دبیر علمی کنفرانس: به دنبال حل اثربخش مشکلات و موانع موجود و پیش رو در نظام‌های دانشگاهی هستیم

عطنا - شانزدهمین کنفرانس بین المللی ارزیابی و تضمین کیفیت نظام‌های دانشگاهی در روز17 آبان ماه 1401 در سالن اصلی کنفرانس دانشگاه علامه طباطبائی و با حضور سخنرانان کلیدی این کنفرانس افتتاح شد.
 
دکتر عباس عباس پور دبیر علمی کنفرانس در ابتدای مراسم افتتاح این کنفرانس بیان کرد: « ما به دنبال این هستیم که بتوانیم از مسیر ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی فرایندی مداوم برای تعیین انتظارات سطح بالا در حوزه‌ی ماموریت‌های دانشگاهی دنبال کنیم و شرایطی را برای بهبود رغم بزنیم. مسئله‌ی اصلی ما در حوزه‌ی ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی این است که اساسا نظام آموزش عالی ما تا چه میزان توانسته عرصه متنوع نیازها را در گستره‌ی نیازهای فردی، محلی، منطقه‌ای و ملی در رقابت پایدار با تجارب برتر جهانی به شیوه‌ی اثر بخش و کارآمد و در یک فرایند هدف گذاری مناسب تعدیل و به درستی برآورده سازی کند.»

وی در ادامه گفت: «از سیستم کیفیت آموزش عالی انتظار می‌رود که سهم چشمگیری در افزایش سطح درآمد جامعه و ارتقای بهره‌وری داشته باشد. اینکه چرا باید از ظرفیت و تدابیر ویژه تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی بهره‌مند شویم ناظر بر این موضوع است که یک سیستم آموزش عالی مطلوب تا حد قابل توجه‌ای به سطح توسعه اقتصادی کشور توجه می‌کند و ماموریت‌های خود را مبتنی بر ظرفیت‌هایی که برای شرایط رشد ملی و بین المللی در نظر گرفته می‌شود در مجامع علمی دنبال می‌کند.»

او گفت: «سطوح پایین بهره‌وری می‌تواند تدوین سیاست‌ها و شرایط اجرایی آن را با مشکل مواجه کند در نتیجه ما برای اهمیت ارزیابی و تضمین کیفیت باید در نظر داشته باشیم که چگونه سهم اساسی دانشگاه‌ها را در یک فرایند دنبال کنیم و افزون بر موضوع استقلال مالی و تامین مالی تا چه میزان موضوع تضمین کیفیت می‌تواند شرایط مناسبی را برای موفقیت در دنیای امروزی برای ما به دنبال داشته باشد؟ دانشگاه‌ها نمی‌توانند تنها ذینفع در مورد سیاست پذیری در نظر گرفته شوند و مسئولیت دانشگاه‌ها از لحاظ دانش آموزان به عنوان دانشجویان آینده خود، دانشجویان که دغدغه آینده و تعالی دارند، اساتید به عنوان موتور محرک اندیشه و علم و دانش، والدین که نگران آینده درخشان فرزندان خود هستند، فارغ التحصیلان و کارکنان علمی و اداری دانشگاه نیز خود به عنوان یکی از این ذینفعان در نظر گرفته می‌شوند. بنابر این ما اگر بخواهیم شرایطی را برای موفقیت و ابعاد و زوایای مرتبط با کیفیت و تضمین کیفیت در نظر بگیریم باید توجه لازم را داشته باشیم.»
 
عباس پور افزود که این کنفرانس هر ساله برگذار می‌شود و با اهداف کلی می‌تواند زمینه‌های تغییر را در دستور کار قرار دهد. پس متناسب با اقتضاعات و ضرورت‌های آموزش عالی توسط کمیته علمی هر سال این مفروضات و اهداف مد نظر قرار می‌گیرد. اگر به پیشینه قبلی کنفرانس‌ها توجه داشته باشیم در 15 کنفرانس قبلی در دانشگاه تهران، شریف، فرهنگیان، تربیت مدرس، تبریز، الزهرا، شیراز، خوارزمی، کردستان و علامه طباطبائی این کنفرانس برگذار شد و سال بعد میزبان این کنفرانس دانشگاه یزد خواهد بود.
 
وی در ادامه با اشاره بر اینکه تمرکز این کنفرانس بر طرح مسئله، ایجاد ادبیات مشترک و فهم و عزم واحد در ارتباط با تصویر کلان و کلی موضوع ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی بود افزود: «ما در صدد این بودیم که تعاملات و ارتباط سازنده میان آموزش عالی و نظام‌های دانشگاهی را از طریق تلفیق دو حوزه نظریه و عمل با بهره‌گیری  حداکثری از قابلیت‌های علمی، پژوهشی و اجرایی دانشگاه‌ها و آموزش عالی  مد نظر  قرار دهیم و ماموریت ما ایجاد یک بستر و فضای مناسب به دور از شرایط روزمره برای ارائه، تبادل و تضارب آرا و اندیشه‌های پژوهشگران مدیران اساتید و کارشناسان و همه‌ی ذینفعان در ارتباط با موضوع کنفرانس بود در نتیجه ما تلاش کردیم که افزون بر کمک و مساعدتی که برای آموزش عالی  و مدیریت دانشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود امکان شناسایی علمی  و حل اثربخش مشکلات و موانع موجود و پیش رو در نظام‌های دانشگاهی  مد نظر قرار بگیرد.»
 
عباس پور گفت: «مراحل اقدامات کار ما، تولید محتوا از لحاظ شرایط مقالات ارسالی و نکاتی که برای ارائه در نظر گرفته شده، بود. 57 چکیده برای ما ارسال و پس از بررسی های صورت گرفته 41 مقاله برای چاپ در کتابچه‌ی کنفرانس انتخاب و 53 چکیده در دستور کار قرار گرفت. وجه مشترک دیدگاه‌های صاحب نظران این حوزه این بود که ما در موضوع ارزیابی و تضمین کیفیت باید کار جدی را دنبال کنیم و شرایط را به صورت ریشه‌ای در دستور کار  نخبگان و صاحبان اندیشه  قرار دهیم چرا که آموزش عالی ما بیش از هر زمانی نیازمند بازنگری هوشمندانه در روش‌ها و رویکردهای برنامه‌ای خود برای گذراندن چالش‌های ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی است.»
 
دکتر عبدالله معتمدی نیز در این کنفرانس گفت: «پیش نشست‌هایی به غنای این کار کمک کرده است. فهم من از این کنفرانس این است که با توجه به عنوان این کنفرانس، نظام‌های دانشگاهی به عنوان یک سیستم مانند سایر سیستم‌ها نیاز به ارزیابی دارند. تصور من از تضمین کیفیت، استمرار کیفیت است. اما مسئله ای که وجود دارد این است که کیفیت چیست؟ و باید چه چیزی را تضمین کنیم؟ چه نظام دانشگاهی‌ای با کیفیت است و شاخص کیفی بودن چیست؟ با گذر به نسل بندی دانشگاه‌ها، دانشگاه‌های نسل اول تا پنجم کارکرد‌های پژوهشی دارند و از فناوری برخوردارند. حضرت امام فرمودند دانشگاه‌ باید کارخانه آدم سازی باشد پس می‌توان گفت من از دانشگاه انسانم آرزوست. خروجی دانشگاه باید انسان دانا، ماهر و متخصص باشد و آن را تضمین کنیم. البته که این انسان باید عاقل نیز باشد و از دید من دانایی با عاقل بودن متفاوت است. اولین خاصیت عقل مهارگری است پس عاقل بودن به معنای خویشتن داری نیز است.»

 
وی افزود: «در فرهنگ اسلامی عقل به معنای تمیز و قدرت تشخیص درست از نادرست است. عقل فراتر از این نیز می‌رود و انسان عاقل عبد است. علاوه بر این دانشگاه باید انسان عاشق تربیت کند. انسانی که عشق به بشریت و انسانیت دارد. پس این به آموزش، پژوهش، فناوری، مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها جهت می‌دهد و این دانشگاهی است که باید وجود داشته باشد. بشریت یک سرمایه‌ی تمدنی دارد و مفاهیم سندیت وجود دارد مانند دانایی، احترام به بزرگترها، عطش به علم  که باید به نسل بعد منتقل شود.»
 
او گفت: «دانشگاه علامه طباطبایی هدف رسیدن به مرجعیت علمی در علوم انسانی را دارد و به دنبال تحول در علوم انسانی برای اثر بخشی و کارآمدی است تا متناسب با فرهنگ اسلامی و به روز و نوآورانه باشد تا علوم انسانی را غنا ببخشد. پس چگونگی تضمین این کیفیت انتظاری است که امیدواریم در این کنفرانس‌ها به آن پاسخ داده شود.»
 
دکتر علی باقر طاهری نیا، استاد دانشگاه تهران و رئیس موئسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی گفت: «بهره وری به عنوان یک دغدغه همیشگی از راه مداخله دستوری، مداخله عامرانه، بخشنامه‌های مقطعی و یا بستر سازی طبیعی راحت تر به دست می‌آید یا زمانی که بهره‌وری پیامد زایشی آن باشد؟ این سوال ناظر بر تجارب سازمان‌ها است و از دید من ما در این سال‌ها بیشتر بر مداخله‌های دستوری و عامرانه تمرکز کردیم و کاستی‌ها نیز ناشی از همین مداخلات است. سازمان‌ها و نظام‌های دانشگاهی اکثرا ایستا یا  پویا هستند. همه گیری کرونا نشان داد سازمان‌های منعطف می‌توانند در مواجه با پیامدهای غافلگیرانه آرایش جدید پیدا کنند و سازمان‌های سلب متحیر می‌مانند. در عرصه جویندگی برای ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌ها برای بهره‌وری و افزایش اثر بخشی، قاعده تعریفی ما مدل مفهومی پایش نظارت و ارزیابی است. ابزار ارتقای  کیفیت سازمان‌ها مبتنی بر پایش نظارت و ارزیابی است و در این روش دیگری نظارت می‌کند. در حال حاضر بیان شده که یک مجوعه صنفی آزاد و غیر دولتی باید این نظارت را انجام دهد و در اینجا از دیگری دور تر می‌شویم و اعتقاد داریم دیگری باید نظارت کند. حسن این مسئله تصویر سازی و شناخت درست از آنچه که وجود دارد است اما الزام بیرونی  تضمین لازم را ندارد و شکننده است.»
 
وی ادامه داد: «نیاز امروز این است اما وضع مطلوب ما این نیست و در شرایط مطلوب سهم دیگری‌ها باید حداقلی باشد. امروز برای جذب نخبگان باید تسهیلات داده شود اما این راهکرد دائمی نیست چرا که فاقد ضمانت اجرایی لازم است. دال مرکزی را باید بر خود گذاشت تا خود بهبودی و خود محوری وجود داشته باشد. در خود رقابت امروز با دیروز وجود دارد. حال اگر این دید حاکم باشد در رابطه با بازگشت نخبگان اوضاع فرق دارد و آنچه فردا برای بازگشت نخبگان باید انجام داد ایجاد زیست بوم مناسب است تا اگر نخبه به بازگشت فکر کرد خود را در حال پیشرفت ببیند.»
 
طاهری نیا گفت: «زیست بوم مناسب این است که در نظام دانشگاهی عالم و نخبه محترم و نظام شایسته سالاری وجود داشته باشد. فرایندها عادلانه و مسیر توسعه فردی باز باشد. در این شرایط است که نخبگان انگیزه‌های درونی زاینده دارند. حال سوال ایجاد می‌شود که برای اینکه این اتفاق بیوفتد باید چه کرد؟ این سیستم خطی است اما مشکل اینجاست که به دنبال بازخورد هستیم. اگر دانشگاه نتواند نیروی انسانی ماهر را تربیت کند جامعه دچار مشکل است پس دانشگاه باید محصولش را اصلاح کند و اگر می‌خواهیم نظام ارزیابی و تضمین کیفیت را به جایگاه مطلوب برسانیم باید این مدل خطی را تبدیل به مدلی مستقیم کنیم. بنابر این برای اصلاح درون دادها، باید برون دادها را اصلاح کرد و محصول کیفی خوب، با دانش و مهارت فارغ التحصیل کنیم تا سیر رقابت برای ورود به دانشگاهی مانند علامه طباطبائی بیش از این شود. سیاست‌های ورودی بر اساس ارتقای کیفیت خروجی تنظیم شود. چرا دانشگاه‌های خاص اولویت انتخاب دانش‌آموزان هستند؟ برای این که می‌دانند فارغ التحصیل چنین دانشگاهی بی کار نمی‌ماند. اگر اساتید دانش تخصصی را تقویت و خلاء تخصص را پر کنند می‌توانند به داشتن خروجی خوب کمک کنند.»
 
 وی افزود: «موئسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی به لحاظ کیفی خوب عمل می‌کند اما به لحاظ کمی قابل توجه نیست و چنین موئسسه ای باید 500 نفر هیئت علمی داشته باشد. برای جبران این نقض باید شبکه‌ای از متخصصین آموزش عالی را داشته باشیم. تا امروز جناب آقای زلفی گل 23 مسئله به این موسسه داده تا راهکار علمی ارائه دهد اما با توجه به هیئت علمی محدود این موسسه، چنین کاری ممکن نیست پس باید این مسائل را در یک فضای رقابتی به اساتید داد تا راهکار ارائه کنند و برای ایجاد چنین فضای رقابتی‌ای باید شبکه متخصصین راه اندازی شود. نکته آخر اینکه ما واحدی تحت عنوان سنجش نگرش دانشگاهیان ایجاد کردیم و این فرصت خوبی برای طرح‌های پژوهشی است و می‌توان از این ظرفیت نیز استفاده کرد.»

دکتر امیر پاشا طبائیان، مشاور معاونت آموزشی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی در رابطه با ادغام آموزش پزشکی و ارائه خدمات سلامت بیان کرد: « ارزیابی تضمین کیفیت مسیر طلایی جهت ایفای نقش تاثیر گذار در حاکمیت، تثبیت هویت ملی و نقش آفرینی در حرکت به سمت تحقق آرمان‌های نظام سلامت برای دانشگاه‌ها است. بهره برداری از ظرفیت‌های بین المللی، ملی و دانشگاهی برای توسعه‌ی موئلفه‌های ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی هوشمندانه است. نظام آموزش عالی سلامت پویا و در حال تغییر است. همچنین دانشگاه‌های علوم پزشکی نقش رهبری را در آموزش علوم پزشکی برای پاسخ گویی سلامت جامعه ایفا می‌کنند. چالش‌های این دانشگاه‌ها در مدیریت، تامین، حفظ و ارتقای سلامت است. ویژگی‌های خاص آموزش پزشکی در آموزش بالینی نمود پیدا می‌کند. در علوم پزشکی؛ بالین در کنار آموزش وجود دارد و یادگیری بسیار متنوع تر از سایر آموزش‌ها است.»
 
وی افزود: «در فرهنگ اسلامی، آموزش علوم پزشکی وسیله‌ای برای تامین نیروی انسانی برای حفظ سلامت جامعه است. پاسخ گویی اجتماعی یکی از مهم ترین ویژگی آموزش علوم پزشکی برای تربیت پزشک است و این ویژگی‌ای است که کمتر به آن پرداخته شده چرا که ما در اوایل انقلاب اسلامی با کمبود پزشک مواجه بودیم؛ به جهت اینکه از کشورهایی مانند هند، بنگلادش و... پزشک وارد می‌کردیم و البته که کیفیت درمانی مناسبی هم نداشتیم. در ایران و برخی کشورهای دیگر طرح ادغام در آموزش و ارائه خدمات بین مجامع علمی دنیا پس از آن کنگره‌ای که این طرح را اعلام کرد اتفاق افتاد. در ایران تنگناهای بهداشتی درمانی فراوان داشتیم و نقاط دور افتاده از خدمات درمانی دور بودند در نتیجه به این فکر افتادیم که این ادغام صورت بگیرد و برخی بیمارستان‌ها از حالت درمانی به آموزشی و درمانی تبدیل شوند و کمبود نیرو در این زمینه از بین رفت. باز تاب این ادغام در مجامع بین الملل این گونه بود که بیان شد این اقدام یکی از بزرگ ترین گام‌های بین المللی در زمینه ادغام است که به عنوان یک الگو برای سایر کشورها در نظر گرفته می‌شود.»
 
وی در رابطه با اهداف ادغام آموزش پزشکی و ارائه خدمات سلامت بیان کرد: «اهداف این ادغام در سه بحث آموزشی، بهداشتی درمانی و سیاسی خلاصه می‌شود. در اهداف آموزشی؛ گسترش دانشگاه‌ها و افزایش تعداد دانشجویان گروه پزشکی، استفاده نظام پزشکی از آموزش بالینی بیشتر و مشارکت در آموزش پزشکی با تکیه بر نیازهای واقعی جامعه مد نظر بود که موفق عمل کرد. اهداف بهداشتی درمانی؛ پاسخگویی به نیاز جامعه و همچنین امکان تصمیم گیری و دخالت مدیران بهداشت و درمان در تربیت نیروهایی که این رسالت را انجام دهند است. اهداف سیاسی هم که تامین امنیت ملی از طرق تامین سلامت جامعه و تامین استقلال کشور در زمینه عدم نیاز به پزشکان خارجی بود. در حال حاضر در منطقه و جهان تمام نیازهای پزشکی دنیا در ایران قابل انجام است و هیچ موردی وجود ندارد که ما پزشک متخصص آن را در ایران نداشته باشیم.»
 
طبائیان گفت: «دستاوردهای این ادغام شامل تعالی آموزش پزشکی، افزایش تعداد دانشکده‌های پزشکی و دندان پزشکی و دارو سازی و سایر موئسسات آموزش پزشکی، افزایش پذیرش دانشجو در این گروه، افزایش نیروی انسانی، افزایش تنوع رشته‌های علوم پزشکی به تناسب نیاز جامعه، بهبود نسبت استاد به دانشجو، افزایش دانش آموختگان در این زمینه، افزایش مقالات و پژوهش‌ها در این زمینه، عدم نیاز به اعزام دانشجویان به خارج از کشور، توسعه کمی و ارتقای آموزش اعضای هیئت علمی، باز آموزی برای پزشکان، افزایش دسترسی به آموزش پزشکی در سراسر کشور، بازنگری برنامه‌های آموزشی، تشکیل شعب بین الملل مختلف از دانشگاه‌های علوم پزشکی و جذب دانشجوی خارجی می باشد. و تمام این موارد باعث شده تا فاصله ما از کشورهای پیشرفته در دنیا کم شود و در برخی موارد از آن‌ها بهتر باشیم.»
 
او گفت: «در شرایط اپیدمی کرونا وزارت بهداشت تلاش خوبی را داشت و آموزش‌های پیشگیرانه و درمانی در شرایط پاندمی کرونا چشمگیر بود و تمام مراکز دست به دست هم دادند تا این بیماری را کنترل کنند. وزارت بهداشت و کادر درمان تمام توانش را به کار بست و شهیدان کرونا نشان دادند که اگر موضوع حادی در بحث پزشکی پیش بیاید وزارت بهداشت و آموزش پزشکی با تمام قوا توانایی کنترل آن را دارند و در این اپیدمی تمام سطوح نظام پزشکی همکاری لازم را داشتند و می‌توان از آن به عنوان یک الگوی موفق استفاده کرد.»