انتشار اخبار جعلی با هدف ایجاد ناامنی رسانه ای و انحراف افکار عمومی صورت می گیرد

عطنا - روز ۱۱ مرداد ۱۴۰۱ در صفحه اول روزنامه اعتماد مطلبی با عنوان "اینترنت روی هوا" از فردی به نام حسن مسعودی با عنوان استاد ارتباطات دانشگاه علامه (در تیتر اصلی) و استاد ارتباطات و هیئت علمی دانشگاه علامه (در متن) منتشر شده بود. این در حالی است که چنین فردی نه عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی است و نه استاد مدعو. در خصوص تبعات این رفتار غیر حرفه ای و این که انتشار اخبار جعلی از این دست چه تبعاتی برای فضای رسانه ای کشور دارد و چه باید کرد تا در فضای رسانه ای کشور شاهد جعلیاتی از این دست نباشیم با رییس دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی به گفت و گو پرداختیم.

علی اصغر کیا با اشاره به این که تأثیر تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در همه حوزه ها به ویژه خبر و روزنامه نگاری همواره آشکار بوده و مقوله خبر در تعاملات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اهمیت ویژه ای پیدا کرده، اظهار داشت: با توسعه فناوری اطلاعات در دهه ۹۰ میلادی، تغییر و تحولاتی در شیوه تولید و نحوه دریافت اخبار ایجاد شد و تاثیرات مثبت و منفی ای را در گردش اطلاعات ایجاد کرد. انتشار اخبار از طریق اینترنت به ویژه در شبکه های اجتماعی، در کنار تاثیرات مثبت آن، باعث ایجاد تاثیرات منفی بر جامعه شده است. تولید کنندگان اطلاعات با ویژگی های مختلف سعی می کنند که با تولید فیلم، عکس، صداگذاری و ویدیو های مختلف اطلاعات را دستکاری کنند. نمونه آخر آن را در روزنامه مکتوب اعتماد شاهد بودیم که افرادی با عناوین جعلی به تولید و انتشار خبر می پردازند. هدف آن ها تغییر و اثرگذاری در افکار عمومی است و از منابع غیر موثق و جعلی استفاده می کنند تا بتوانند این افکار را تغيير دهند. بنابراین در رسانه های آنلاین که بحث افکار جعلی مهم شده است، مخاطب می تواند با سواد اطلاعاتی و مهارت های بصری و شنوایی که پیدا می کند، صحت و درستی آن ها را به خوبی تشخيص دهد.

وی با بیان این که از رسانه های مکتوب معمولا انتظار داریم بیشتر توجه کنند تا خوراک تبلیغاتی برای رسانه بیگانه فراهم نشود، ادامه داد: در کنار پیامدهای مثبت این شبکه ها در زمینه های مختلف مانند مشارکت های اجتماعی، افزایش و یکپارچه سازی اطلاعات، آزادی در بیان ایده ها و غیره، متاسفانه پیامدهای منفی نیز ایجاد شده است. شکل‌گیری و ترویج شایعات و اخبار جعلی با توجه به هدف خاصی که رسانه ها دارند، تبلیغ و ترویج باورهای خاص با هدف از پیش تعیین شده ای که رسانه ها دنبال می کنند، نقص حریم خصوصی افراد یا انزوا از محیط های واقعیِ اجتماعی از مهم ترین پیامدهای منفی آن است. با تولید حجم عظیمی از این نوع اطلاعات باید بتوانیم به تشخیص و درستی اطلاعات پی ببریم. باید منبع اخباری که مطالعه می کنیم موثق باشد و از منابع متعدد اطلاعات را صحت یابی کنیم و صرفا به یک منبع توجه نکنیم. دروغ هر چه بزرگتر باشد، باور آن از سوی مخاطب بیشتر خواهد بود. همواره شاهد بوده ایم که در رسانه مختلف و مثلا در خصوص سیل اخیری که اتفاق افتاد، آمار دروغین را در رسانه های مختلف منتشر کردند و حتی رسانه های فارسی زبان نیز به نقل از آن ها سعی کردند این را پوشش دهند. این آمار و ارقام نادرست می تواند باعث انحراف افکار عمومی شود و رسانه های دیگر و حتی رسانه هایی که درخارج از کشور هستند به عنوان خوراک تبلیغاتی از این ها استفاده کنند و در افکار مخاطبین خود نفوذ کنند.

علی اصغر کیا در خصوص انگیزه های این رفتار غیر حرفه ای گفت: با توجه به این که سیاست رسانه ها و نوع اداره آن ها با هم متفاوت است‌، انگیزه ها و دلایل زیادی را می توانیم برای این رفتار غیر حرفه ای ذکر کنیم. رسانه های داخلی و خارجی اهداف گوناگونی را دنبال می کنند و انتشار اخبار جعلی با هدف ایجاد ناامنی رسانه ای و انحراف افکار عمومی صورت می گیرد. می توان با اطلاع رسانی درست و به موقع زمینه برای برخورد با این موارد فراهم می شود. نمونه آن را در اقدامی که دانشگاه انجام داد و در روزنامه اعتماد که جنبه رسانه ای نیز پیدا کرد، مشاهده کنیم که با همکاری دانشگاه مطلب در همان صفحه و با همان فونت تکذیب شد. باید روشنگری انجام داد و مخاطبان نیز می دانند که از طریق یک منبع نمی‌توانند به خبر دست پیدا کنند و دیگر مثل گذشته نیست که فقط یک منبع وجود داشته باشد و افراد نخواهند از منابع دیگه ای استفاده کنند.

وی با تاکید بر این که مخاطب عاقل و توانمند است و به منابع متعدد خبری دسترسی دارد، افزود: باید از همه منابع مجازی و مکتوب استفاده کنیم تا اطلاع رسانی درست و به موقع را داشته باشیم و زمینه برای اخبار جعلی فراهم نشود.‌ انگیزه های افراد گاهی سیاسی و گاهی تبلیغاتی است و با انتشار این مطالب و با انگیزه های غیر حرفه ای خود سعی می کنند تا مخاطب را قانع کنند. این را رفتار غیر حرفه ای در رسانه می دانیم؛ زیرا اخلاق مهم ترین مسئله در انتشار مطالب خبری است. اگر صداقت و اعتماد را مخاطب از دست دهد، رسانه ها دیگر نمی‌توانند آن اعتماد را در مخاطب پیدا کنند و افکار منفی ای در مخاطبان ایجاد می شود. امروزه ما هر خبری را که از طریق رسانه های اجتماعی دنبال می کنیم را باور نمی کنیم، بلکه از منابع موثق دیگر تائیدیه می گیریم و بعد آن را مورد استفاده قرار می دهیم. تکنولوژی های ارتباطی زمینه زیادی را فراهم کرده است که افراد راحت تر بتوانند به منابع اطلاعاتی دست پیداکنند اما باید بتوانند با تقویت سواد رسانه ای و سواد اطلاعاتی اخبار جعلی را تشخیص دهند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام