نسبت صهیونیسم با اندیشه، جامعه و سیاست

عطنا - صهیونیسم متشکل از نحله های مختلفی است که در هر کدام از آن ها، ارتباطات مختلفی با ((آنچه اندیشیده شود))، ((آنچه در اجتماع باید باشد)) و ((آنچه در سیاست باید دنبال شود))، برقرار می کنند. حوزه های فوق در گفتمان صهیونیسم چنان به هم آمیخته اند که نمی توان آن ها را از هم تفکیک کرد، فقط می توان ادعا کرد که غلظت یکی از حوزه های مذکور ممکن است در یکی از نحله های صهیونیسم بیشتر از نحله دیگر باشد.

مهم ترین نحله های صهیونیسم

مهم ترین نحله های صهیونیسم را می توان در صهیونیسم مسیحی، صهیونیسم منجی گرانه، صهیونیسم مذهبی، صهیونیسم عملی، صهیونیسم سیاسی، صهیونیسم سوسیالیست، صهیونیسم معنوی، صهیونیسم تجدیدنظر طلب، صهیونیسم ترکیبی، صهیونیسم سرزمینی و ... تقسیم بندی کرد.

در هر کدام از نحله های فوق جامعه، سیاست و فضای اندیشیدن به گونه ای متفاوت در اولویت قرار گرفته است. بعنوان نمونه اندیشه و فضای ذهنی و معرفتی در صهیونیسم مسیحی، منجی گرایانه و معنوی دایره وسیع تری را از سایرین تصرف می کند. برخی در مورد چگونگی ارتباط صهیونیسم مسیحی با چگونگی اندیشه و فضای ذهنی حامیان آن بر این معتقدند که ((صهیونیست مسیحی، فردی است که بیشتر تمایل دارد به خدا کمک کند تا طرح پیشگویانه اش از طریق یهودیان ظاهری و سیاستمدار تحقق یابد، نه این که به خدا کمک کند تا طرح تبشیری خدا را از طریق پیکر مسیح تحقق بخشد.)) در صهیونیسم معنوی نیز بر هویت یهودی مبتنی بر دارایی های معنوی آن ها تمرکز شده است و گرایشات ناسیونالیستی یهودیان و ایجاد یک مرکز معنوی برای یهودیان مورد تاکید است. به همین طریق در صهیونیسم دینی یا مذهبی نقطه ثقل بر تلفیق دین و نژاد و بازگرداندن دین یهود در پرتو رجوع به تورات و فرامین آن مدنظر قرار گرفته است.

صهیونیسم سیاسی

صهیونیسم سیاسی با تمرکز بر اهمیت عمل سیاسی، دستیابی به حقوق سیاسی، در فلسطین را شرط لازم تحقق صهیونیسم تلقی می کند. حاکمیت در سرزمینی که متعلق به یهودیان است و بالطبع شناسایی این حاکمیت، پایه های اساسی صهیونیسم سیاسی به شمار می آید. بنابراین پناهگاه امن تحت سیطره قانون عمومی برای مردم یهود در اسرائیل اجزا اصلی صهیونیسم سیاسی را تشکیل می دهد.

صهیونیسم عملی

صهیونیسم عملی بر سیاست تاکید دارد و به صورت غیرمستقیم الزامات فضای سیاست را از جمله بسترهای تحقق صهیونیسم تلقی می کند، راه حل های عملی مانند مهاجرت، اسکان روستایی و گسترش موسسات آموزشی را مدنظر قرار می دهد. اگر چه شرایط سیاسی فوق را برای تحقق کامل صهیونیسم غیرکافی می داند. ایدئولوگ های صهیونیسم عملی در این راستا به ساخت شهرهای مدرن، تاسیس اولین شهرک های صنعتی، تاسیس دفاتر جنبش صهیونیسم در شهر یافا و ... پرداختند.

صهیونیسم تجدیدنظر طلب و سرزمینی

صهیونیسم تجدیدنظر طلب دنباله صهیونیسم سیاسی بود و بر مواردی مانند اعمال فشار بر بریتانیا برای اقدام در جهت اهداف صهیونیستی مانند تظاهرات گسترده، درخواست تجمعات مداوم، پافشاری برای استقلال یهودیان در کرانه شرقی و غربی رود  اردن، تاکید بر حضور اکثریت یهودی در فلسطین، آموزش نظامی برای جوانان، تاسیس و تقویت گروه های نظامی یهودی متمرکز بود. صهیونیسم سرزمینی را نیز می توان تا حدودی مرتبط با فضای سیاسی دانست. این نحله از صهیونیسم بر چگونگی گردآمدن و تشکل یهودیان در فلسطین و یا هر سرزمین دیگری که مورد انتخاب قرار می گرفت، تمرکز داشت. در واقع تلاش برای انتخاب یک قلمرو و سرزمین مناسب جهت اسکان یهودیان پایه اساسی این نحله صهیونیستی را تشکیل می داد.

نگاهی بر سایر نحله های صهیونیسم

برخی نحله های صهیونیستی مانند صهیونیسم سوسیالیستی، صهیونیستی ترکیبی و ... تمرکز اصلی را بر جامعه و چگونگی دستیابی به مدینه فاضله در صهیونیسم گذرانده اند. صهیونیسم سوسیالیستی یا صهیونیسم کارگری، رستگاری ملی و اجتماعی یهودیان را در ترکیب صهیونیسم و سوسیالیسم می داند. این نحله از صهیونیسم بر این فرض پایه گذاری شده است که مشکل و مسئله یهودیان دیاسپورا(جوامع دور از وطن) حتی بعد از انقلاب سوسیالیستی همچنان لاینحل باقی می ماند و تنها راه حل مهاجرت و تمرکز در یک پایگاه ارضی است. نظریه پردازان صهیونیسم سوسیالیستی استدلال می کردند که توسعه سرمایه داری، یهودیان را ناچار به مهاجرت به فلسطین می کند وتنها در این شرایط است که نزاع اقتصادی یهودیان می تواند به عنوان یک بستر نزاع طبقاتی، طبقه کارگر را بازسازی کند. بنابراین صهیونیسم یک ضرورت تاریخی و اقتصادی برای یهودیان است زیرا نقش تاریخی رهبری در روند آزادی ملی یهودیان را بر عهده دارد و پس از این مرحله منافع طبقه پرولتاریای یهود محفوظ نگاه داشته می شود.

صیونیسم ترکیبی که التقاط صهیونیسم سیاسی و عملی است را نیز می توان تا حدودی مرتبط با چگونگی پیشبرد ساختارهای اجتماعی که در خدمت اهداف سیاسی است، دانست. این نحله صهیونیستی همزمان بر فعالیت های سیاسی و تلاش های عملی در داخل و فعالیت های اجتماعی در خارج از مرزهای فلسطین تاکید داشت. بر این مبنا اقداماتی مانند آموزش و پرورش مدرن، جمع آوری پول برای صندوق ملی یهود، مشارکت فعال در انتخابات مربوط به یهودیان در سطح ملی و محلی را دنبال می کرد.

نویسنده: سیدمحمود کمال آرا (زکریا) - روزنامه نگار آزاد

منبع:
احمدی، وحیده، دگرسازی در گفتمان صهیونیسم، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1395با سپاس از همکاری پژوهشی سرکار خانم دکتر افسانه خسروی استاد دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان و تحلیلگر روابط بین الملل

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام