«محک» نمونه موسسه‌ای کامل در داشتن شاخص‌های توسعه پایدار/ ما برای جامعه‌مان چه کرده‌ایم

در میزگرد بررسی علمی مستند «بنیانگذار محک» با حضور هادی خانیکی و علی عرب‌مازار عامل شکل‌گیری این ایده «گفت‌و‌گو» و عوامل موفقیت آن، شفافیت، نیت بشر دوستانه، اهتمام به یادگیری و کار گروهی و عدم سیاست‌زدگی عنوان شد.

فاطمه ملک محمدی-عطنا، میزگرد بررسی علمی مستند «بنیانگذار محک» از مجموعه کارهای پروژه «کارستان» با مضمون کارآفرینان موفق کشور با حضور فیروزه صابر، مدیرعامل و موسس بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان، دکتر هادی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر علی عرب مازار، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، زهرا بهروز آذر، کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی و محسن عبدالوهاب، فیلم‌ساز و سعیده قدس، بنیانگذار موسسه محک، پنجشنبه 20 مهر ماه در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

این فیلم مستند، روایتی زندگی مادری است که یک روز قبل از تولد 2 سالگی دخترش وقتی او را برای چکاپ ماهانه پیش پزشک برده بود متوجه شد دخترش سرطان دارد؛ این درد تلخ سرآغازی شد برای نجات پدر و مادران ناتوان گرفتار در بحران سرطان کودکشان تا شاید اندکی دردشان کمتر شود.

در ابتدا فیروزه صابر، مدیر میزگرد بررسی علمی فیلم مستند «بنیانگذار محک»، هفته فیلم کارستان را فرصت مغتنمی دانست و گفت: کارستان پروژه‌ای بود که باعث اتصال چهار گروه هنرمندان، کارآفرینان، سازمان‌های مردم نهاد حوزه کارآفرینی و استادان متخصص این حوزه به هم شد؛ هنرمندانی چون رخشان بنی‌اعتماد، مجتبی میرتهماسب، محسن عبدالوهاب، کارآفرینانی که علی‌رغم عدم علاقه‌شان به ما اجازه دادند که از تجربه‌ زندگی و کارشان تصویری برای نسل جوان به یادگار بگیریم تا ماندگار شوند و استادنی مثل آقای دکتر طائی.

عضو هیئت مدیره «خانه پژوهش نواندیش» از کسانی که روز پنجشنبه خود را صرف حضور در این میزگرد کردند تشکر کرد و گفت: ابتدای کار که می‌خواستیم شاخص‌های کارآفرینی را تعریف کنیم از استادان متخصص این حوزه در دانشگاه استفاده کردیم و هم‌اکنون نیز از این استادان گرامی دعوت می‌کنم تا به نقد و بررسی این مستند بپردازند.

فیروزه صابر که مؤسس و عضو انجمن ملی زنان کارآفرين است، موسسه محک را افتخار هر ایرانی دانست و گفت: سوژه امروز «بنیانگذار محک» است، کسی که توانست به کارآفرینی اجتماعی معنا دهد و ایده بشر دوستانه‌اش را تبدیل به موسسه‌ای بکند که امروزه در داوطلبی فعالیت اجتماعی، شفافیت، مدرن بودن و مدیریت ایده‌آل، نمونه باشد.

وی علت موفقیت سعیده قدس، بنیانگذار موسسه خیریه محک را جدیت در یادگیری و تلاش برای کار گروهی عنوان کرد و گفت: امروز محک جزء افتخارات هر ایرانی است چرا که محک سازماني است که از انگيزه والاي خدمت به همنوع سرچشمه گرفته و توجه خود را معطوف به بيماري سرطان کودکان در سطح ملي و بين‌المللي در حوزه‌های امور حمايتی، تشخيص و درمان، آموزش و اطلاع‌رسانی و تحقيقات کرده است.

گفت‌وگو در مسیر توسعه

در ادامه این میزگرد دکتر هادی خانیکی، استاد ارتباطات و توسعه دانشگاه علامه طباطبائی ضمن تشکر از رخشان بنی‌اعتماد، مشاور هنری پروژه کارستان گفت: رخشان بنی‌اعتماد یک هنرمند، فعال سیاسی‌اجتماعی، استاد دانشگاه،کارگردانی شجاع و متفکر است که به جرات می‌توان گفت دهه‌ اخیر جامعه ایران با نام ایشان گره خورده است.

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی مشکل جامعه ایرانی را عدم مهارت گفت‌وگو دانست و گفت: اگر بخواهم از این سه منظر اشاره‌ای بکنم مهمترین فراز ارتباطی این فیلم آنجا است که خانم قدس از علت شکل‌گیری ایده محک در ذهنش سخن می‌گوید، این اپیزود مدت‌ها پیش در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد، آن قسمتی از روایت که خانم قدس به علت پیش فرض‌های ذهنی‌اش تمایلی به برقراری ارتباط که  با مریم که زنی ترکمن و همسر شهید است ندارد، اما در آخر این گفت‌و‌گو شکل می‌گیرد و عاملی می‌شود برای رسیدن ایده کمک به افراد کم‌توان مالی در ذهن سعیده قدس.

دکتر خانیکی در ادامه با طرح مثالی دیگر ارتباط گفت‌و‌گو با توسعه را تشریح کرد و گفت: مرحوم دکتر مجید رهنما، محقق و صاحب‎‌نظر توسعه زمانی که در گزارشش راجع به توسعه یکی از روستاهای لرستان تحقیق می‌کرد و نمی‌دانست برای توسعه آنجا چه راهکاری بهتر است، شروع به مصاحبه کردن با ساکنان روستا کرد و در یکی از مصاحبه‌هایش وقتی از پیرزن روستایی پرسید به نظر شما چطور می‌توان روستای شما را آباد کرد که ماندگار باشد، در واقع راجع به توسعه پایدار از او پرسید، آن پیرزن پاسخ داد اگر می‌خواهید کاری کنید که روستای ما آباد شود، کاری کنید که روستاهای اطراف ما هم آباد شوند، چون اگر فقط به فکر آبادی روستای ما باشید بقیه هم به اینجا می‌آیند و روستاهای اطراف از بین می‌رود.

وی دومین نکته قابل توجه این مستند در حوزه ارتباطات را اندیشه نهادهای مدنی و جامعه مدنی عنوان کرد و افزود: محسن عبدالوهاب، کارگردان این پروژه، به خوبی این موضوع را که تحقق توسعه پایدار در گرو تقویت نهادهای مدنی است به تصویر کشیده است و این مستند چگونگی شکل‌گیری نهادهای مدنی در جامعه‌ ایرانی را روایت می‌کند؛ در  این مستند خانم قدس به درستی نشان می‌دهد که انگیزه به علاوه تفکر و تعهد به جایی می‌رسد که یک کار فردی به یک کار سازمانی تبدیل می‌شود.

وی لازمه کارآفرینی اجتماعی را تلفیق و ترکیب مسائل اجتماعی و مسائل اقتصادی دانست و اظهار کرد: کارآفرینی برای مردم کشور ما پدیده جدیدی نیست چرا که در ریشه فرهنگی مردم ما زمینه‌های خیرخواهی و کمک به دیگران وجود دارد اما در جامعه ما به علت ضعف نهادهای مدنی هرم فعالیت‌های سیاسی اجتماعی معکوس است، افراد در جوانی‌شان به دنبال مسائل سیاسی می‌روند و در میانسالی‌شان به دنبال کارهای اجتماعی در صورتی که این موضوع باید برعکس باشد و افراد ابتدا فعالیت‌های اجتماعی کنند، چرا که سیاست از درون کنش اجتماعی بیرون می‌آید و امر اجتماعی محصول بن‌بست‌ها و موانع سیاسی است، بنابراین پرداختن به امر اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد.

خانیکی در پایان با اشاره به ابیاتی از شعر مجتبی کاشانی، خیر مدرسه‌ساز ایرانی که نمونه و نوع دیگری از خیرخواهی و ایفای نقش اجتماعی نسبت به سعیده قدس در وجود خود داشت سخنان خود را به پایان برد: می‌شود شعله بود با یک شعر، می‌شود شب شکست با یک شمع، می‌توان باغ بود با یک سرو، می‌شود سایه داشت با یک برگ، از زبان کویر می‌گویم، یک شقایق برای من باقیست..

مدیر این میز گرد ضمن جمع‌بندی سخنان دکتر خانیکی به تفکرات قالبی در زمینه گفت‌وگو اشاره کرد و گفت: اکثر ما تصور می‌کنیم فقط باید با هم‌سنخ، هم‌مسلک، هم‌مرام و هم‌طبقه خود گفت‌وگو کنیم، این در حالی است که ما در این مستند می‌بینیم که عدم رفتار به این سبک باعث جوانه زدن یک فکر و رویش آن در ذهن سعیده قدس شد.

یادگیری جمعی و توسعه

در ادامه دکتر علی‌اکبر عرب‌مازار یزدی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبائی مستندسازی را کاری اثرگذار در حوزه علم دانست و گفت: مستندها کمک می‌کنند دانش ضمنی افراد به دانش صریح تبدیل شود و تجربه و مهارت‌هایی که در ذهن افراد است مستند شود و در اختیار افراد دیگر قرار گیرد و منجر به یادگیری جمعی شود.

وی یادگیری جمعی را اصلی‌ترین مولفه توسعه دانست و گفت: عامل توسعه، ارتقای ظرفیت یادگیری جمعی است که مستندسازی به این افزایش ظرفیت یادگیری کمک می‌کند.

عرب‌مازار دومین نکته قابل توجه را اهمیت فعالیت‌های مدنی عنوان کرد و گفت: توسعه پیدا کردن در جامعه‌ای که مردم به گونه‌ای سازمان‌دهی شده اهدافشان را دنبال نمی‌کنند بسیار پر هزینه است؛ افراد هر چه بتوانند اهدافشان را به طور منسجم در قالب سازمان‌های مدنی دنبال بکنند راه توسعه کم هزینه‌تر می‌شود و دستیابی به توسعه آسان‌تر است؛ بنابراین کار بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و دیگر افراد فعال در حوزه نهادهای مدنی به شدت حائز اهمیت است.

وی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در افراد را عامل دیگر توسعه نهادهای مدنی و به تبع توسعه دانست و گفت: در قسمتی از مستند سعیده قدس به احساس رضایت درونی از خود اشاره می‌کنند که متاسفانه یک نگاه اقتصاد در تحلیل پدیده‌های اجتماعی‌ و سیاسی ارزش را در کسب منابع مادی قابل تبدیل به  پول می‌بیند و انسان‌ها را عقلایی می‌بیند و مفهوم عقلایی را به حسابگری مادی گره می‌زند، یعنی سنجش هزینه‌ها و انتخاب کاری که بیشترین منفعت را دارد که در این نگاه احساس رضایت درونی از خود جای زیادی ندارد.

این استاد اقتصاد این نگاه را محدود دانست و گفت: اندیشمندان بسیاری این نگاه را زیر سوال برده‌اند و یادآور شده‌اند کهانسان صرفا حسابگری مادی نمی‌کند؛ جایزه نوبل اقتصاد سال 2017 به اندیشمندی که در حوزه منافع معنوی کارها کار کرده بود تقدیم شد، این فرد در مصاحبه‌اش با سایت نوبل گفت: بعضی از اقتصاددان‌ها انسانیت انسان‌ها را نادیده می‌گیرند.

وی احساس رضایت شخصی سعیده قدس را متجلی در مفهوم نوین عقلانیت توسعه‌زا دانست و گفت: اقتصاد یکی از رشته‌های علوم‌انسانی است بنابراین باید بتواند این وجه از رفتار انسان‌ها را هم بررسی کند و تعریف خودش را از عقلانیت توسعه دهد، ما کسانی داریم که تعریف جدید عقلانیت را در نظر گرفتند و توانستند واقعیت‌های زندگی روزمره را بهتر تبیین کنند؛ در کنار حسابگری مادی باید مجموعه باورها و ارزش‌های افراد را نیز در نظر گرفت.

عرب‌مازار یکی از بخش‌های قابل ملاحظه رفتار بشر در تمام جوامع را فعالیت‌های خیریه و نوع دوستانه عنوان کرد و افزود: ایرانیان نیز به شکل فردی و سازمانی برای کسب احساس رضایت درونی کار خیر انجام می‌دهند، اگر چه جامعه ما از این منظر یک جامعه پیشرو و در رده بالا در جهان نیست و مردم بیشتری در بسیاری از کشورهای دیگر در این فعالیت‌ها شرکت می‌کنند؛ در سال 2011 میلادی یک موسسه خیریه بین‌المللی با کمک موسسه گالوپ که از معتبرترین موسسات نظرسنجی در جهان است، شاخصی را در این زمینه طراحی کرد که رتبه ایران در آن 91 بود.

وی اظهار کرد: در عین حال که بخشی از رفتار اقتصادی ما ایرانی‌ها فعالیت‌های خیریه است و باید تحقیقات بیشتری در مورد انگیزه‌ها و پیامدهای این فعالیت‌ها صورت بگیرد اما هنوز جای کار زیادی دارد و لازم است مردم بیشتر به این فعالیت‌ها ترغیب شوند.

در این باره فیروزه صابر یکی از محورهای صحبت دکتر عرب‌مازار را اهمیت نهادهای مدنی عنوان کرد و گفت: این موضوع باید در دانشگاه‌ها و بین دانشجویان و مسئولان و استادان مطرح شود، نه فقط در حوزه علوم‌اجتماعی بلکه در تمام رشته‌ها، بحث نهادهای اجتماعی یک بحث فرا جناحی و فرا رشته‌ای است که باید در فضای آکادمیک به آن توجه کرد تا به سطح جامعه برسد.

مرز بین کارآفرینی اجتماعی و کارآفرینی اقتصادی

در ادامه زهرا بهروز آذر، کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی و فعال حوزه زنان به موضوع پایان‎نامه خود در رابطه با کارآفرینی اشاره کرد و گفت: یکی از مواردی که من در پایان‌نامه‌ام بررسی کردم موسسه محک بود و خیلی خوشحالم که نتایج پایان‌نامه‌ام را در این مستند دیدم.

وی ضمن تایید سخنان دکتر خانیکی گفت: کارآفرینی اجتماعی از زمان‌های گذشته در کشور ما وجود داشته است و مردم ما در ریشه فرهنگی خود از زمان ساسانیان رویکردهای نیکوکاری و خیرخواهی دارند که کارهایی مثل وقف و گل‌ریزان نمونه‌ای از آن‌ها هستند بنابراین این موضوع مدرن نیست اما مدل جدید حل مسائل اجتماعی با نوآوری و کسب و کار است که ادبیات این امر عمر 15 ساله دارد.

بهروز آذر در ادامه به ویژگی‌ها و شاخص‌های کارآفرینی اشاره کرد و گفت: مفهوم کارآفرینی اجتماعی بعد از اینکه محمد یونس، بانکدار و اقتصاددان بنگلادشی در سال 2006 برنده جایزه صلح نوبل شد وارد ادبیات کارآفرینی شد، کارآفرینی اجتماعی مانند کارآفرینی سه بخش اصلی دارد: کارآفرین اجتماعی، فعالیت کارآفرینانه و موسسه کارآفرینی

این متخصص حوزه کارآفرینی در تفاوت کارآفرینی اجتماعی با کارآفرینی اقتصادی گفت: فرق موسسه کارآفرینی اجتماعی با موسسه کارآفرینی اقتصادی در حس همدلی و همدردی است که ما این ویژگی را به وضوح در شخصیت خانم قدس دیدیم، بنابراین گسترش کارآفرینی اجتماعی گسترش حس همدلی و همدردی است.

موسسات کارآفرینی اجتماعی علاوه بر سنجش بالاتر بودن درآمد از هرینه‌هایشان در پایان سال به حفظ منابع محیط زیستی نیز توجه می‌کنند؛ در مورد موسسه محک که راجع به کارآفرینی اجتماعی در حوزه سلامت فعالیت می‌کند به طور خاص به بازیابی سلامت کودکان سرطانی توجه می‌کند.

این فعال حوزه زنان به موانع کارآفرینی زنان اشاره کرد و گفت: زمانی که خانواده همراه زن نباشد، فرد نمی‌تواند به راحتی در راه کارآفرینی اجتماعی قدم بردارد، همانطور که در این مستند دیدیم هم خانم قدس تعامل خوبی با خانواده خود داشت و هم خانواده‌اش به شدت با او همراهند، بنابراین در توسعه کارآفرینی اجتماعی باید به این مقوله‌ها توجه بیشتری کرد.

ذهن درخشانِ جوان امروز آینده کشور را می‌سازد

پس از پایان سخنان زهرا بهروز آذر، فیروزه صابر مدیر این میزگرد از سعیده قدس، شخصیت اصلی مستند و بنیانگذاز موسسه خیریه محک دعوت کردند تا سخنان خود را به دانشجویان بگویند.

سعیده قدس با اشاره صحبت دکتر خانیکی در رابطه با اهمیت و جایگاه گفت‌وگو در شکل‌گیری یک تفکر گفت: حدود 15 سال پیش که به شهر دمشق کشور سوریه رفته بودم دیدم که در کافه‌ای یک خانم محجبه با یک دختر بی‌حجاب با لباس کوتاه گرم گفت‌وگو هستند و به فکر می‌کردم که چطور است که ما در جامعه‌مان برای گفت‌وگو قواعدی را در نظر می‌گیریم و بین خود فاصله می‌اندازیم در حالی که می‌توانیم در خیلی از مسائل با هم گفت‌و‌گو کنیم، آشنا شویم و به هم کمک کنیم، اعتقادات ما نباید مانعی برای برقراری ارتباطمان با دیگران باشد.

قدس در ادامه گفت: من ایمان قلبی دارم که جوانان امروز با ذهن‌های درخشان و پویایشان آینده این کشور را می‌سازند و فرهنگ و تاریخش را زنده می‌کنند، چیزهایی که در زمان ما بازدارنده شکل‌گیری ارتباط بود امروزه در بین جوانان دیده نمی‌شود و مرزها کمرنگ شده است که اتفاق خوبی برای شکل‌گیری گفت‌و‌گوهای سازنده است.

در ادامه جلسه که به پرسش و پاسخ دانشجویان اختصاص داشت یکی از دانشجویان از محسن عبدالوهاب، کارگردان مجموعه کارستان در مورد انگیزه‌شان از ساخت این فیلم‌های مستند پرسید، عبدالوهاب در پاسخ گفت: در روند این کار انسان با افرادی آشنا می‌شود که می‌تواند چیزهای بی‌شماری را از آن‌ها یاد بگیرد و برای من آشنایی با سوژه‌های مجموعه مستندهای کارستان افتخار بزرگی بود و این فرصت را به من داد تا چیزهای بزرگی از آن‌ها بیاموزم.

ما برای جامعه‌مان چه کرده‌ایم

دانشجوی دیگری با اشاره به سه کار آخر مجموعه کارستان که سوژه اصلی‌شان بانوانی بوده‌اند که در خارج از کشور تحصیل کرده‌اند گفت: من فکر می‌کنم بنیان تفکر اجتماعی‌، اقتصادی و توسعه‌ای این کارآفرینان اجتماعی در خارج از ایران شکل گرفته است، آیا ارتباطی بین این دو موضوع می‌بینید و در صورت وجود ارتباط، به نظر شما علت این امر چیست؟

فیروزه صابر در پاسخ به این دانشجو گفت: علت این امر شکل‌گیری بنیان تفکر اجتماعی‌، اقتصادی و توسعه‌‌ای این افراد در خارج از کشور نیست بلکه تحصیل و زندگی در کشوری دیگر این امکان را به فرد می‌دهد تا دید فراتری نسبت به بقیه داشته باشد، محدودیت‌ها را کمتر ببیند و سعی کند بیشتر یاد بگیرد.

دکتر علی عرب‌مازار در تکمیل سخنان سعیده قدس خطاب به آن دانشجو گفت: به نظر من سوالی که شما مطرح کردید جای بررسی دارد و باید تعداد بیشتری از کارآفرینان را به عنوان یک جامعه آماری برای بررسی در نظر گرفت.

سعیده قدس ضمن تصحیح سخنان این دانشجو در مورد تحصیلاتش گفت: من در ایران درس خوانده‌ام اما در خارج از کشور زندگی کرده‌ام، اما نمی‌توانم انکار کنم که دید من به مسائل اجتماعی و کار خیر در خارج از کشور شکل گرفته است و یاد گرفته‌ام که برای جامعه‌ام کار کنم، همانطور که کسانی در کشورهای دیگر بسیاری از ثروت خود را برای نسل‌های آینده‌شان به دانشگاه‌ها بخشیده‌اند، ما باید به این فکر کنیم که برای جامعه‌ای که از آن توقع داریم و در آن زندگی می‌کنیم چه کرده‌ایم؟

یکی از دانشجویان ارشد اقتصاد با بیان اینکه دختر سعیده قدس فارغ‌التحصیل رشته مدیریت دانشگاه استنفورد است، پرسید: در دانشگاه استفورد در زمینه کارآفرینی چه چیزی به دانشجویان یاد می‌دهند و چه کارهای عملی‌ای از آن‌ها می‌خواهند؟

سعیده قدس در پاسخ به این سوال گفت: پسر من نیز تحصیل کرده خارج از ایران است و می‌گوید کاری که با ما در آن دانشگاه‌ها می‌کنند این است که ما را خرد و خمیر می‌کنند، این خمیر را شکل می‌دهند و می‌سازند و در نهایت تو متوجه مسئولیت خود می‌شوی، کار خود را انجام می‌دهی و از کسی توقعی نداری، ساعت 9 صبح تا 5 بعدالظهر که کار می‌کنی اجازه جواب دادن به تلفن شخصی نداری و باید درست کار کنی.

وی در ادامه گفت: دختر من نیز وقتی هوا تاریک است از خواب بلند می‌شود و در سرمای شدید به سرکار می‌رود، آنجا به تو یاد می‌دهند هر کس مسئول کار خودش است، ما در ایران پسرهای 30 ساله‌ای داریم که برای اینکه شام‌شان آماده نیست و لباسشان اتو نشده است داد و بیداد می‌کنند و در خانه پدرش زندگی می‌کند، در غرب اصلا چنین پدیده‌ای وجود ندارد که کسی بالای 18 سال در خانه پدرش زندگی کند.

شفافیت و توسعه

در ادامه دانشجوی دیگری با اشاره به نگاه خود به کارآفرینی گفت: ما یاد گرفته‌ایم که کارآفرین در ابتدا باید مسائل مالی طرح خود را در نظر بگیرد اما در این مجموعه مستندها که راجع به کارآفرینان موفق بود دیدیم که اکثر آن‌ها بدون چشم داشت اقتصادی به این پیشرفت‌ها رسیده‌اند، درخواستم این است که دکتر عرب مازار این نوع از فرآیند برای رسیدن به موفقیت را توضیح دهند.

دکتر عرب مازار در پاسخ به این دانشجو گفت: شما زمانی که مشغول برآورد توانایی‌هایتان هستید صرفا توانایی مالی خود را برآورد نکنید چرا که یکی از داشته‌های ما اعتبارمان است، گاهی اوقات خودمان توانایی مالی نداریم ولی برای رسیدن به هدف باید از اعتبارمان استفاده کنیم اما شما در فعالیت‌های نوع‌دوستانه و خیرخواهانه نباید به دنبال کسب سود باشید چرا که این فعالیت‌ها برای کسب رضایت درونی خود انجام می‌شود.

دانشجوی بعدی از صاحبنظران کارآفرینی حاضر در این جلسه درخواست کرد که منابع تاریخ شفاهی کارآفرینی اجتماعی را به او معرفی کنند.

زهرا بهروز آذر متخصص حوزه کارآفرینی در پاسخ به این دانشجو گفت: ادبیات علمی کارآفرینی اجتماعی در ایران در طی 10 سال پیش شکل گرفته است و انتهای کتاب آقای دکتر احمدپور چند مورد از جمله محک، جامعه یاوری، بیمارستان محب و.. بررسی شده‌اند که شما می‌توانید به آن مراجعه کنید.

در ادامه یکی از استادان حاضر در جلسه از سعیده قدس پرسید: اگر به یک باره قدرت، ثروت و محبوبیت خودتان را از دست بدهید و نتوانید فعالیت‌های گذشته خود را اثبات کنید، به عنوان یک کارآفرین چگونه از صفر شروع می‌کنید؟

سعیده قدس در پاسخ به این سوال گفت: اگر آنچه که به واسطه موسسه محک به دست آورده‌ام از دست می‌دادم و به شرایط عادی خودم برمی‌گشتم در رابطه با مسئله سرطان سینه فعالیت می‌کردم.

در پایان یکی از استادان حاضر در جلسه چند عامل موفقیت محک را برشمرد و گفت: موسسه محک در طول عمر خود به هیچ وجه وارد مسائل سیاسی نشده است و اجازه نداده است مسائل سیاسی نیز به موسسه وارد شود، سرکار خانم سعیده قدس در اساسنامه موسسه هیچ امتیاز ویژه‌ای برای خود و بستگانش در نظر نگرفته است، فعالیت اینشان صرفا بشر دوستانه بوده و اطلاعات مالی این موسسه نیز در سایت آن موجود است.