ساحت استقرار جامعه‌شناسی با فعالیت‌های او معنا پیدا کرده است

بزرگداشت دکتر غلامعباس توسلی، استاد برجسته جامعه‌شناسی با حضور استادان مطرح علوم انسانی در دانشگاه تهران برگزار شد، توسلی جزو چهره‌هایی است که زحمات زیادی برای حفظ و توسعه رشته جامعه‌شناسی بعد از انقلاب کشیده است.

به گزارش خبرنگار عطنا، بزرگداشت غلامعباس توسلی، استاد بازنشسته جامعه‌شناسی دانشگاه تهران با حضور رحیم محمدی، دبیر سلسله سمینارهای جامعه‌شناسان ایرانی و جامعه ایرانی، غلامرضا غفاری، رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و جمعی از استادان علوم انساني و فعالان سياسي ازجمله چهره‌هايي چون مهندس توسلي، صادق زيباكلام، يوسف اباذري در تالار ابن‌خلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

از یک دوره‌ای به بعد دیده می‌شود ایران به مثابه جامعه بحث و بررسی می‌شود، مفهوم پردازی عوض می‌شود، نظام مفهومی تغییر پیدا می‌کند این تغییر نظام مفهومی دلالت بر تغییر نظام اندیشگی است. نظام معرفت ی و اندیشگی جدیدی وارد تحلیل ایران به مثابه جامعه ایران می‌شود و از اینجا به بعد جامعه‌شناسی به مثابه یک معرفت آکادمیک ظهور می‌کند. پرسش از ایران به مثابه جامعه‌ ایراین چست؟ همچنین مسئله‌های ایران چیست؟ در در ده سال اخیر ممکن شده است.

در این مراسم، رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه توسلی را در جامعه‌شناسی ایران از سه منظر آموزشی، مدیریتی و پژوهشی می‌توان بررسی کرد، اظهار داشت: بسیاری از استادان امروز جامعه‌شناسی از محضر دکتر توسلی و یا آثار آن بهره برده‌اند. دکتر توسلی از سال 1350 وارد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران می‌شود و از همان زمان سمت‌های مختلفی چون ریاست دانشکده علوم اجتماعی، مدیر گروه جامعه‌شناسی و انجمن جامعه‌شناسی ایران را برعهده می‌گیرد.

غفاری اضافه کرد: نقش مدیریتی دکتر توسلی در حوزه علوم اجتماعی نیز قابل اعتناست و در بیرون از دانشکده علوم اجتماعی نیز نقش موثری در ستاد انقلاب فرهنگی ایفا کرده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره مسئولیت دکتر توسلی در عرصه ، گفت: توسلی در عرصه‌ها و شاخه‌های مختلف جامعه‌شناسی صاحب اثر است که از آن جمله می‌توان به حوزه‌های جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، جامعه‌شناسی شهری، جامعه‌شناسی دینی و... اشاره کرد.

غفاری در پایان، اظهار کرد: دکتر توسلی در عرصه عمومی و مدنی علوم‌اجتماعی نیز نقش فعالی را ایفا کرده و از پیشکسوتان انجمن جامعه‌شناسی و حوزه دیگر پژوهشی این عرصه است. او یک استاد و پژوهشگر خستگی‌ناپذیر است که همواره دغدغه حوزه علوم اجتماعی را دارد و آثار و کارهای ایشان نشان‌دهنده این نگرانی است. دانشجویان و همکارانش نیز به نوعی اندیشه و آثار او را واکاوی کرده‌اند که آن هم نشان‌دهنده تاثیر توسلی در حوزه علوم اجتماعی است.

هر دوره ای نظام مفهومی و معنایی خودش را برای توضیح جامعه ایران داشته است

رحیم محمدی در این همایش با بیان اینکه جامعه‌شناسی چیست؟ و جامعه ایرانی چیست؟، گفت: قبل از اینکه جامعه‌شناسی در ایران استقرار یابد، از گذشته تاکنون به ‌وسیله مفاهیم مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. به گونه‌ای که یک نحله معرفتی، سیاست‌نامه‌نویسی و بخشی از ادبیات فارسی کشور ما به توضیح ایران اختصاص داشته است.

این استاد دانشگاه افزود: در دروه‌ای، فردوسی در شعر خود می‌گوید؛ در این خاک زرخیز ایران زمین، نبود جز مردمی پاک دین. در این شعر ایران به مثابه ایران زمین مفهوم پردازی شده است. خود این مفهوم پردازی‌ها به یک جهان معرفتی دلالت می‌کند و نشان می‌دهد که در آن زمانه، گویندگان و تحلیل‌گران از چه مفهومی برای توضیح جامعه خود استفاده می‌کردند، بنابراین وقتی دوره‌ای ایران زمین یا ایران‌شهر مفهوم پردازی می‌شود، آن دوره به دنیای مفهومی و دنیای معنایی خاصی متصل است.

محمدی اضافه کرد: در هر دوره، حافظ ایران را به مثابه دیار توضیح می‌دهد؛ شهر یاران بود و خاک مهربانان این دیار، مهربانی کی سر آمد شهریاران را چه شد. یا در دوره صفویه و قاجار ایران، ایران به عنوان ممالک محروسه ایران مورد بحث قرار می‌گرفت؛ در دوره مشروطه بازگشتی به گذشته‌های دور و مفهوم میهن و وطن دیده شد که مثاثر از اندیشه‌های نو در اشعار عارف قزوینی و ایرج میزا بود که نوعی ناسیونالیسم جدید محسوب می ‌شود.

وی ادامه داد: از یک دوره‌ای به بعد، ایران به مثابه جامعه بحث و بررسی می‌شود، مفهوم پردازی عوض می‌شود، نظام مفهومی تغییر پیدا می‌کند؛ این تغییر نظام مفهومی دلالت بر تغییر نظام اندیشگی دارد. بعد از آن نیز نظام معرفتی و اندیشگی جدیدی وارد تحلیل ایران به مثابه جامعه ایران می‌شود و از اینجا به بعد جامعه‌شناسی به مثابه یک معرفت آکادمیک ظهور می‌کند.

محمدی با اشاره به اینکه جامعه شناسی در ایران دارای دو تاریخ است، بیان کرد: در مرحله اول که می‌توانیم اسمش را «استقرار» بگذارم، مرحله‌ای است که جامعه‌شناسی با جا باز کردن در دانشگاه، تالیف کتاب‌های درسی، میزانی از بومی شدن و تربیت دانشجو همراه بود. این مرحله بسیار به طول انجامید و تقریبا 50 الی 60 سال طول کشید. در مرحله بعدی جامعه‌شناسی با نوعی ایدئولوژی نزدیکی پیدا کرد. اما در 10 سال اخیر است که جامعه‌شناسی به توضیح جامعه‌ایران می‌پردازد  و این پرسش را به وجود می‌آورد که ایران به مثابه جامعه ایرانی چیست؟

نقش مدیریتی دکتر توسلی در حوزه علوم اجتماعی نیز قابل اعتناست و در بیرون از دانشکده علوم اجتماعی نیز نقش موثری در ستاد انقلاب فرهنگی ایفا کرده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این پرسش بنیادی است چون تاریخ، گذشته و اکنون را به پرسش می‌کشد، گفت:  دومین پرسش بنیادی این است که مسئله‌های ایران چیست؟  برهمین اساس، ما به دنبال پاسخ این دو سوال بوده‌ایم که در میان جامعه‌شناسان ایرانی کدامیک توانسته‌اند در این فضا بیندیشند؟ به نظر می‌آید که آثار دکتر توسلی و فعالیت‌های او به گونه‌ای بوده که در ساحت استقرار جامعه‌شناسی معنا پیدا کرده است. اما آثار و اندیشه‌های تقی آزاد ارمکی و جلال‌الدین رفیع‌پور بیشتر در این راستا بوده است که جامعه ایرانی و مسئله اساسی آن چیست؟

محمدی در پایان با اشاره به ایجاد یک شورای علمی در این باره، عنوان کرد: به زودی شورای علمی تشکیل خواهد شد و در آن چهارمین جامعه‌شناسی که قرار است، آثارش نقد و بررسی شود، انتخاب خواهد شد. همچنین ماحصل سلسله نشست‌ها و سمینارهای سه دوره گذشته نیز در قالب کتاب منتشر می‌شود.

هدف این نشست‌ها نکوداشت چهره‌های شاخص جامعه‌شناسی ایران است

حسین سراج‌زاده نیز توضیحاتی را درباره چرایی سلسله سمینارهای جامعه‌شناسان ایرانی و جامعه ایرانی ارائه کرد و گفت: ایده برگزاری این سلسله سمینارها بسیار مبارک است، این سمینار با همکاری جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی، انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات اجتماعی و انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار می‌شود و هدفش نکوداشت چهره‌های شاخص جامعه‌شناسی ایران با محوریت نقد و بررسی آثار این متفکران است.

 رئیس انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: این سلسله نشست‌ها از سه سال پیش آغاز شده و تاکنون به بررسی آرا و آثار تقی آزاد ارمکی و جلال‌الدین رفیع‌پور پرداخته است. در سومین دوره از این سلسله سمینارها نیز آثار دکتر غلامعباس توسلی برگزار شده است که امروز مراسم اختتامیه آن برگزار می‌شود.

متن کامل سخنرانی‌ها به زودی در عطنا قرار می‌گیرد.

گزارش تصویری این مراسم را با هم می‌بینیم؛

عکس: رضا دشتی- خبرگزاری ایبنا