نقد متوازن عُقلایی و علمی، کلید پیشرفت جامعه است/ اصلی به نام توازن و تعادل در روزنامه‌نگاری حرفه‌ای داریم

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی معتقد است که برجسته‌کردن بیش از حد اخبار منفی و اخباری که یأس و ناامیدی را در جامعه پمپاژ می‌کنند، می‌تواند جامعه را به سرخوردگی، یأس و انفعال بکشاند و در نتیجه امکان پویایی جامعه را از آن بگیرد.

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، دکتر محمدمهدی فرقانی درباره عملکرد رسانه‌ها در قبال پرهیز از گسترش ناامیدی و ایجاد توقعات بی‌جا، اظهار کرد: ما به طور کلی برای رسانه‌ها وظیفه دیده‌بانی، نقد و نظارت عملکردها را قائل شدیم. اساساً به لحاظ نظری و بر اساس همه آموزه‌های روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، دیده‌بانی، نقد و نظارتِ بر عملکرد، از وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی روزنامه‌نگاران است اما در کنار این موارد بحث مسئولیت اجتماعی  به این معناست که مصالح و منافع عمومی را هم در نظر گرفت و بسترها و زمینه های لازم را برای توسعه کشور فراهم کرد.

وی در همین رابطه تصریح کرد: در واقع  در کنار نقد و نظارت، نقاط قوت و ضعف را ببینیم و سعی کنیم "راه‌حل‌گرا" باشیم و کمک کنیم که ظرفیت‌های کارشناسی را به کار بگیریم و برای نابسامانی‌ها راه‌حل ارائه کنیم تا دولت‌ها بتوانند از ظرفیت کارشناسی و نخبگی برای تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی استفاده کنند.

فرقانی ادامه داد: در بحث روزنامه‌نگاری توسعه‌گرا باید این را در نظر داشته باشیم که برجسته کردن بیش از حد اخبار منفی و اخباری که یأس و ناامیدی را در جامعه پمپاژ می‌کند، می‌تواند جامعه را به سرخوردگی، یأس و انفعال بکشاند و در نتیجه امکان پویایی جامعه را از آن بگیرد؛ بنابراین نقد و نظارت با ناامیدکردن و سرخوردگی متفاوت است.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اصل تعادل و توازن در روزنامه‌نگاری حرفه‌ای بیان کرد:  نقد و نظارت می‌تواند باعث هوشیاری و امیدواری نسبت به آینده شود. بر این اساس ضعف‌ها و نابسامانی کاهش می‌یابد و نقاط قوت تقویت می‌شود. تولید اخبارِ غیردقیق، غیرموثق و تحقیق نشده یا برجسته کردن بیش از حد آنها می‌تواند به فرآیند تولید یأس و ناامیدی کمک کند؛ این مسئله هیچ کمکی به پیشرفت جامعه نمی‌کند و برعکس آن را در مسیر پسرفت قرار می‌دهد.

وی اضافه کرد: بنابراین در روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، اصلی به نام توازن و تعادل داریم، به این معنی که باید پیشرفت‌ها و پسرفت‌ها توامان مورد ملاحظه قرار بگیرند؛ ضعف‌ها و قوت‌ها در کنار هم دیده شوند و هدف از بازنمایی ضعف‌ها تولید یأس نباشد بلکه برعکس ارتقاء سطح هوشیاری و آگاهی جامعه مدنظر باشد تا به پویایی و تحرک اجتماعی کمک کند؛ به همین دلیل اگر پاسداشت منافع ملی به عنوان یک اصل غیرقابل گذشت در روزنامه‌نگاری مدنظر قرار بگیرد ما طبیعتاً در سیاست خبری خود باید بازنگری‌هایی داشته باشیم و باید وظیفه و مسئولیت اجتماعی روزنامه‌نگاران از این نظر نیز مورد توجه قرار بگیرد.

او با اشاره به عملکرد رسانه‌ها برای جلوگیری از توقعات بی‌جا بیان کرد: اصولاً ایجاد انتظار با ظرفیت و واقعیت اجتماعی باید همخوانی داشته باشد. هر دولتی در هر کجای جهان با هر درجه از پیشرفت یا با هر درجه از عدم توسعه یافتگی اگر با توقعات فزاینده مردم روبه‌رو باشد، توقعاتی که با امکانات و مقدورات ملی همخوانی و سازگاری ندارند، محکوم به شکست خواهد بود. در واقع  این دولت نیست که شکست می‌خورد بلکه جامعه هم از این طریق دچار آسیب خواهد شد؛ بنابراین توقعات و انتظارات را چه دولت و چه رسانه‌ها نباید آنقدر بالا ببرند که امکان تحقق آنها با توجه به ظرفیت ملی فراهم نباشد.

فرقانی ادامه داد: توقعات طبیعتاً باید مقداری بیشتر از عملکردها و واقعیت‌ها باشد اما اگر فاصله توقعات از امکانات بیش از حد شود قطعاً دولت از محقق کردن آرزوها عاجز خواهد ماند و در نتیجه تولید یأس و سرخوردگی افزایش خواهد یافت. سرخوردگی به معنای انفعال، وادادگی و عدم انسجام و همبستگی ملی خواهد بود؛ بنابراین جامعه را در برابر توطئه‌ها و بدخواهی‌ها بسیار ‌آسیب‌پذیر می‌کند.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در پایان با بیان اینکه روزنامه‌نگاری ما نیز باید توسعه‌گرا باشد اظهار کرد: این توسعه‌گرایی یعنی برنامه، سیاست و عملکردها را مورد نقد و نظارت قرار دهد و از طرف دیگر از برنامه‌ها و سیاست‌ها پشتیبانی کند که منجر به توسعه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خواهد شد. مخالفت کور و غیرعقلایی با برنامه‌های توسعه ملی حرکتی ضدِ توسعه خواهد بود و در عین‌حال چشم‌بستن روی ضعف‌ها و نارسایی‌ها هم می‌تواند همین نتیجه را داشته باشد؛ بنابراین همین اصلِ تعادل و توازن یعنی نگاه به ظرفیتِ توسعه ملی داشتن و از طرف دیگر نقد و نظارت بر عملکردها به صورت متوازنِ عقلایی و علمی می‌تواند کلید پیشرفت جامعه را در اختیار بگذارد.