رسانه، کلید اساسی انقلاب اسلامی/ قدرت هوشمند و دیپلماسی هوشمند دو عنصر دنیای امروز

عطنا- به مناسبت چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، دومین نشست علمی تخصصی دانشکدۀ علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در رابطه با ظرفیت های ارتباطی و رسانه ای انقلاب اسلامی برای بهره گیری از فناوری هوشمند باحضور دکتر کمال اکبری، دکتر عباسعلی رهبر، دکتر سید علی محمد رضوی و دکتر رضا صابری برگزار شد.

دکتر صابری، استادیار دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست بیان کرد: «در حوزه نظریه‌های دانش ارتباطات به رسانه، صرفاً از منظره تکنیک و ابزار ارتباطی نگاه نمی‌کنیم،  بلکه از منظر یک نهاد اجتماعی به آن نگاه می‌کنیم و رابطۀ رسانه را با جامعه و خرده نظام های آن بررسی می‌کنیم. رسانه به عنوان یک نهاد اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای در جامعه بشری ایفا می‌کند.»

وی ادامه داد: «در نگاه انقلاب اسلامی و مقام معظم رهبری، رسانه جایگاه اساسی دارد به طوری که در بیانیه گام دوم انقلاب مقام معظم رهبری بیان می کند: «بیش از همه چیز نخستین توصیه من امید و نگاه خوشبینانه به آینده است. بدون این کلید اساسی همه قفل‌ها، هیچ گامی نمی توان برداشت. در طول این 40 سال و اکنون مانند همیشه، سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعال ترین برنامه‌های آن‌ها معیوب سازی مردم و حتی مسئولان و مدیران از آینده است.» ایشان نقش رسانه را به عنوان کلید اساسی انقلاب اسلامی برجسته می‌کند و در این جریان ارتباطی، مردم را به عنوان تنها گیرندگان این پیام نمی‌دانند بلکه حتی مسئولان مملکتی و مدیران جامعه را هم در معرض این نوع پیام ها می‌دانند.»

دکتر کمال اکبری، استادیار دانشگاه صدا و سیما، در ادامه این نشست بیان کرد: «امروزه هوشمندی وصف جدیدی در همه امور  است و دولت‌ها با ایجاد تغییرات مختلف به سمت هوشمندی حرکت می‌کنند. اوج این بحث را در قدرت هوشمند و دیپلماسی هوشمند می‌توان دید. دیپلماسی به عنوان مهمترین ابزار در ارتباطات بین المللی است. قدرت هوشمند به عنوان منبع دیپلماسی هوشمند در نظر گرفته شده و موضوعات زیادی مانند مباحث اقتصادی، امنیتی، نظامی، فرهنگی، رسانه‌ای و ارتباطی را دارد در عین حال تمام آن‌ها یک امر واحد و کلیّت را تشکیل می‌دهند. مباحث ارتباطات و رسانه باید در کنار سایر مباحث به صورت سیستماتیک و منظم قرار گرفته و خروجی ای را به دنبال داشته باشند.»

او گفت: «یکی از انواع قدرت، قدرت سخت است که شامل قدرت نظامی، اقتصادی، امتیازات و مزایای ژئوپلیتیکی می شود و نوع دیگر، قدرت نرم است که بخش‌های زیادی دارد و به صورت جدی بررسی می‌شود. قدرت نرم همان توان اثرگذاری بر دیگران از طریق اهرم‌هایی که منجر به ایجاد جاذبۀ مثبت در افراد، برای رسیدن به نتایج دلخواه و در اختیار داشتن اطاعت‌پذیری دیگران بدون استفاده از قدرت سخت است. منابع قدرت نرم؛ فرهنگ، ارزش‌های سیاسی و مانند آن است. جمهوری اسلامی ظرفیت بزرگی در زمینۀ مبانی معرفتی، ارزشی و دینی در اختیار دارد. بخشی از مباحث رسانه و ارتباطات مربوط به قدرت نرم است، چرا که با محتوای درونی رسانه برای القای برخی از مباحث، آنها را تبیین و در اختیار دیگران قرار می‌دهد و به وسیله آن با جامعه ارتباط  برقرار می‌کند.»

وی افزود: «ترکیب هدفمند قدرت سخت و نرم در مقابله با تهدیدات، جذب منابع، اهداف و ایجاد زمینه‌ای برای اطاعت پذیری در دیگران با مفهوم ایجاد اقناع بر اساس اصول، دستاوردها و ارزش‌های انسانی را قدرت هوشمند می‌گوییم که در آن به موازات قدرت نظامی، قدرت رسانه‌ای را پیش می‌برند. لذا در این حوزه ما شاهد تولیدات رسانه‌ای بسیار زیاد برای پیشبرد اهداف هستیم. اگر با نگاهی عدالتخواهانه به موضوع نگاه کنیم مقاومت های جمهوری اسلامی ایران در منطقه موجب پیشگیری از نفوذ آمریکا شده است و خارج شدن آنها از منطقه بخشی از شعارهای انقلاب اسلامی بود که پس از گذشت چهار دهه به صورت دست آورد به نتیجه رسیده است.»

او در ادامه بیان کرد: «قانون‌مندی و در دست بودن قوانین بالادستی  برای تلفیق قدرت در رسیدن به دیپلماسی هوشمند در عرصه بین الملل و تعامل رسانه و سیاست در عرصه بین المللی که جزئی از دیپلماسی هوشمند است، می‌باشد از نیاز‌های جمهوری اسلامی برای دیپلماسی هوشمند است. با توجه به این‌که جمهوری اسلامی ایران یک حکومت مردمی است، اگر بخواهیم به دیپلماسی هوشمند برسیم باید مباحث مردم گرایی در انتخابات بیشتر شود. چرا که انسجام داخلی و ساخت درونی قدرت مورد نیاز است. مباحثی مانند روحیه مقاومت، تعصب و دفاع از مرزها، منابع انسانی آموزش دیده و مسلط به علوم و فنون دیپلماتیک، دارا بودن منابع کافی قدرت سخت و نرم از ملزومات مورد نیاز است.»

وی در پایان بیان کرد: «کشور ما به دلیل دارا نبودن قانونمندی و دسترسی به سطح بالایی از قانون در این زمینه، دیپلماسی هوشمند را بر پایه همه مباحث استفاده نمی‌کند و با وجود منابع و امکانات زیادی که در اختیار داریم از ترکیب مناسبی برخوردار نیست و ما باید در عرصه سیاست گذاری این موضوعات را به صورت کامل سازماندهی کنیم و نهایتاً بتوانیم به دیپلماسی هوشمند و اثرگذار در عرصه‌های مختلف برسیم. لازمه این کار پشت سر گذاشتن چالش‌ها است.»
 
در ادامه نشست دکتر عباسعلی رهبر، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: «بحث بسیار مهمی که وجود دارد، همنشینی دیانت و سیاست است که مقام معظم رهبری آن را به عنوان یک الگوی مردم‌سالاری دینی ذکر می‌کند. لفظ جمهوری بر مبنای نگاه عقلی و شرعی و برگرفته از احکام دینی انتخاب شده است. جمهوریت و اسلامیت ترکیبی است که خروجی آن مردم سالاری دینی، معنویت، عدالت، آزادی، جمهوریت و اسلامیت را برای اعتلا، رشد و پیشرفت مردم و در نهایت برای عزتمندی اخروی و دنیا فراهم می‌کند و منطقی شناختی است و بر این مبنا همه اجزا در فرایند حفظ و مشارکت جمهوری اسلامی در عرصه داخلی و بین المللی اثرگذار هستند.»

او گفت: «در قالب رویکرد شناختی، کارکرد رسانه، ‏دارای کارکرد آشکار و نهانی است. کارد کرد نهانی با سیاست و رویکرد شناختی تلفیق می شود که متناسب با تحول در افکار عمومی، تغییر در ذهنیت‌های سیاسی خود را نشان می‌دهد، در قالب انقلاب ارتباطات و کارکرد سازمانی رسانه اتفاق می‌افتد، سیاست را مبنای جدی تاثیرگذاری قرار می‌دهد و خروجی آن ادراک و رفتار است. اما در کارکرد آشکار، نگاه به پیام رفتار است . با این نگاه دیپلماسی رسانه‌ای که بخشی از دیپلماسی عمومی است؛ می‌تواند در قالب قدرت سخت، قدرت نرم، قدرت هوشمند و قدرت گزنده خود را نشان دهد.»

وی ادامه داد: «دو مسئله مهم علوم شناختی، نظریه محاسباتی ذهن و نظریه پیوندی ذهن است. در کارکرد نهانی رسانه، هم پیوند اذهان و افکار می‌تواند متجلی شود و هم در محاسبات ذهنی خود را نشان می‌دهد. مقام معظم رهبری یکی از آسیب‌های جدی فضای حوزه مسئولیت را در کارگزاران دولتی؛ بحث اختلال محاسباتی ذکر می‌فرمایند. رسانه‌های داخلی یا غریبه و یا عدم درک درست و مناسب از ظرفیت‌ها و فرآیندهای مختلف که وجود دارد. می‌توانند فضای محاسباتی برخی از مسئولین را دچار اختلال کند.»

او گفت: «آمریکا برای آینده به دنبال برتری نظامی و قدرت نظامی نخواهد بود. برتری نظامی به معنای برتری جهانی نیست و در مورد تاثیر گذاری بر ایران، امریکا باید در فضای جنگ نرم خود را نشان دهد و این جنگ نرم است که می‌تواند با تاثیرگذاری، تغییر نگرش و بازنمایی های جدی این کار را انجام دهد. در این رابطه مقام معظم رهبری، فضایی باز می‌کند به نام فضای تحریف انقلاب اسلامی که رسانه های مخالف و بعضی از رسانه های داخلی در فضای نظام محاسباتی دشمن حرکت می‌کنند.»

وی ادامه داد: «انقلاب اسلامی توانست به کشور ما و هویت سیاسی و دینی جهان اسلام یک پرستیژ جدید در قالب قدرت نرم بدهد و در این فضا نگرشی را ایجاد کند تا این نگاه را به‌ عنوان یک بهبود عملکرد رسانه‌ای در نظر بگیریم که در تصمیم گیری‌های داخلی و خارجی ما می‌تواند اثر گذارد.انقلاب اسلامی تصاویر جدید ذهنی، مبنی بر حرکت و رشد ایجاد کرد. قابلیت انقلاب اسلامی در بحث تصویر سازی ذهنی مثبت و عینی مانندنوجوانان در دفاع مقدس خود را نشان می‌دهد. نکته بسیار مهم قابلیت انقلاب اسلامی در بینش شناختی و تحول در شناخت مبتنی بر روش‌های فراوان است.»

او گفت در آخر گفت: «در تمام این سال‌ها رسانه‌ها دور تر از نگاه معرفتی انقلاب اسلامی بودند. در بحث سیاست، افکار عمومی، ابزارهای دیپلماسی می‌توانیم از فرآیند انقلاب اسلامی و از ظرفیت‌های رسانه‌ای انقلاب اسلامی در افزایش آگاهی، الگوسازی، هویت سازی، فهم فریب سیاسی رقیب استفاده کنیم. باید بتوانیم پتانسیل و رویکرد شناختی متناسب با انقلاب اسلامی در فضای ارتباطات سیاسی و دیپلماسی هوشمند برای خود ترسیم کنیم. یکی از الگوهای بسیار مهم برای استفاده از ظرفیت‌مندی انقلاب تبیین جهانی است. با این نگاه رسانه، با رویکرد سیاست و علوم شناختی در یک مثلث به تبیین جهادی نیاز دارد. این مسئولیت تمام مردم، مسئولین و کارگزاران ما که در قدرت قرار دارند و تاثیرگذارند است که با نگاه عقلانی خود تحولی به سوی آینده داشته باشیم.»
 
دکتر سید علی محمد رضوی، مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات دانشکده دین و رسانه صدا و سیما در ادامه نشست بیان کرد: «دیپلماسی، مدیریت توان‌ها و توانایی‌ برای اجرای اهداف درج شده در سیاست خارجی است. که تحت عنوان فن اداره، هنر تعامل و مدیریت ارتباطات خارجی سعی در تحلیل و تفسیر آن دارند. بنابراین ما در بحث دیپلماسی، با انواع مانند دیپلماسی سنتی، دیپلماسی پنهان، دیپلماسی عمومی، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی رسانه‌ای و... رو‌به‌رو هستیم. در حوزه دیپلماسی رسانه‌ای، بحث کاربرد رسانه‌ها توسط رهبران سیاسی برای ایجاد اعتماد و بسیج سازی افکار عمومی  برای پشتیبانی از  سیاست‌ها و همکاری های بین المللی مطرح است.»

وی در رابطه با دیپلماسی هوشمند بیان کرد: «دیپلماسی هوشمند به عنوان یک متغیر کلیدی با مفهوم قدرت گره خورده و قدرت نرم حلال همه مشکلات نیست. بنابراین قدرت هوشمند را مرحله ی عالی قدرت نرم تلقی نمی‌کنیم بلکه ترکیب و توازن در بکارگیری بین قدرت سخت و قدرت نرم و تبدیل آن به یک راهبرد در حوزه دیپلماسی قدرت هوشمند می‌شود. در دنیای امروز از جهان شبکه‌ای، ارتباطات، رسانه ها، مخاطبان و تبدیل شدن قدرت و شبکه شدن دیپلماسی یاد می‌شود و برای هر کدام از آن‌ها مجموعه‌ای از معیارها را بر می‌شمارند نقطه تلاقی وتمام آن‌ها ترکیب مجموعه‌ای از معرف‌هایی است که می‌تواند ما را برای رسیدن به مقاصد دور دستمان در حوزه دیپلماسی، قدرت یا رسانه کمک کند.»

وی در ادامه گفت: «ترکیب دو قدرت نرم و سخت، دیپلماسی سنتی و جدید، تمام ظرفیت‌هایی که دیپلماسی در گذشته داشت و به حاشیه رانده شده بودند را در مدار بهره‌گیری قرار می‌دهد و در یک حرکت تدریجی از شیوه‌های رسمی، خشک و محافظه‌کارانه به سمت شیوه‌های جذاب تر، متقاعد کننده، قابل پذیرش بالا و کم‌هزینه رفته و نهایتاً رسانه‌ای سمت و سوی هوشمندانه به خود گرفت. انقلاب اسلامی، انقلاب امکان‌ها، ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها است و بر اساس منابع مختلف مادی و معنوی توانسته فرایند معنا سازی را در نظام بین الملل باز تعریف کند.»

این استاد دانشگاه ادامه داد: «در جهان امروز برخی از دولت‌ها و حکومت‌ها از طرف منطقه سلطه نادیده گرفته و تحریم می شوند. این گروه در طی زمان دست به جماعت سازی می‌زنند و شکل‌هایی از مقاومت جمعی را در برابر ظلم و ستم ایجاد می‌کند و بر اساس پیوندی قوی مانند دین، تمدن و آرمان هویت خود را آشکار می‌کنند. در جامعه جهانی انقلاب اسلامی ایران توانست مجموعه‌ای از جنبش‌های اسلامی و آزادی بخش را در نقاط مختلف با رویکرد مقاومتی گرد هم بیاورد.»

او گفت: «در انقلاب اسلامی ظرفیت ارتباطی و رسانه‌ای مبتنی بر  هویت ارتباطی بود. ظرفیت ارتباطی در نیروهای مردمی و بازیگران داخلی با تکیه بر وحدت افکار عمومی وجود دارد. بنابراین انقلاب اسلامی با وضعیتی که در جهان بین المللی دارد توانسته الگوهای ارتباطی و رسانه‌ای را دچار تغییر کند. نکته دیگر، قابلیت بهره گیری از ارتباطات شبکه‌ای شده است که برای بازیگران جدید در منطقه و جهان ایجاد شده و همچنین همگرایی ارتباطی و رسانه‌ها ‌ توانستند در فرایند جریان‌های غالب رسانه‌ای اختلال ایجاد و نقشی ایفا کنند که رویکردهای جدیدی را برای ساخت نظم نوین رسانه‌ای طلب می‌کند.»

وی در پایان گفت: «برای دیپلماسی هوشمند در انقلاب اسلامی ما نیاز به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، امکانات و اقدامات، رسانه، انسان و دیپلمات هوشمند داریم که بتواند محتوای رسانه غرب را رصد و پایش کند و آن را برای جبهه دادن رسانه جدید مورد توجه قرار دهد. بنابراین  نیاز داریم تا تیم های مذاکره کننده ما برای دیپلماسی‌هایی که در مواجه با رسانه دنبال می‌کنند، آموزش ببینند. دیپلماسی هوشمند بدون رسانه هوشمند امکان پذیر نیست و باید برای ترویج افکار عمومی، شناخت آرمان‌های انقلاب اسلامی و نهضت های عظیم آزادی بخش در دنیا تلاش کنیم.»

در جمع بندی این نشست، دکتر صابری بیان کرد: «مقام معظم رهبری ۱۷ سال پیش در  بازدید از صدا و سیما به دلیل اهمیت توجه نخبگانی به این موضوع گفته اند که امروز مهمترین ابزار جنگ بین قدرت‌ها در دنیا رسانه است. قدرت های بزرگ نیز با رسانه‌ها کار می‌کنند. تاثیر رسانه ها از سلاح نظامی، موشک و بمب اتم بیشتر است. آرایش رسانه‌ای و فرهنگی که در مقابل جمهوری اسلامی قرار دارد بسیار پیچیده، متنوع، متکثر، کارآمد، فنی و پیشرفته است. ما باید واقعیت دشمنان خود را بشناسیم. امروز دشمن با آرایش رسانه‌ای در مقابل شما قرار دارد و این مسئله فضای آکادمیک و دانشگاهی را می‌طلبد که بتواند مقابل او آرایشی با همین خصوصیات ایجاد کند و اگر این ویژگی را نداشته باشیم یعنی آرایش رسانه‌ای نداریم.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام                                              تلگرام