بازتاب آموزش برخط زبان فارسی در جهان

بازتاب آموزش برخط زبان فارسی در جهان مثبت بوده و با وجود مشکلات و مزایای موجود در کلاس‌های برخط، آموزش از راه دور دارای مزایایی نیز است؛ دانش‌آموزان و دانشجویان این فرصت را پیدا می‌کنند تا مهارت‌هایی مانند تحمل و احترام به عقاید دیگران را کسب کنند و با دیگر یادگیرندگان از سراسر جهان ارتباط برقرار کنند؛ در ادامه گزارشی از آموزش زبان فارسی در جهان را از زبان استادان آن می‌خوانیم؛

به گزارش عطنا، وبینار بین‌المللی «پیامدهای شیوع بیماری کرونا بر آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان» به همت دانشگاه علامه‌طباطبایی با همکاری بنیاد سعدی (لینک) سه‌شنبه و چهارشنبه ۲۵ و ۲۶ آذر برگزار شد. در این وبینار استادانی از گرجستان، پاکستان، هندوستان، صربستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان، ترکیه، لبنان، تونس، کنیا، اسپانیا، بنگلادش، یمن، روسیه، عمان، مصر و عراق به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

وظیفه آموزشی ما در ایام کرونا پررنگ شده است

شهروز فلاحت‌پیشه، معاون بین‌الملل بنیاد سعدی در ابتدای این وبینار گفت: «بنیاد سعدی به عنوان نهاد رسمی و متولی امور زبان فارسی در خارج از مرزهای ایران براساس مصوبه شورای انقلاب فرهنگی دولت جمهوری اسلامی ایران حدود هشت سالی است که به شکل عملی فعالیت و کار خودش را شروع کرده است.

دستگاهی نظیر موسسات آموزش زبان بین‌المللی وجود دارد که در کشورهای دیگر نمونه‌هایی از آن را داریم.

شاید بنیاد جوانی باشیم ولی در همین مدت زمان کوتاه سرعت رشد و اقدامات مرتبط با حوزه تخصص زبان آموزیمان که منطبق با استانداردهای جهانی و نگاه به زبان فارسی به عنوان یک دانش تخصصی است خوب بوده.

ما در چهار بخش آموزش زبان فارسی، تربیت مدرس برای آموزش زبان فارسی، برگزاری آزمون‌های استاندارد زبان فارسی و تأمین محتوا و منابع آموزشی لازم برای زبان فارسی فعالیت‌های ارزنده‌ای انجام دادیم.

این در کنار کارهای دیگری است که بنیاد سعدی در حوزه پژوهش و بین‌الملل در حال انجام آن است. وظیفه تخصصی ما در حوزه آموزش در ایام کرونا نه تنها کم‌رنگ نشده است بلکه با تلاش دست اندرکاران بنیاد سعدی تلاش کرده‌ایم این تهدید را به یک فرصت بین‌المللی تبدیل کنیم.

بنیاد سعدی از پیشگامان آموزش مجازی است

ما در همان ماه‌های اول شیوع ویروس کرونا در جهان مشخصاً در فروردین 1399به این جمع‌بندی رسیدیم که موضوع آموزش به‌طور کل و بحث خاص آموزش زبان فارسی به عنوان مسئله این بنیاد، دیگر به شکل گذشته و کلاس‌های سنتی و حضوری دیگر مقدور نیست. به همین علت تمام ظرفیت‌های خودمان را به سمت آموزش از راه دور و آموزش در بستر فضای مجازی سوق دادیم.

با همه‌گیری ویروس کرونا بنیاد سعدی در جمع موسسات بین‌المللی آموزش زبان در جهان از پیشگامان شروع آموزش گسترده مجازی در حوزه زبان آموزی در این ایام بوده است و توانسته است به‌رغم مشکلات و مسائلی که پیش رو داشتیم خدمات بین‌المللی آموزشی متنوعی را برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و علاقه‌مندان دادیم.

در ایام کرونایی بلافاصله با هماهنگی بین بنیاد سعدی و نمایندگان در کشورهای مختلف تعداد فراوانی کلاس‌های مجازی آموزش زبان فارسی طراحی و راه‌اندازی شد و کار آموزش زبان فارسی به‌رغم شرایط جوی جهان و لغو کلاس‌های حضوری و قرنطینه‌هایی که به واسطه ویروس کرونا بود، ادامه پیدا کرد.

هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری باشد

کلاس‌های نیمه تمام تمام شد، کلاس‌های جدید در بستر فضای مجازی شروع به کار کردند. در این ایام اقدام بسیار ارزشمندی انجام شد و آن آموزش و تربیت مدرس زبان فارسی بود. این در قالب دوره‌های غیرهمزمان مجازی شروع شده است و تعداد بسیار گسترده‌ای از نقاط مختلف جهان در این دوره‌ها شرکت کرده‌ و امتحان داده‌اند و دوره را گذرانده‌اند و این یک موفقیت بسیار ارزشمند برای بنیاد سعدی در این بخش بوده است.

معاونت بین‌المللی بنیان سعدی طی چند هفته آینده با همکاری نمایندگان بنیان سعدی در کشورهای خارجی مجموعه نشست‌های منظقه‌ای را با همکاری همه نمایندگی‌ها در رابطه با مسائلی که در حوزه زبان فارسی در آن مناطق وجود دارد، برگزار می‌کند.

قطعا هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری باشد ولی در شرایط فعلی بهترین گزینه همین شیوه مجازی با بهسازی و به‌روزرسانی آن است».

مشکل اساسی در آموزش مجازی تدریس خط و الفبا است

در ادامه دکتر الکساندر پالیشوک، مدیر مرکز زبان و فرهنگ فارسی ایران در دانشگاه زبان‌شناسی دولتی مسکو بیان کرد: «در روسیه زبان فارسی به‌صورت وسیع تدریس می‌شود. تقریباً 250 نفر در سراسر روسیه زبان فارسی را هم در دانشگاه‌ها و هم در دوره‌های مختلف مطالعه می‎کنند.

من در دانشگاه سرگروه زبان فارسی هستم. در گروه ما پنج نفر حضور دارند و تعداد دانشجویان ما در حال حاضر 45 نفر است.

مشکل اساسی ما در آموزش مجازی در ابتدا تدریس خط و الفبا بود ولی در ترم‌های بالاتر مشکلی نداشتیم. من فکر می‌کنم که شروع درس‌های مجازی از صفر امکان ندارد و حتماً باید در ابتدا برای دانشجویان مباحث را روشن کنیم.

ما برای آموزش در فضای مجازی بیشتر از Zoom  و Skype استفاده می‌کنیم. ما با استفاده از این دو برنامه دیگر مشکلی نداریم و نتیجه استفاده از آنها خوب است.

امتیاز آموزش مجازی، صرفه‌جویی در وقت است و بدی آن این است که افراد بیشتر انفرادی کار می‌کنند و فکر می‌کنم که در فضای مجازی کارکردن و در کل هر چیز مربوط به تدریس زبان در گروه‌های بزرگ فایده‌ای ندارد چون عکس‌العمل افراد را نمی‌توانیم مشاهده کنیم و آموزش یک‌طرفه می‌شود و این خوب نیست».

کرونا فرصت خوبی برای آموزش است

سپس دکتر محمدحسین حسینی، استاد زبان فارسی خانه فرهنگ کویته پاکستان در مطالبی عنوان کرد: «شما می‌دانید که زبان فارسی، زبان قدیمی شبه قاره هند بوده است و من هنگامی که به مناطق مختلف در پاکستان رفتم دیدم که آثار قدیمی و باستانی به فارسی نوشته شده است.

این اواخر در خانه‌های فرهنگ و بعضی از دانشگاه‌ها کلاس‌های زبان فارسی دایر است و به کمک بنیاد سعدی و رایزنی‌های فرهنگی هم در شکل‌های حضوری و مجازی هم در سطح مبتدی و هم در سطح پیشرفته دایر است.

ما در پاکستان علاوه بر مشکلات ناشی از کرونا مشکلات دیگری هم داریم. یکی از مشکلات شهرهای مختلف پاکستان قطعی برق است. در رابطه با اینترنت هم ما مشکل داشتیم و داریم و ما به‌صورت مطلوب اینترنت نداریم اما تلاشمان را می‌کنیم که با همین وضعیت کلاس‌های فارسی را گسترش دهیم.

کرونا با اینکه برای برگزاری کلاس‌های حضوری مشکل ایجاد کرد اما فرصت‌های خوبی را برای آموزش مجازی فراهم کرد. یعنی ما می‌توانیم بدون قید و شرط جغرافیایی با مردم در سراسر دنیا ارتباط برقرار کنیم و آنها در کلاس‌های ما شرکت کنند».

زبان فارسی حبل‌المتین است

در ادامه دکتر فلیحه‌زهرا کاظمی، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بانوان لاهور گفت: «بدون شک و تردید زبان فارسی یک حبل‌المتین است که تمام عاشقان خود را با آن پیوند می‌دهد و موجب وصل می‌گردد. حتی در این زمان که بیماری کرونا گسترش یافته و زندگی جهانیان را مختل ساخته است، اگرچه به ظاهر ما نتوانستیم در واقعیت، حضوری واقعی با یکدیگر داشته باشیم اما حضور همه ما در این گونه همایش‌ها و وبینارهای مجازی دلیلی بر نزدیکی قلب و روح ما با عاشقان زبان و ادب فارسی در سراسر جهان است. با آغاز کرونا در تدریس حضوری زبان فارسی مشکلاتی ایجاد شد. اما این مشکلات تنها برای ما نبود و برای گروه‌های دیگر هم، تدریس نسبتاً سخت شده بود.

من در اینجا می‌خواهم در رابطه با جنبه‌های مثبت این زبان و کارهای مثبتی که ما در این دوران شیوع کرونا انجام دادیم، صحبت کنم. گروه ما از 12 سال پیش فعالیت‌های خود را  به‌صورت جدی آغاز کرده بود. دانشگاه ما تقریباً 100 سال قدمت دارد. در سال 1922 میلادی دانشگاه بانوان تأسیس شد و در آن زمان ما تنها کرسی زبان فارسی را در این گروه داشتیم. ما کلاس‌های کارشناسی ارشد را در سال 2008 میلادی گرفتیم و در سال 2015 میلادی از وزارت علوم پاکستان مجوز کلاس‌های دکتری را هم دریافت کردیم.

نمایشگاه مجازی خطاطی و خوشنویسی

در دوران کرونا برای اولین بار دو تن از دانشجویان زبان فارسی ما توانستند مدارک دکتری را کسب کنند. ما در دوران کرونا توانستیم برای اولین بار دو وبینار آنلاین بین‌المللی در رابطه با زبان فارسی برگزار کنیم.

 این وبینارها راهی تازه برای ارتباط با فرهیختگان کشورهای دیگر به وسیله اینترنت بود. همچنین در زمان درگیری همه جهان با ویروس کرونا دانشجویان گروه ما نمایشگاه مجازی خطاطی و خوشنویسی را برگزار کردند که کاری منحصر به فرد در گروه ما به شمار می‌رفت. کار دانشجویان ما آنچنان معروف شد که برای اولین بار تقویم دانشگاه با کار دانشجویان ما چاپ می‌شود.

به نظر من اگر ما بر اساس همت خود کار کنیم، امید است که این دوره هم به زودی تمام خواهد شد. درست است که در این دوره مشکلات زیادی وجود دارد اما پایان آن خوش خواهد بود.

پیشنهاد می‌کنم که  در همین زمان بنیاد سعدی دوره‌ای مجازی برای آموزش و تربیت اصولی استادان و دانشجویان خارجی اما بدون هزینه برگزار کند زیرا واریز پول از راه دور برای ما خیلی سخت است.

بنیاد سعدی در همین زمان کرونا به گروه ما خیلی کمک کرد. دانشگاه علامه طباطبایی اولین دانشگاهی بوده است که در زمان کرونا با ما همکاری کرد و ما وبینار آنلاین را برگزار کردیم».

بنگلادش کشوری آزاد و مستقل است

در ادامه دکتر محمد بهاءالدین، رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا در بنگلادش پس از تشکر از بنیاد سعدی و دانشگاه علامه طباطبایی به علت برگزاری این وبینار در مطالبی عنوان کرد: «شما می‌دانید که بنگلادش یک کشور آزاد و مستقل است. این کشور در تاریخ 16 دسامبر 1971 میلادی استقلال یافت.

امروز روز بهروزی ما است و به همین مناسبت از طرف کشور خودم به همه شما تبریک و تهنیت عرض می‌کنم. این موجب خوشنودی ما است که بنگلادش برای یادگیری و آموزش زبان و ادبیات فارسی قلمرو شایسته‌ای است.

دو نوع سیستم آموزشی در بنگلادش رایج است. یکی آموزش عمومی و دیگری آموزش مذهبی است. زبان فارسی هم در هر دو نوع نظام آموزشی بنگلادش تدریس می‌شود. یکی از آنها موسسه مذهبی مانند مدارس رسمی بومی و دیگر سیستم آموزش عمومی کشور مانند کالج‌ها و در دانشگاه‌ها است.

در حال حاضر سه دانشگاه بزرگ بنگلادش دارای گروه‌های زبان و ادبیات فارسی برای آموزش عالی و پژوهش هستند. هزاران دانشجو در موسسات آموزشی گوناگون بنگلادش مشغول به تحصیل زبان و ادبیات فارسی هستند اما به علت ویروس همه گیر کرونا، کل سیستم آموزش کشور بنگلادش تحت تأثیر این ویروس قرار گرفته است.

آموزش زبان فارسی از طریق Zoom

در هفتم مارس در بنگلادش اولین بیمار مبتلا به کرونا شناخته شد. از هفدهم مارس کلیه موسسات آموزشی کشور رسماً تعطیل شدند که این تعطیلی هنوز هم ادامه دارد و تا به امروز محیطی برای باز شدن آنها ایجاد نشده است.

در مراحل اول ما مدتی از نزدیک وضعیت کرونا را بازرسی می‌کردیم. در این مدت تمامی کلاس‌ها و فعالیت‌های امتحانی از دبستان تا دانشگاه تعطیل بود. پس از ماه می ما فعالیت‌های مجازی را شروع کردیم. با وجود شیوع کرونا در سراسر کشور استادان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی صادقانه تلاش می‌کنند تا زندگی دانشگاهی خود را فعال نگه دارند.

در واقع استادان و دانشجویان ما با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. ما برای جلوگیری از وقوع این مشکلات بسیار تلاش می‌کنیم. از ماه مارس گذشته تا اوایل دسامبر کلاس‌های آموزش زبان فارسی از طریق Zoom و به‌صورت آنلاین انجام می‌شود.

بسیاری از دانشجویان ما به دلیل شیوع ناگهانی ویروس کرونا دچار مشکل مالی شده‌اند. ما از ابتدا در کنار دانشجویان بودیم و به آنان تا حد امکان کمک مالی کرده‌ایم. سپس مشارکت‌های لازم را برای شرکت در کلاس‌های آنلاین انجام داده‌ایم».

تمایل به یادگیری زبان‌فارسی زیاد است

در ادامه دکتر انور عباس مجید، مدیر گروه زبان فارسی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه بغداد گفت: «تمایل به یادگیری زبان فارسی در بین زبان‌آموزان عراقی در حال افزایش است. از سال 2003 به بعد وضعیت یادگیری زبان فارسی در عراق بهتر شده است.

 مشکلاتی ما به علت وجود کرونا  با آن مواجه هستیم، مشکل برق و اینترنت است. دانشجویان ما به آموزش حضوری تمایل دارند ولی متأسفانه ما امکان برگزاری کلاس‌ها به‌صورت حضوری را در شرایط فعلی نداریم.

در آخر از بنیاد سعدی به دلیل کمک‌ها و حمایت‌های صورت گرفته تشکر می‌کنم. در زمان گذشته کتابخانه زبان فارسی به عنوان فقیرترین کتابخانه بود که با توجه به کمک‌های صورت گرفته در حال حاضر به کتابخانه پرباری تبدیل شده است».

کرونا به آموزش و پرورش کمتر آسیب رسانده است

در ادامه دکتر دلفوزه احمدآوا، استاد دانشگاه دولتی خاورشناسی تاشکند با ابراز خشنودی بابت شرکت در این وبینار گفت: «امروز نمی‌خواهم در رابطه با مشکلات دستگاه‌های آنلاین صحبت کنم زیرا به خوبی در رابطه با این مشکلات بحث شده است. من می‌خواهم درباره نکات مثبت دستگاه‌های آنلاین نکاتی را بیان کنم.

در دوران شیوع ویروس کرونا آموزش و پرورش در مقایسه با اقتصاد کمتر دچار آسیب شد و این امر اهمیت اجتماعی آموزش را نشان داد. در مرحله کنونی توسعه جامعه فناوری‌های اطلاعاتی تأثیر زیادی در زندگی ما دارد و در این شرایط دانش زبان‌های خارجی برای انجام فعالیت‌هایی موفقیت‌آمیز ضروری است.

آموزش از راه دور به حل مشکلات کمک کرده است

جوانان مدرن از این مسئله آگاه هستند بنابراین بسیاری از دانشجویان زمان بیشتری را صرف مطالعه نه تنها انگلیسی بلکه یک یا چند زبان دیگر می‌کنند. در دانشگاه دولتی خاورشناسی تاشکند هم دانشجویان در ابتدا ترکیبی از زبان‌های انگلیس و شرقی را انتخاب می‌کنند و در ارتباط با نیاز روز افزون به مطالعه زبان‌های خارجی امروزی تفییرات محسوسی در روش‌های تدریس ایجاد شده است.

کلاس‌های آنلاین اهمین روزافزونی پیدا می‌کنند و بدون شک مزایای زیادی دارند. در خلاصه باید گفت که با وجود مشکلات و مزایای موجود در کلاس‌های آنلاین، آموزش از راه دور دارای مزایای زیادی است که باعث می‌شود موانع مکانی پاک شود و به شما این امکان را می‌دهد که زبان را به همراه زبان مادری از کشورهای مختلف یاد بگیرید.

دانش‌آموزان این فرصت را پیدا می‌کنند تا مهارت‌هایی مانند تحمل و احترام به عقاید دیگران را کسب کنند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آموزش از راه دور به حل برخی از مشکلات و روان‌شناختی جوانان کمک می‌کند. حوزه ارتباط را افزایش می‌دهد و به رشد انگیزه یادگیری کمک می‌‌کند.

به نظر ما در آینده آموزش مجازی تدوام پیدا می‌کند با صرف نظر از اینکه دانش‌آموز کجا باشد. برای دستیابی به همه اهداف فوق از ویژگی‌های روند آموزش زبان خارجی به طور فزاینده استفاده می‌شود».

زنان عمانی روی مانیتور ظاهر نمی‌شوند

در ادامه سید علی موسوی‌زاده رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و نماینده بنیاد سعدی در عمان در مطالبی عنوان کرد: «آموزش زبان فارسی به طور جدی بعد از اینکه رایزنی فرهنگی تأسیس شد در کشور عمان صورت گرفت.

با توجه به نزدیکی دو کشور ایران و عمان به یکدیگر هم از نطر جغرافیایی و هم از نظر روابط سیاسی و فرهنگی و جهات مختلف، استقبال از زبان فارسی زیاد است ولی یکی از مشکلات ما که خیلی هم به دوران کرونا ربط ندارد بحث عدم استقرار ما در یک ملک مشخص است.

بعد از اینکه از سال 1392 کار زبان فارسی به‌صورت رسمی در عمان شروع شد، تعدادی از زبان‌آموزان در کلاس‌ها شرکت کردند و استقبال خوبی تا سال 1396 صورت گرفت اما ما به بحران مالی خوردیم و مشکلات دیگری پیش آمد که این آموزش‌ها تا دو سال متوقف شد.

ما در سال 1398 مجدداً در یک ساختمان جدید آموزش‌ها را شروع کردیم و این کار برای عمانی‌ها بسیار جالب بود زیرا کلاس‌ها در منطقه خوب و ساختمان خوبی برگزار می‌شد. اما متأسفانه افتتاح این مرکز جدیدی با مرگ سلطان قابوس مصادف شد و پس از چند هفته که دوباره تصمیم به برگزاری کلاس‌ها گرفتیم بحث کرونا و ممنوعیت در کلاس‌های حضوری پیش آمد.

زمانی زیادی صرف شد تا فرهنگ استفاده از فضای مجازی جا بیفتد

ما ادامه کار را به‌صورت مجازی انجام دادیم ولی مشکلاتی در فضای مجازی مانند سایر کشورها وجود دارد. در ابتدا زمانی زیادی صرف شد تا فرهنگ استفاده از فضای مجازی جا بیفتد. بعضی اوقات خیلی از کلاس‌های ما  با کلاس‌های اعضای دیگر خانواده همزمان می‌شد و افراد به علت کمبود کامپیوتر در خانواده توانایی شرکت در کلاس‌ها را نداشتند.

یکی دیگر از معضلات این بود که بسیاری از افراد به برگزاری کلاس‌ها به‌صورت حضوری داشتند و همین باعث ریزش تعداد زبان‌آموزان ما شد. یعنی در این ترم کل زبان‌آموزان ما حدود 6 الی 7 نفر هستند.

عمانی‌ها نه فقط در بحث زبان فارسی در دانشگاه‌هایشان هم دچار این مشکل هستند. زنان عمانی بر روی مانیتور ظاهر نمی‌شوند و فقط صدای آنها است و همین موضوع ارتباط‌گیری استاد را با زبان‌آموز و دانشجو سخت می‌کند.

در هر صورت این مشکلات در حال کم شدن است ولی کماکان ما با این مشکلات مواجه هستیم. من بر روی بحث اعزام استاد زبان و ادبیات فارسی تأکید زیادی دارم. برای گسترش زبان فارسی نیازمند این مسئله هستیم و مهمترین کار ما در رایزنی‌ها همین بوده است».

فارسی را به فارسی تدریس می‌کنیم

در ادامه دکتر محمد سفیر، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نومل اسلام‌آباد با تشکر از برگزارکنندگان این وبینار در مطالبی عنوان کرد: «دانشگاه نومل اسلام‌آباد تقریباً پنجاه ساله شده است و از همان آغاز گروه فارسی ما تأسیس شده بود و این گروه هم سن‌وسال دانشگاه ما است. در دانشگاه ما تقریباً 30 زبان بومی و خارجی تدریس می‌شوند و یکی از آنها هم فارسی است.

یکی از ویژگی‌های گروه ما این است که فارسی را به فارسی تدریس می‌کنیم. یعنی از اردو، انگلیسی و زبان‌های دیگر برای تدریس زبان فارسی استفاده نمی‌کنیم. از این لحاظ دانشجویان ما می‌توانند خوب صحبت کنند، بفهمند و حتی بنویسند.

ما از آغاز شیوع کرونا تلاش کرده‌ایم که کلاس‌ها را به‌صورت مجازی برگزار کنیم و به لطف خدا کلاس‌ها خوب پیش‌ می‌رود و جز مشکلات اینترنتی مشکل دیگری نداشته‌ایم.

پیشنهادی که من می‌کنم این است که در حال حاضر ما باید به طرف سیستم‌های مجازی برویم زیرا مهم است. این واقعیت است که ما اگر به سمت کلاس‌های مجازی برویم می‌توانیم زبان خودمان را بیشتر گسترش دهیم.

در حال حاضر مهم است که ما به این موضوع فکر کنیم که چگونه می‌توانیم کتاب‌های eBook داشته باشیم تا بتوانیم از طریق کلاس‌های مجازی به دانشجویان تدریس کنیم.

یکی از ویژگی‌های کلاس مجازی این است که قبلاً ما برای دوره‌های زبان‌آموزی باید به ایران می‌آمدیم اما در حال حاضر کار خوبی که انجام شده این است که گروهی تشکیل داده‌اند تا افراد بتوانند از سرتاسر دنیا در این دوره‌ها شرکت کنند.

کرونا یک چیز را به ما یاد داده است و آن این این است که ما باید به سراغ تکنولوژی برویم و باید نرم‌افزاری درست کنیم که بتوانیم بهتر فارسی را  نسبت به سابق تدریس کنیم».

آموزش به سطح مبتدی زبان‌آموزان دشوار است

سپس دکترخواکین رودریگز وار گاس، دبیر انجمن ایران‌شناسی اسپانیا بابت دعوت به این وبینار از بنیاد سعدی و دانشگاه علامه طباطبایی تشکر کرد و گفت: «در اسپانیا رشته ایران‌شناسی و زبان فارسی بسیار جوان است. اولین انجمن ایران‌شناسی در اسپانیا 11 سال پیش تأسیس شده است در حالی که در سایر کشورهای اروپا، جوان‌ترین انجمن ایران‌شناسی شاید 100 ساله و یا حتی بیشتر باشد.

ما در اینجا از برنامه Skype استفاده می‌کنیم که در واقع از این نظر تجربه خوبی داریم زیرا Skype نتیجه خوبی را برای کلاس‌های زبان فارسی به ما داده است. البته خطاهای فنی گاهی پیش می‌آید ولی به طور کل من تجربه خوبی از این برنامه دارم.

چیزی که من در رابطه با تدریس زبان فارسی دیدم این است که هر چه سطح زبان‌آموز بالاتر باشد تدریس آسان‌تر است یعنی به طوری که تدریس زبان فارسی برای سطوح پایین مخصوصاً برای سطح ابتدایی خیلی سخت‌تر است زیرا آموزش یک خط الفبا کاملاً قدیمی و عجیب غریب برای افرادی که تازه تصمیم به یادگیری این زبان گرفته‌اند کار سختی است.

البته من نمی‌توانم در این زمینه زیاد صحبت کنم زیرا تدریس به سطح مبتدی به استاد دیگری واگذار شده است. اما تجربه من در چند کلاسی که به سطح مبتدی تدریس کردم تجربه خیلی بدی بود.

آموزش مجازی برای بزرگسالان دشوار است

یکی دیگر از معایبی که من در تدریس زبان فارسی به‌صورت مجازی دیدم این بود که هر چه تعداد فارسی‌آموزان بیشتر باشد، آموزش سخت‌تر می‌شود. زمانی که زبان‌آموزان حداقل 6 نفر باشند می‌توان گفت که آموزش راحت است ولی اگر تعداد بیشتر از این شود تدریس خیلی سخت می‌شود.

برای افراد بزرگسال درس خواندن از طریق اینترنت خیلی سخت است. اما تدریس در فضای مجازی مزایایی هم دارد. افراد در این دوره‌ها می‌توانند از شهرها و کشورهای دیگر هم شرکت کنند.

در کل تدریس زبان فارسی از طریق اینترنت یک مرهم موقت است که در دوره کرونا ما ناچاریم که از این طریق آموزش دهیم. آموزش مجازی به هیچ عنوان با شرایط فعلی تکنولوژی نمی‌تواند جایگزین کلاس‌های حضوری و سنتی باشد».

آموزش مجازی به آموزش زبان فارسی صدمه نزده است

در ادامه دکتر آیکون علیزاده، عضو کمیسیون شواری دفاع دانشجویان انستیتوی مطالعات شرقی در زمینه ادبیات جهان تشریح کرد: «در حال حاضر دانشجویان ما از کلاس‌های برخط می‌توانند استفاده کنند و فکر نمی‌کنم که صدمه‌ای به آموزش زبان فارسی در آذربایجان رسیده باشد.

من حتی فکر می‌کنم هم در دانشگاه‌ها و هم در رایزنی فرهنگی دانشجویان بیشتر فرصت دارند. ما در اینجا مشکل اینترنت هم نداریم. یعنی دانشجویان به راحتی می‌توانند از امکانات اینترنت استفاده کنند.

پیشنهاد من این است که از اساتید دانشگاه‌های ایران مخصوصاً از دانشگاه علامه طباطبایی و یا از بنیاد سعدی، یکی از اساتید در کلاس‌های ما شرکت کنند و با دانشجویان ما صحبت کنند. این اتفاق برای دانشجویان خیلی خوب است زیرا دانشجویان می‌توانند با ایرانیان تماس مستقیم برقرار کنند».

بنیاد سعدی نهادی جوان است

 در پایان دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس بنیاد سعدی با تشکر از عوامل برگزاری این وبینار عنوان کرد: «دانشگاه علامه طباطبایی که یک دانشگاه خاص علوم انسانی است، در سال‌های اخیر همه گونه همراهی و همکاری با بنیاد سعدی  برای آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان داشته‌اند.  باید متذکر شویم که قدیمی‌ترین رشته آموزش زبان فارسی به خارجیان در این دانشگاه است و این دانشگاه دوره دکتری این رشته را هم دایر کرده است.

از توجهی که با وجود شرایط کرونایی به موضوع آموزش زبان فارسی در جهان شده است، سپاس‌گزارم. همین که 33 نفر در عرض دو روز در این همایش مجازی شرکت کرده‌اند نشان می‌دهد که توجه به زبان فارسی در داخل و در خارج ایران تا چه اندازه زیاد است.

بنیاد سعدی، بنیادی است که حدود 9 سال است کارش را آغاز کرده‌ و به نسبت عمر 42 ساله جمهوری اسلامی ایران نهاد جوانی است. بنابراین بنده مناسب می‌دانم گزارشی از مهم‌ترین فعالیت‌های بنیاد سعدی را تقدیم کسانی کنم که در این همایش حضور دارند.

یکی از مهم‌ترین مسائل آموزش زبان فارسی و اصولاً  آموزش زبان و به ویژه آموزش زبان به خارجیان، تنظیم استاندارد مرجع آموزش زبان است. زبان فارسی تا پیش از تأسیس بنیاد سعدی، فاقد چنین استاندارد مدون و مصوری بود.اگر استاندارد نباشد هرکسی می‌تواند ادعا کند که فارسی می‌دانم و هرکسی هم می‌تواند منکر شود که تو فارسی نمی‌دانی.

برای اینکه ممکن است گوینده یک سطحی را اراده کرده باشد و شنونده منکر سطح دیگری را اراده کرده باشد. اما اگر که ترازویی در کار باشد، مشخص می‌شود که هرکس چقدر می‌داند و چقدر نمی‌داند. هیچ جور تداوم، داد‌وستد و برنامه‌ریزی‌ای بدون استاندار سازی آموزش زبان ممکن نیست. این یکی از کارهای اصلی در بنیاد سعدی بوده است.

بنیاد سعدی نیروی انسانی انبوه تربیت کرد

کار دیگر این بود که بنیاد سعدی سعی کرده است نیروی انسانی انبوه برای آموزش زبان فارسی در جهان تربیت کند بدون اینکه با این افراد رابطه استخدامی داشته باشد و یا این افراد حقوق بگیر دولت باشند. ما 134 دوره تربیت مدرس در بنیاد سعدی برگزار کردیم که در این 134 دوره حدود هزار نفر آموزش دیدند.

افراد بر حسب آموزش که دیده‌اند گواهی‌نامه دریافت کرده‌اند و می‌توانند در هر جای جهان که باشند خودشان کلاس آموزش زبان فارسی دایر و تدریس کنند.

علاوه بر این ما تا کنون 48 دوره دانش افزایی کوتاه مدت یعنی یک هفته تا بلند مدت یعنی بیش از یک ماه برگزار کرده‌ایم که مجموعاً حدود 1100 نفر از خارج از کشور به ایران آمدند و در دوره‌های مختلف ما شرکت کردند.

از سال اولی که بنیاد سعدی تأسیس شده است، به فکر توسعه آموزش زبان فارسی با استفاده از فضای مجازی بوده‌ایم. تا کنون 19 برنامه کاربردی یعنی اپلیکیشن برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان طراحی کرده‌ایم.

درصددیم که وبگاه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان را در آینده نزدیک افتتاح کنیم که در آنجا امکانات بسیاری برای آموزش زبان فارسی وجود دارد.

کار دیگر ما در بنیاد سعدی تأمین محتوای آموزشی است. ما در یک برنامه‌ای متناسب با چشم‌انداز ده ساله، تألیف 68 کتاب مرجع درسی را برای سطوح مختلف آموزشی در مهارت‌های مختلف آموزشی برای مخاطبان مختلف و کشورهای مختلف در نظر گرفته‌ایم.

 تا کنون تألیف 40 جلد از این 68 عنوان اجرایی شده است و 28 جلد آن به چاپ رسیده است که هم‌اکنون در دسترس است. چهار جلد هم در مرحله صفحه‌آرایی است، 8 جلد دیگر هم در حال گذراندن مراحل پایانی است.

پذیرش کارگزار زبان فارسی از سراسر جهان

یکی از این کتاب ها به نام «گام اول» تا کنون به 15 زبان واسط بین زبان فارسی و زبان یادگیرنده ترجمه شده است که 8 ترجمه آن در خارج از کشور به چاپ رسیده است.

یکی دیگر از فعالیت‌های مهم ما طراحی آزمون‌های استاندارد است. ما در امتحان گرفتن آزمون‌ها را استاندارد کردیم و اختصاراً این را به نام «آمفا» در شورای انقلاب فرهنگی  این موضوع را به تصویب رساندیم. با حکم رئیس جمهور جهت اجرا ابلاغ شده است و ما در خیلی از کشورهای جهان این را اجرا کرده‌ایم.

ما مفهومی دیگر به نام دات فا داریم که به معنی دانش تدریس زبان فارسی است که برای سنجش اعتبار توانایی معلمان زبان فارسی در جهان استاندارد کرده‌ایم و دارای سه درجه است که تا کنون 59 نفر در این آزمون‌ها موفق شدند و کارت درجه سه را دریافت کرده‌اند.

در بنیاد سعدی آئین‌نامه‌ای تدوین کردیم که هرکسی داوطلب آموزش زبان فارسی در هرجای جهان باشد، در صورتی که واجد صلاحیت باشد آن را به عنوان کارگزار بنیاد سعدی به رسمیت می‌شناسیم و امکاناتی را در اختیارش می‌گذاریم تا او بتواند فارسی آموزی کند.

در حال حاضر هم بیش از 200 کلاس در نقاط مختلف جهان داشته و داریم که ممکن است بیشتر آنها به دلیل شرایط کرونایی به‌صورت حضوری برگزار نشود ولی این حداقل ظرفیتی است که با ما به‌صورت مستقیم در ارتباط هستند و شاید بیش از این تعداد هم کلاس‌هایی باشد که توسط افرادی در جای جای دنیا  دایر است و با ما مرتبط نیستند.

ما تا کنون با 30 موسسه داخلی و خارجی تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده‌ایم و انتشاراتی داریم که کتاب‌های ما و متاب‌های مناسب برای آموزش زبان فارسی در جهان را منتشر می‌کند.

بنیاد سعدی خانه‌ای برای فارسی‌آموزان دنیا است

فکر تأسیس بنیاد سعدی از آنجا پیدا شد که ما دیدم آن ظرف اداری و ساختار تشکیلاتی که قبلاً برای تولیت آموزش زبان فارسی در جهان پیش‌بینی شده بود، کوچک‌تر از آن است که بتواند این مظروف را در خودش جا دهد.

بنابراین یک بنیادی با ریاست عالی رئیس جمهور، با ریاست هیئت امنایی معاون اول با حضور چهار وزیر و شخصیت‌های مختلف حقیقی و حقوقی شروع به کار کرده است که با لطف خدا نتایج خوبی داشته است.

امروزه بنیاد سعدی مرجع و خانه‌ای برای همۀ فارس‌آموزان در سراسر دنیا است و افراد در هر سطحی که باشند می‌تواند در رابطه با زبان، زبان‌آموزی، ادبیات فارسی و ایران‌شناسی با بنیاد سعدی مرتبط باشند.

شرایط کرونایی از یک جهت باعث توقف شد. به این معنا که کلاس‌های حضوری را تعطیل کرد، آنچنان که در کشور خودمان هم مدارس و دانشگاه‌ها دیگر به‌صورت حضوری کلاس ندارند. در خلاصه دنیا طور دیگری شد و این در فارسی‌ آموزی هم اثر گذاشت.

ارتباط استادان سراسر جهان با بنیاد سعدی

از این جهت شاید به نظر رسد که لطمه‌ای به آموزش زبان فارسی وارد شد. اما در دیگری  به روی آموزش در سراسر جهان و از جمله به روی ما در ایران برای آموزش زبان فارسی باز شد و آن جدی گرفتن فضای مجازی بود که در اثر احتیاج پدید آمد.

وقتی که ما دیدیم جز استفاده از فضای مجازی راه دیگری نیست، سعی کردیم با همین امکانات محدود خودمان این فضا را گسترش دهیم. در همه جای جهان در شرایط کرونایی یک عامل برای استفاده از فضای مجازی وجود دارد و آن خود کرونا است. در ایران دو عامل وجود دارد یکی تحریم و دیگری کرونا است.

درحال حاضر بسیاری از استادان از سراسر جهان در فضای مجازی با بنیاد سعدی مرتبط هستند. کلاس‌های ما با توجه به تفاوت ساعت در مناطق مختلف جهان 24 ساعته است و در ساعاتی هم که اداری نیست معلمان ما تدریس می‌کنند.

کرونا باعث شد که درهای استفاده از فضای مجازی به روی بنیاد سعدی باز شود و دو چیز مهم است یکی اینکه ما درها را همچنان باز نگه داریم و دوم اینکه حالا که یک ضمینه‌ای فراهم شده است، ما ببینیم که آن کارهایی که ما باید کنیم تا از این امکان استفاده کنیم چه چیزهایی است.

ما باید خودمان را باید با اقتضاهای فضای مجازی تطبیق دهیم و از حداکثر ظرفیت استفاده کنیم. این یک جنبه سخت‌افزاری و جنبه‌های متعدد نرم‌افزاری دارد. اینها ظرافت‌هایی است که مدیران و مسئولان به خصوص افرادی که در فناوری اطلاعات کار می‌کنند باید از این فرصت استفاده کنند».

خبرنگار: محدثه آقایی / دبیر: فاطمه ملک محمدی