هلموت کُهل، «پدر اتحاد آلمان»/ «بزرگترین رهبر اروپایی» در نیمه دوم قرن بیستم

هلموت کُهل، صدراعظم پیشین آلمان، روز جمعه 26خرداد 96 در سن ۸۷سالگی درگذشت. او از سال ۱۹۸۲تا ۱۹۹۸ صدراعظم آلمان بود و رهبری اتحاد دو آلمان را در پایان جنگ سرد برعهده داشت و به همین دلیل لقب «پدر اتحاد آلمان» را به خود اختصاص داد. این گزارش به نقش و جایگاه او در کشور آلمان می‌پردازد.

سارا رحیمی- عطنا؛ آلمان یکی از اصلی‌ترین و موثرترین کشورهای عضو اتحادیه اروپا است که از سال 1990 و همزمان با وحدت مجدد آن و پایان جنگ سرد، نقش جدیدی را در عرصه‌های بین‌المللی برای خود قائل گردیده و با حضور مستمر و تاثیرگذار در مسائل و موضوعات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، جایگاه مهمی را در کنار سایر قدرت‌های جهانی برای خود تعریف نموده است.

آلمان از پایان جنگ جهانی دوم به این سو، هشت صدراعظم داشته است. صدراعظم، عالی‌ترین مقام اجرایی آلمان است که در برهه‌های تاریخی گوناگون این کشور تاثیر بسیاری داشته است. هلموت کهل، ششمین صدراعظم آلمان در سال ۱۹۳۰ در لودویگسهافن در خانواده‌ای کاتولیک به‌ دنیا آمد، او در شانزده سالگی به بزرگ‌ترین حزب محافظه‌کار آلمان یعنی اتحادیه دموکرات مسیحی پیوست و در ۳۹ سالگی جوان‌ترین رئیس دولت منطقه‌ای شد و در سال ۱۹۷۳ میلادی، زمانی که ۴۳ سال داشت، به ریاست این حزب انتخاب شد.

بیشترین دوران صدراعظمی آلمان

کهل به مدت چهار دوره از سال 1982 تا 1998 بیشترین دوران صدراعظمی آلمان پس از بیسمارک را داشته است، او در فرو ریختن دیوار برلین و اتحاد دو آلمان در پایان جنگ سرد نقش موثری برعهده داشت و به همین دلیل لقب «پدر اتحاد آلمان» را به خود اختصاص داد. کهل نه تنها در عرصه سیاسی آلمان بلکه در اروپا نیز نقش موثری داشت و او به همراه رئیس جمهور فرانسه، «فرانسوا میتران» از بنیان‌گذاران پیمان اتحادیه اروپا (پیمان ماستریخت) است که منجر به تاسیس اتحادیه اروپا شد همچنین تحت رهبری او این کشور به واحد پول اروپا، یورو، پیوست.

«ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اروپا، هلموت کهل را یک شهروند بزرگ و بخشی از هویت اروپا و روشنگر خانه اروپائیان و نیز مربی و دوست خود نامیده است، سیاست‌مداری زیرک و توانا که ضمن حفظ استقلال کشورش توانست روابطش با ایالات متحده آمریکا را تقویت کند.

جرج بوش و بیل کلینتون، رؤسای جمهوری پیشین آمریکا، از او به عنوان «بزرگترین رهبر اروپایی در نیمه دوم قرن بیستم» یاد کرده‌اند. تقریباً در تمام سخنرانی‌های او جملاتی این چنینی شنیده می‌شود: «حرکت به سوی اروپای واحد برای ما آلمان‌ها حیاتی بوده و هر چه بر آن تأکید کنیم، کافی نیست. در برابر سیاست معطوف به وحدت اروپا، هیچ جایگزین مسئولانه‌ دیگری برای ما وجود ندارد».

هدف اتحاد است و حق و آزادی

دهم نوامبر ۱۹۸۹ زمانی که دیوار برلین فروریخت او از بالکن ساختمان شهرداری محله‌ی «شونه‌برگ» برلین و در میان هیاهوی اعتراض‌آمیز گروه‌های چپ فریاد می‌زد: «هدف اتحاد است و حق و آزادی. زنده باد سرزمین پدری، آلمان، زنده باد اروپایی آزاد و متحد». پس از نزديك به يك‌سال از فرو ربختن ديوار، آلمان شرقی رسماً به آلمان فدرال پیوست.

 او یکی از راهنمایان اصلی آنگلا مرکل، صدراعظم فعلی آلمان در سال‌های نخست ورود او به سیاست بوده که در سال 1991 او را وارد دولت خود کرد. دولت کهل سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی تازه‌ای در پیش گرفت، در دولت او شیب تند افزایش بدهی‌های دولت ملایم‌تر شد، اما کابینه از پس مهار بیکاری برنیامد. گسترش نارضایتی‌ها از عملکرد دولت، منجر به ریزش شدید آرای کهل شد و در انتخابات سال ۱۹۹۰ تنها عاملی که به پیروزی وی انجامید، اتحاد دو آلمان بود.

 با وجود اینکه هلموت کهل تلاش فراوانی برای وحدت دو آلمان کرد، اما هزینه‌های سرسام‌آور پس از آن را دست‌کم گرفت. پس از فروپاشی شوروی سابق و وحدت دو آلمان، هزینه‌های دولت غیرقابل کنترل شدند و با سرازیر شدن سیل بیکاران از آلمان شرقی، نرخ بیکاری در آلمان به‌شدت افزایش یافت.

با این اوصاف، کهل دیگر هیچ بختی در انتخابات مجلس آلمان در سال ۱۹۹۸ نداشت. پس از شکست گفت: «ما برای پیروزی در انتخابات به میدان آمدیم، اما شکست خوردیم. شکی نیست که ائتلاف سوسیال‌دموکرات‌ها و سبزها در انتخابات پیروز شده است. هیچ بحثی در مورد نتایج وجود ندارد».

در نهایت پرونده جنجالی فروش اسلحه و فساد مالی حزب اتحادیه دموکرات مسیحی در سال ۲۰۰۱ اعتبار هلموت کهل را خدشه‌دار کرد، او که طی ۲۵ سال رهبری حزب را در اختیار داشت در نهایت مجبور شد به خطایش اعتراف کند.

علاوه براین سال ۲۰۱۱ سال غم‌انگیزی برای هلموت کهل بود، «ژولیت هانلور» همسر او پس از ۴۱ سال زندگی مشترک و با داشتن دو پسر، با خودکشی به حیات خود پایان داد، خود او در نه سال پایانی زندگی، بر اثر صدمات ناشی از به زمین خوردن، از صندلی چرخدار استفاده می‌کرد و کمتر در مجالس عمومی حضور می‌یافت.

هلموت کهل، معمار اتحاد آلمان صبح روز جمعه 16 ژوئن 2017 مصادف با 26 خرداد‌ ماه در سن 87 سالگی در خانه خود در شهر لودویگسهافن در غرب آلمان درگذشت.