ایران در این ماجرا ممکن است ضرر کند و این احتمال وجود دارد که افغانستان به دو کشور تجزیه شود.»