پاریس، قرن بیستم را با مترو آغاز کرد

19 جولای سال 1900، شرکت مترو در شهر پاریس پس از دو سال ساخت‌وساز و از بین بردن چندین خیابان این شهر معروف شروع به‌کار کرد و این کشور را در خط‌مقدم فناوری در سراسر جهان قرار داد. متروی پاریس یا متروپولیتن، سیستم حمل‌ونقل سریع در منطقه متروپولیتن پاریس است.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه دنیای‌اقتصاد، نمادی از شهر که به‌خاطر تراکم در محدوده شهر و معماری یکنواخت تحت‌تاثیر هنر نو مشهور است. این مترو عمدتا زیر زمین و 214 کیلومتر است. 303 ایستگاه و 16 خط دارد و میانگین فاصله بین ایستگاه‌ها 562 متر است. پاریس دومین متروی شلوغ اروپا پس از مسکو و دهمین متروی شلوغ دنیا را دارد. مقیاس بارگیری آن با ظرفیت 560 تا 720 مسافر در هر قطار نسبت به سیستم‌های جدید کوچک‌تر است.

با این حال در سال 2015، یک میلیارد و 520 میلیون مسافر را جابه‌جا کرد؛ یعنی روزی 16/ 4 میلیون نفر. مترو پاریس با 245 ایستگاه در 9/ 86 کیلومتر مربع از بزرگ‌ترین سیستم‌های متروی دنیا محسوب می‌شود. در سال 2016 در رده‌بندی موسسه حمل‌ونقل و توسعه با امکان دسترسی 100 درصدی مردم پاریس به حمل‌ونقل سریع، به‌عنوان بهترین سیستم حمل‌ونقل عمومی دنیا شناخته شد، است؛ بالاتر از 26 شهر بین‌المللی دیگر ازجمله لندن، نیویورک و توکیو. هرچند سیستم این مترو به‌طور کلی از لحاظ دسترسی معلولان ضعیف است، چراکه پیش از اینکه به آن توجه شود اکثر ایستگاه‌ها ساخته شده بود.

اولین خط بدون برگزاری مراسمی در 19 جولای 1900 در جریان نمایشگاه جهانی افتتاح شد. این سیستم تا جنگ‌جهانی اول به سرعت گسترش یافت و هسته اولیه آن در دهه 1920 کامل شد، گسترش آن تا حومه شهرها و ساخت خط 11 در دهه 1930 انجام گرفت. پس از جنگ‌جهانی دوم با قطارهای جدید که باعث ترافیک بیشتری می‌شدند، سیستم ارتباطی به اشباع رسید اما پیشرفت‌های بیشتر به طراحی شبکه و خصوصا فاصله‌ کم بین ایستگاه‌ها محدود شده است.

از دهه 1960 علاوه بر مترو، چندین خط تراموا و قطارهای ترنزلین در مرکز شهر پاریس و مناطق مسکونی آن توسط شبکه اکسپرس منطقه‌ای (RER) راه‌اندازی شد و اواخر دهه 1990 خط اتوماتیک 14 هم ساخته شد. مترو نام اختصاری شرکتی است که در ابتدا بیشتر این شبکه را اداره می‌کرد؛ شرکت حمل‌ونقل مرکزی پاریس که به‌صورت خلاصه Le Métropolitain نامیده می‌شد.

این کلمه به metro خلاصه شد و به سرعت به کلمه‌ای رایج برای تمام شبکه‌های راه‌آهن شهری یا هر سیستم حمل‌ونقل سریع دیگری در فرانسه و بسیاری شهرهای دیگر تبدیل شد؛ یک علامت تجاری مشترک مترو توسط RATP، یک شرکت حمل‌ونقل عمومی که بخشی از شبکه اکسپرس منطقه‌ای، خدمات اتوبوسی، خطوط راه‌آهن و بسیاری از مسیرهای اتوبوسی را اجرایی کرده بود، راه‌اندازی شد. نام مترو بسیار معروف شد و در بسیاری زبان‌ها برای سیستم حمل‌ونقل شهری (عموما زیرزمینی) به‌کار گرفته شد. تا سال 1845 پاریس و شرکت‌های راه‌آهن در فکر یک سیستم راه‌آهن شهری برای اتصال بخش‌های داخلی شهر بودند.

شرکت‌های راه‌آهن و دولت فرانسه می‌خواستند خطوط اصلی راه‌آهن را به یک شبکه زیرزمینی جدید گسترش دهند، درحالی‌که پاریسی‌ها به یک شبکه جدید و مستقل علاقه‌مند بودند و از نفوذ ملی در هر سیستمی که ساخته می‌شد، می‌ترسیدند. این اختلاف از 1856 تا 1890 به طول انجامید. در همین حال، جمعیت بیشتر شد و تراکم ترافیک به‌شدت افزایش پیدا کرد.

این بن‌بست مقامات را تحت‌فشار گذاشت و به شهر این فرصت را داد تا خواسته‌اش را عملی کند.  پیش از سال 1845، شبکه حمل‌ونقل شهری عمدتا شامل تعداد زیادی خط اتوبوس بود که دولت فرانسه به شکل سیستمی کنترل‌شده با مسیرها و برنامه‌های ثابت و بدون تضاد تثبیت کرده بود.

نخستین پیشنهاد ملموس و عملی برای سیستم راه‌آهن شهری در پاریس توسط فلورانس د-کریزوئه، یک مهندس عمران مطرح شد. این طرح به دنبال یک سیستم تله‌کابین زمینی بود. در سال 1855، دو مهندس عمران، ادوارد بریم و یوجین فلچت، با توجه به آمار بالای تصادف روی خطوط راه‌آهن زمینی، راه‌آهن شهری زیرزمینی را پیشنهاد کردند. در 19 نوامبر 1871 شورای عمومی به تیم 40 نفره‌ای از مهندسان ماموریت داد تا یک شبکه راه‌آهن شهری طراحی کنند.

الگوی مسیر شبکه‌ای که این تیم طراحی کرد شبیه صلیبی بود که درون یک دایره قرار گرفته باشد، با مسیرهای فرعی که به بلوارها منتهی می‌شدند. در 11 می‌1872 شورا این طرح را تایید کرد، اما دولت فرانسه آن را نپذیرفت. پس از این مرحله، بحثی جدی پیرامون این مساله شکل گرفت که آیا سیستم‌های جدید باید بر مبنای خطوط بلند باشند یا خطوط زیرزمینی.

این بحث احزاب و مشاهیرمتعددی را در فرانسه ازجمله ویکتور هوگو، گی دوموپاسان و انجمن ایفل گوستاو ایفل، درگیر کرد و تا 1892 ادامه داشت. در نهایت، گزینه زیرزمینی به‌عنوان راه‌حل ارجح انتخاب شد. آخرین مانع باقی‌مانده، نگرانی شهر درباره مداخله ملی در سیستم راه‌آهن شهری بود.

اوایل دهه 1890 پاریس به ژان بپتیس برلیه، مهندس شناخته شده‌ای که شبکه پستی لوله‌های بادی را طراحی کرده بود ماموریت داد تا سیستم ریلی‌اش را طراحی کند. در 20 آوریل 1896 پاریس پروژه فالجنس بینونیو را که تنها برای خدمت‌رسانی به پاریس مناسب بود، تصویب کرد.

بسیاری از پاریسی‌ها نگران بودند که گسترش خطوط به حومه‌های صنعتی، از امنیت شهر بکاهد. پاریس خطوط را به حومه داخلی محدود کرد و قطارهای مترو باید از سمت راست حرکت می‌کردند یعنی عکس جهت خطوط حومه‌ای موجود که از سمت چپ حرکت می‌کردند.

برخلاف بسیاری از سیستم‌های دیگر مترو (مانند متروی لندن) این سیستم از آغاز به‌عنوان یک سیستم 9 خطه طراحی شده بود. چنین پروژه بزرگی از همان ابتدا نیاز به نظم خصوصی-عمومی داشت. در جولای 1897 شش شرکت‌کننده رقابت کردند و شرکت جنرال‌دترکشن متعلق به بارن ادوارد امپاین بلژیکی برنده مناقصه شد. ساخت‌وساز در نوامبر 1898 آغاز شد و خط اول در 19 جولای 1900 در جریان نمایشگاه جهانی پاریس افتتاح شد.

پروژه بینونیو شامل 10 خط بود. ساخت‌وساز چنان فشرده بود که تا 1920، به‌رغم ایجاد چند تغییر در برنامه، اکثر خطوط کامل شدند. بینونیو، این مهندس ارزشمند شیوه خاصی برای ساخت تونل به منظور بازسازی سریع جاده‌ها طراحی کرد و با ساخت‌وساز بسیار سریع و نسبتا بی‌حادثه با خاک و سنگ‌های ناهمگون مورد تحسین قرار گرفت. در 31 ژانویه 1904 دومین توافق با شرکت راه‌آهن الکتریکی زیرزمینی شمال-جنوب پاریس صورت گرفت که به اختصار آن را شرکت شمال-جنوب می‌نامیدند.

شمال-جنوب سودآوری نداشت و ورشکستگی‌اش اجتناب‌ناپذیر بود. در پایان سال 1930، CMP این شرکت را خرید و آخرین مجموعه قطار شمال-جنوب در 15 مه‌1972 برچیده شد.

پروژه بینونیو در دهه 1920 تقریبا به پایان رسید. به‌‌رغم بی‌میلی پاریسی‌ها، تصمیم گرفته شد که سه خط جدید طراحی شود و اکثر خطوط به حومه‌های داخلی گسترش پیدا کند.  جنگ‌جهانی دوم تاثیر بسیاری بر مترو داشت. سرویس‌ها محدود و بسیاری از ایستگاه‌ها بسته شدند.

ارتش مقاومت فرانسه از تونل‌ها برای حملات سریع در سراسر پاریس استفاده می‌کرد. پس از آزادی در 1944 زمان زیادی طول کشید تا اوضاع به حالت عادی برگردد. در 23 مارچ 1948، CMP (زیرزمینی) و STCRP (اتوبوس و تراموا) با هم ادغام شدند تا RATP را شکل دهند که هنوز مترو را اداره می‌کند.