اقدامات آمریکا، اخلال در نظم عمومی بین‌المللی است

گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در امور ترورهای غیرقانونی و خودسرانه، در تازه ‌ترین گزارش خود تایید کرد که اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن «سردار قاسم سلیمانی» نقض قوانین بین المللی بوده است. در همین رابطه، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: مصوبات شورای حقوق بشر به مجمع عمومی داده می شود و مجمع عمومی ضمن یک قطعنامه آنها را اعلام می کند. ولی حتی اگر مجمع عمومی هم این را اعلام نکند و تنها در شورای حقوق بشر مطرح شود، حتی اگر در این شورا تصویب هم نشود طرح آن نزد افکار عمومی بین المللی ارزشمند است.

به گزارش عطنا و به نقل از جماران، مشروح گفت‌وگوی  محمد شریف را در ادامه می خوانید.

آقای دکتر! اخیراً گزارشی از سوی گزارشگر شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد ارائه شده که در آن به ماجرای ترور شنیع سردار سلیمانی پرداخته و آن را نقض منشور سازمان ملل دانسته است، تحلیل شما در این باره چیست؟

اظهارات اخیر این مقام حقوق بشری سازمان ملل متحد در مورد اقدام حیرت انگیز ایالات متحده آمریکا نسبت به ترور فرمانده نظامی یک کشور آن هم در کشوری ثالث، نخستین واکنش بین المللی است که در میان سکوت غیرقابل توجیه جامعه بین المللی انجام شده است.

ترور سردار سلیمانی، ابومهندس و همراهان‌شان اساسا موضوعی نیست که قابلیت انطباق با هیچ یک از موازین و معیارهای حقوق بشر را داشته باشد. قضیه دفاع از خود که رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا آن را بعدا مستند اقدام خود قرار داد نیز به هیچ وجه قابل استناد نیست. چرا که ماده 51 منشورملل متحد در رابطه با «دفاع مشروع» به وضعیت هایی برمی‌گردد که کشوری در معرض مخاطره نظامی باشد، یعنی در برابر یک حمله نظامی از سوی کشور دیگری قرار گرفته و فرصتی برای دخالت شورای امنیت نباشد.

استناد آمریکا به دفاع مشروع موضعی استهزاء آمیز است

بدین معنا که تجاوز به گونه ای قابل پیش بینی نبوده و در حال وقوع باشد و در عین حال امکان ورود «شورای امنیت سازمان ملل»نیز نباشد. در چنین حالتی ماده 51 منشور ملل متحد به کشورها اجازه داده، به صورت فردی یا دسته جمعی تا زمانی که شورای امنیت دخالت نکرده از خود دفاع نمایند.

به طور مشخص پس از تجاوز نظامی عراق به ایران، اقدام ایران دفاع مشروع محسوب می شد چرا که بدون هرگونه پیش بینی انجام شده بود. بنابراین استناد آمریکا به دفاع مشروع و ماده 51 موضع گیری استهزاءآمیز بیشتر نیست.

ترور سردار سلیمانی هدیه‌ای بسیار ارزنده به داعش بود

درباره ماهیت ترور سردار سلیمانی از سوی آمریکا، تحلیل های زیادی مطرح شده است. نظر شما در این باره چیست؟

در این رابطه باید به این واقعیت توجه داشته باشیم که داعش پس از فتح پادگان موصل و در دست گرفتن تمام تسلیحات آن، شروع به پیشروی به سمت بغداد کرد و بدون هیچ شکستی تا 40 کیلومتری آنجا رسید. این درحالی است که رسانه های دولت هایی مانند حکام دست نشانده آل سعود و رسانه های متعلق به دولت تجاوزگر و اشغالگر اسرائیل، داعش را تحت عناوینی چون «نیروهای انقلابی» قرار داده بودند و به طور ضمنی از آنها حمایت می کردند.

همچنین رسانه های فارسی زبان متعلق به آنها نیز، سقوط بغداد را قریب الوقوع قلمداد می کردند و با خوشحالی از این مسأله حرف می زدند. در این میان حشدالشعبی بود که دخالت کرد و توانست داعش را تار و مار کند. در وضعیتی که حتی گزارش هایی منتشر می شد مبنی بر اینکه اسرائیل به زخمی های این گروه تروریستی کمک درمانی می رساند. بنابراین تردیدی نیست که ترور سردار سلیمانی هدیه ای بسیار ارزنده به داعش و سایر تشکل های تروریستی بود.

اشاره به اقدام دیگر حیرت‌آور آمریکا پس از ترور سردار سلیمانی

چنانچه ما ترور سردار سلیمانی، ابوالمهدی المهندس و همراهانشان را در کنار سایر اقدامات آمریکا قرار دهیم می توانیم به ماهیت این ترور پی ببریم. به طور مثال، چندی پیش ایالات متحده آمریکا در اقدام حیرت آور دیگری، دیوان کیفری بین المللی را مشمول تحریم قرار داد. به همان ترتیب که ترور فرمانده نظامی یک کشور در قلمروی سرزمینی کشوری ثالث فاقد هرگونه پیشینه بود، تحریم یک مرجع قضایی بین المللی همچون دیوان کیفری بین المللی نیز فاقد هرگونه پیشینه است.

به همین لحاظ انطباق آنها با موازین حقوق بین الملل یا معیارهای حقوق بشر اساسا غیرممکن است. چنین ادعایی یک امر استهزا آمیز محسوب می شود. بر این اساس ما پدیده ای داریم که تمامی کشورهای بین المللی باید به آن پایبند باشند و آن هم نظم عمومی بین المللی است. چنانچه این نظم دچار اخلال شود، کل اعضای جامعه بین المللی و تمامی کشورها از بروز  اخلال در نظم عمومی بین المللی خسارت خواهند دید.

اقدامات آمریکا اخلال در نظم عمومی بین‌المللی است

اقداماتی از قبیل ترور سردار سلیمانی و تحریم دیوان بین المللی کیفری بروز اخلال جدی در نظم عمومی بین المللی به حساب می آید. و جامعه بین المللی در کل موظف است در برابر این اقدامات بایستد. در حالی که سکوتی که در برابر این اقدامات قابل مشاهده است، روزی تبعات وسیع خود را متوجه جامعه بین المللی خواهد کرد.

کما اینکه این موضع گیری اخیر، اولین موضع گیری نسبتا رسمی است که در خصوص ترور سردار سلیمانی صورت گرفته است.

طرح گزارش اخیر شورای حقوق بشر برای افکار عمومی بین‌المللی ارزشمند است

در اخبار چنین آمده که این گزارش قرار است به شورای حقوق بشر داده شود، در آنجا چه اتفاقی می افتد؟

خانم «اگنس کارامارد» گزارشگر شورای حقوق بشر در امور ترورهای غیرقانونی و خودسرانه است. و این گزارش را نیز در همین رابطه تهیه کرده است. مستند ایشان نیز برای اینکه اقدام آمریکا فاقد توجیه و مغایر با موازین بین المللی تلقی شود، عدم انطباقش با ماده 51 منشور سازمان ملل است. یعنی همان قضیه دفاع مشروع که آمریکا مطرح کرده است.

شورای حقوق بشر رکن فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحد است. این شورا جایگزین کمیسیون حقوق بشر در سال 2004 شد. اعلامات و مصوبات شورای حقوق بشر به مجمع عمومی داده می شود و مجمع عمومی ضمن یک قطعنامه آنها را اعلام می کند. ولی حتی اگر مجمع عمومی هم این را اعلام نکند و تنها در شورای حقوق بشر مطرح شود، حتی اگر در این شورا تصویب هم نشود طرح آن نزد افکار عمومی بین المللی ارزشمند است.

چنانچه جامعه بین‌المللی به انفعال خود ادامه دهد، خساراتی را متحمل می‌شود

باید توجه داشت، چنانچه این مسئله از سوی شورای حقوق بشر تصویب شود  و تحت عنوان گزارشی به مجمع عمومی داده شود و در آنجا نیز به صورت یک قطعنامه تصویب شود، این قطعنامه با اینکه مانند قطعنامه های شورای امنیت لازم الاجرا نیست ولی بار اخلاقی بسیار گسترده ای خواهد داشت.

باید امیدوار بود که این اتفاق رخ دهد و جامعه بین المللی از این انفعال شرم آور در برابر این گونه مسائل خلاصی پیدا کند. از دیدگاه تحلیل گران سیاسی اقدامات رخ داده، از سوی مثلث آمریکا، اسرائیل و حکام آل سعود بوده است. چنانچه جامعه بین المللی به انفعال کنونی خود ادامه دهد، باید خسارات ناشی از این انفعال را نیز متحمل شود.

باید منتظر ماند و دید که شورای حقوق بشر با این گزارش چه خواهد کرد؟

متاسفانه دبیرکل کنونی سازمان ملل متحد هم قادر نیست آن گونه که باید در هیبت دبیر کل سازمان ملل متحد عمل کند. کمااینکه او گاهی با لحنی شرم آور اعلام می کند که مجبور شده است نام عربستان را از فهرست کشورهای ناقض حقوق کودک حذف کند.

یعنی با اینکه خودش این عمل را شرم آور قلمداد می کند، ولی باز آن را اعلام می کند. باید توجه داشت که عربستان نیز در شورای حقوق بشر حضور دارد و به خاطر دلارهای نفتی که در آنجا خرج می کند، نقش قابل توجهی دارد. باید منتظر ماند و دید که شورای حقوق بشر با این گزارش چه خواهد کرد؟

اینگونه نیست که آمریکا دستی برتر در مجمع عمومی داشته باشد

آقای دکتر! تا چه اندازه مسبوق به سابقه بوده که علیه آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل به دلیل اقداماتی که انجام داده، قطعنامه صادر شود؟

بسیار اتفاق افتاده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر خلاف شورای امنیت، رکن اصلی  و عمومی این سازمان است. بدین نحو که تمامی کشورهای جهان در آن هیأت نمایندگی دارند. باید توجه داشت که مجمع عمومی به دفعات علیه اقداماتی که آمریکا انجام داده قطعنامه صادر کرده و اعلام نموده که صهیونیسم شکلی از اشکال تبعیض نژادی و نژادپرستی است.

بر این اساس این گونه نیست که فکر کنیم آمریکا در مجمع عمومی می تواند دستی برتر داشته باشد و مانع صدور قطعنامه شود. به طور مثال، قطعنامه شماره 3379  در 10 نوامبر 1975 یا قطعنامه شماره 3151 در 14 دسامبر 1973 راجع به پیوند نامقدس نژادگرایی آفریقای جنوبی زمان آپارتاید«حکومت اقلیت سفید» با صهیونیسم.

قطعنامه های زیادی در این زمینه وجود دارند. بدون تردید هم آمریکا هم صهیونیست ها و هم حکام دست نشانده آل سعود از اینکه این گزارش از طرف شورای حقوق بشر به مجمع عمومی رود، به شدت وحشت دارند و بدون تردید با تمام توان تلاش می کنند که این موضوع در شورای حقوق بشر باقی بماند و به مجمع منتقل نشود.

ایران باید تلاش می‌کرد مسئله ترور سردار سلیمانی در شورای امنیت مطرح شود

به نظر شما ایران می تواند چه اقدامات حقوقی(ولو سمبلیکی) در این راستا انجام دهد؟

 با توجه به اینکه بعد از حادثه 11 سپتامبر تروریسم مشمول فصل 7 منشور ملل متحد قرار گرفت و این فصل نیز در زمره صلاحیت های شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد، ایران باید تلاش می کرد این مسأله در شورای امنیت سازمان ملل مطرح شود.

در برابر ارکان حقوق بشری مانند کمیساری، کمیته یا شورای حقوق بشر نیز با اینکه ایران اقداماتی انجام داده اما نمی توان امید چندانی به اقدام این نهادها داشت. ارجاع موضوع دستگیری عاملان این ترور به اینترپل و صدور قرار جلب بین المللی ترامپ از سوی یک قاضی در ایران اقدامات سمبلیکی بوده که ایران انجام داده است.

به نظرم باید نهادهای مردمی پشت این قضیه قرار گیرند و نه نهادهای حکومتی. تشکل های مردم نهاد و سمن ها می توانند این مسأله را پیگیری کنند.

مردم ایران از توانایی زیادی برای تحلیل سیاسی و تفکیک مسائل برخوردارند

به عنوان یک حقوقدان تحلیل خود را از واکنش های وسیعی که مردم نسبت به ترور سردار سلیمانی علیرغم همه نارضایتی ها داشتند، بیان کنید؟

مردم ایران از انقلاب مشروطه تاکنون، همواره در این گونه موارد نشان داده اند که از شعور سیاسی و توانایی درک مسائل سیاسی به شکل قابل توجهی برخوردارند. در برابر واقعه ترور سردار سلیمانی نیز این مسأله بیشتر خودنمایی کرد.

احساس عمومی مردم ایران این است که ترور سردار سلیمانی، سوگی است که نسل اندر نسل مردم ایران باقی خواهد ماند و تا زمانی که آمریکا انتقام شایسته ای برای این موضوع پس ندهد، این داغ بر تمامی ارکان مردم ایران باقی خواهد ماند.

واکنش گسترده مردم ایران در حالی صورت گرفت که نارضایتی های گسترده اقتصادی در میان جامعه وجود داشت. این نشان می دهد که مردم ایران از توانایی زیادی برای تحلیل سیاسی و تفکیک مسائل برخوردارند و می توانند میان قضایای مختلف فرق قائل شوند.

هزینه بسیار سنگین آمریکا و متحدانش در اقدام احتمالی نظامی علیه ایران

این نشان می دهد اگر چنانچه آمریکا و متحدانش به ویژه دولت نژادپرست اسرائیل یا حکام دست نشانده ائتلاف عربی، یک روز به فکر اقدام نظامی علیه ایران بیفتند در برابر همین مردم قرار خواهند گرفت و هزینه بسیار سنگینی پرداخت خواهند کرد.

و نکته پایانی؟

ایالات متحده آمریکا با قضایایی نظیر فسخ یک جانبه برجام، ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی و همراهانش و تحریم دیوان کیفری بین المللی نشان داده که کوچکترین ارزشی برای نظم عمومی بین المللی و قواعد حقوق بین الملل قائل نیست و در زیر پا گذاشتن این حقوق از جسارت و گستاخی قابل ملاحظه ای برخوردار است.