فضیلت و اعمال عید قربان

عطنا- عید قربان یا عید الأضحی، روز پر فضیلتی است و از عید‌های بزرگ مسلمانان است. این عید، فرصتی است برای تعالی روح و تقرب به حضرت حق. عید قربان، نه فقط قربانی کردن یک حیوان، بلکه قربانی کردن نفس اماره و خواسته‌های دنیوی است. در این روز فرخنده، دل‌ها به یاد ابراهیم خلیل (ع) و ایثار بی‌مثالش، مملو از عشق و ایمان می‌شود. عید قربان، یادآور فضیلت تسلیم در برابر امر الهی و رهایی از بند تعلقات است. در این روز، با بخشش و مهربانی، دست یاری به سوی نیازمندان دراز کنیم و با قربانی کردن نفس سرکش، به سوی کمال گام برداریم. باشد که این عید، سرآغاز تحولی عظیم در زندگی‌مان باشد.

شب دهم ذی‌الحجه از شب‌های مبارک است و جزو چهار شبی است که احیا و شب زنده‌داری در آن‌ها مستحب است. در شب عید قربان، در‌های آسمان باز است.

اعمال عید قربان
عبادت در شب و روز عید قربان بسیار سفارش شده و احیای شب عید قربان به دعا، نماز و نیایش فضلیت فراوانی دارد. در روز عید قربان اعمالی مانند غسل، نماز عید قربان، قربانی کردن، زیارت امام حسین (ع) و خواندن دعای ندبه، مستحب است. روزه گرفتن در عید قربان بر اساس منابع دینی حرام است.

اعمال شب عید قربان
از امام صادق (ع) روایت شده که از پدرانش چنین نقل فرمودند: «امام علی (ع) دوست داشت چهار شب از سال، خود را برای عبادت فارغ کند؛ شب اول رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان» به نظر می‌رسد که منظور از فراغت، فراغت برای عبادت در آن با زنده نگهداشتن آن باشد. همچنین در شب و روز عید قربان، زیارت امام حسین (ع) مستحب است.

اعمال روز عید قربان
غسل: به گفته علامه مجلسی، غسل در آن روز سنّت مؤکد است تا آنجا که بعضی از علما آن را واجب دانسته‌اند.

نماز عید: نماز عید قربان است و نحوه انجام آن، به همان کیفیّت نماز عید فطر است. این نماز در زمان حضور امام معصوم (ع) واجب است؛ اما در زمان غیبت امام زمان (عج) مطابق فتوای مشهور فق‌های شیعه، مستحب مؤکد است (خواه به صورت جماعت خوانده شود یا فرادی).

مستحب است دعا‌هایی را که پیش از نماز عید و قبل از آن وارد شده است خوانده شود. بهترین دعاها، دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه است که با عبارت «أللّهُمَّ هذا یومٌ مُبارَک» آغاز می‌شود و اگر دعای چهل و ششم قرائت شود بهتر است.

دعای ندبه: خواندن دعای ندبه در این روز و سایر اعیاد مستحبّ است.

قربانی کردن: انجام قربانی بر حاجیان حاضر در مکه واجب است؛ اما انجام قربانی در این روز برای همه مسلمانان مستحبّ مؤکد است، تا آنجا که برخی از علما آن را بر کسانی که توانایی دارند واجب دانسته‌اند و مستحب است بعد از نماز عید، کمی از گوشت آن خورده شود.

مستحبّ است هنگام قربانی این دعا که ازامام صادق (ع) نقل شده است خوانده شود: «وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَ الارْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَ ما أنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، إنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَماتی لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ، لا شَریک لَهُ، وَ بِذلِک أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ. اَللّهُمَّ مِنْک وَلَک، بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَکبَرُ. اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی»
در حدیثی نقل شده است که امام صادق (ع) فرمود: امام سجاد (ع) و امام باقر (ع) گوشت قربانی را سه قسمت می‌کردند: یک قسمت آن را به همسایگان می‌دادند و یک قسمت آن را به نیازمندان و قسمت سوم را برای اهل خانه نگه می‌داشتند.

تکبیرات مشهور این روز گفته شود؛ برای کسانی که در این ایام در مراسم حج و صحرای منا هستند، بعد از پانزده نماز‌های روزانه این تکبیر‌ها را بخوانند یعنی از نماز ظهر روز عید، شروع کرده تا نماز صبح روز سیزدهم؛ ولی کسانی که در آنجا نیستند، بعد از ده نماز آن‌ها را می‌خوانند، از نماز ظهر روز عید آغاز نموده، تا نماز صبح روز دوازدهم، و آن تکبیر‌ها مطابق روایت کتاب کافی چنین است: «اَللهُ اَکبَرُ اَللهُ اَکبَرُ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکبَر اَللهُ اَکبَرُ، و للهِ الْحَمْدُ اَللهُ اَکبَرُ عَلی ما هَدانا ااَللهُ اَکبَرُ عَلی ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَةِ الانعامِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ عَلی ما أبْلانا»
قرائت زیارت امام حسین (ع)

اسرار قربانی کردن
حکمت قربانی، قرب و نزدیک شدن به خداوند است که اگر عمل بر پایه تقوا باشد این نزدیک شدن حاصل می‌شود. (لَن ینَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَٰکن ینَالُهُ التَّقْوَیٰ مِنکمْ. هرگز نه گوشت‌های آن‌ها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولی این تقوای شماست که به او می‌رسد.)

از حکمت‌های قربانی کردن، اطعام فقرا و نیازمندان است. رسول خدا در حجة‌الوداع، صد شتر برای قربانی با خود آوردند. پیامبر اکرم حکمت واجب شدن قربانی را رسیدگی به فقرا عنوان کردند که به وسعت از گوشت بخورند و فرمود: پس گوشت را به آن‌ها بخورانید.

همچنین هدف از قربانی، یاد خدا و یادآوری همه نعمت‌ها از جمله دام‌های حلال است و قربانی با یاد خداوند حلیت پیدا می‌کند. (لِّیشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیذْکرُ‌وا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَیٰ مَا رَ‌زَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَام. تا شاهد منافع خویش باشند، و نام خدا را در روز‌های معلومی بر دام‌های زبان‌بسته‌ای که روزی آنان کرده است ببرند.)