تشکیل انجمن برای روزنامه‌نگاری علم فرصت‌آفرین است/ جایی برای آموزش روزنامه‌نگاری علم نداریم

محمدمهدی فرقانی در برنامه‌ی تلویزیونی «چرخ» با تبریک روز خبرنگار و آرزوی تصویب قوانین لازم برای حمایت از این صنف، با مروری بر تاریخچه‌ی روزنامه‌نگاری علم گفت: این روزنامه‌نگاری همزاد تاریخ مطبوعات است. در اواخر قرن نوزدهم که نخستین روزنامه‌ها منتشر شدند، کمابیش مطالب علمی هم بود و برخی از نشریات به این اخبار توجه داشتند. اما این نوع خبرها مثل یک رویه‌ی جاری ادامه پیدا نکرد تا وقتی روزنامه‌نگاری حرفه‌ای از نیمه دوم قرن ۱۹ متولد شد و از این زمان اخبار علمی در این روزنامه‌ها بیشتر نمایان شدند. در ایران هم از زمان انتشار روزنامه «کاغذ اخبار» به عنوان اولین روزنامه در ایران گاه‌گداری اختراعات جهانی را در اخبار می‌دیدیم.

به گزارش عطنا به نقل از شفقنا رسانه، رئیس دانشکده‌ علوم ارتباطات ادامه داد: اما اتفاق مهم‌تر ۲۷ سال بعد از «کاغذ اخبار» افتاد. اولین نشریه علمی در ایران در سال ۱۲۸۰ به نام «روزنامه علمیه ایران» به دست اعتضادالسلطنه منتشر شد و هدف اصلی آن ترویج علم برای عامه بود. همچنین یکی از نشریات مهم که عمر طولانی دارد و نماد نشریات علمی را دارد، مجله «دانشمند» است که در سال ۱۳۴۲ شروع به انتشار کرد و مجله‌های دیگری چون دانستنی‌ها هم متولد شدند. اخبار این مجله‌ها بیشتر سرگرم‌کننده بود و چون برای فروش بر روی دکه‌ها می‌رفت، باید مطالب جذاب می‌داشت.

او با توضیح درباره ادبیات این ژانر روزنامه‌نگاری گفت: بعد از انقلاب روزنامه‌نگاری علم رشد چشمگیری داشته است و نشریاتی به صورت تخصصی در این حوزه داریم که بعضی از آنها زبان ساده‌ای دارند ولی برخی از آنها زبان‌شان بسیار سخت و پیچیده است، در حالی که هدف روزنامه‌نگاری علم باید همگانی کردن علم باشد و این که علم تبدیل به فرهنگ در جامعه شود. این امر نیازمند این است که دانشمندان با اصحاب رسانه‌ای همکاری و تعامل داشته باشند.

او افزود: یک زمانی انحصار کردن علم و دستاوردهایش و اختراع‌ها خیلی رواج داشت ولی این اعتقاد در حال کمرنگ شدن است چرا که اگر علم و دستاوردهایش رسانه‌ای نشود، انگار وجود ندارد. بر همین اساس روزنامه‌نگار علم و دانشمندان باید زبان یکدیگر را بفهمند. در ایران علی‌رغم نیاز مبرم به این رشته، کار چندانی در این زمینه نشده و افراد بیشتر بر حسب علاقه یا اجبار در نشریات تخصصی حضور پیدا کردند. در حالی که برای ورود به این نوع روزنامه‌نگاری علمی، یک تخصص میان رشته‌ای لازم است.

فرقانی با توضیح برخی مشکلات و موانع در این زمینه گفت: ما اساسا جایی برای آموزش روزنامه‌نگاری علم نداریم. مورد بعدی این که مجله‌های علمی ما بی‌ثبات و کم‌دوام هستند و معمولا به خاطر مشکلات، مجلات دیرپایی نیستند. برای همین این نشریات باید از طرف دولت حمایت شوند چرا که برای توسعه‌یافتگی به چنین روزنامه‌نگاری نیازمند هستیم و ما بسیاری از حجم داده و اطلاعات‌ خود را از طریق رسانه دریافت می‌کنیم.

این مدرس روزنامه‌نگاری با اشاره به راه‌حلی برای رفع مشکلات این حوزه تصریح کرد: یک راه حل مهم تشکیل انجمن روزنامه‌نگاری علم است. این انجمن می‌تواند فرصتی ایجاد کند که روزنامه‌نگاران این حوزه از امکانات و نیازمندی‌های یکدیگر خبر دار شوند و از طرف دیگر نیازمندی‌های یکدیگر را به اشتراک بگذارند. ما این ظرفیت را در دانشگاهایمان داریم ولی متأسفانه مطالبه آن وجود ندارد.

فرقانی با اشاره به نقش شبکه‌های مجازی در این حوزه گفت: فضای مجازی یک تحول بنیادین در این عرصه ایجاد کرده و اطلاعات قابل توجهی در این‌ها نسبت به رسانه‌های سنتی در حال انتشار است. همچنین خیلی از نواقص برای این روزنامه نگاری، در این شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد. در واقع در نتیجه چنین دسترسی یک انقلاب جهانی در حال اتفاق افتادن است. اما باید مراقب اطلاعات جعلی و نادرست هم باشیم.

او در پایان با اشاره به کارکرد چنین روزنامه‌نگاری در زندگی بشر توضیح داد: اگر اخبار علمی نخبه گرا باشند جاذبه نخواهند داشت و مخاطبان‌شان محدود خواهد بود. هر چند این اخبار بالذات جذاب هستند چون ما دستاوردهای علم را می‌بینیم که چه نتایجی را برای زندگی ما داشته و زندگی را دگرگون کرده ولی من شهروند باید متوجه ارزش آن باشم. پس باید زبان ارتباطاتی آن علم را پیدا کنیم.

گزارش از سمیرا بختیار