راه‌حل مشکلات کشور راه‌اندازی خدمات عمومی محلی است/ ترس کاذب را کنار بگذاریم

سید باقر مرتضوی از لزوم ارائه خدمات عمومی محلی گفت و تأکید کرد: در نظام اداره کشور ما همه چیز در تهران متمرکز شده است و از راه دور برای همه نقاط کشور تصمیم می‌گیریم؛ قابلیت‌های محلی را محکوم کردیم و به دلیل «ترسی کاذب» جلوی استعدادها و ظرفیت‌های محلی را گرفتیم.

به گزارش عطنا، سید باقر مرتضوی، ‌مدیر کل بهداشت، ایمنی و محیط زیست وزارت نفت(HSE) در اولین همایش ملی «تعالی خدمات عمومی» که روز دوشنبه، ۱۲ تیرماه با همکاری دانشگاه‌های مختلف و به میزبانی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد، اظهار کرد: باید خدمات عمومی محلی در کشور راه‌اندازی شود، قبل از آن که سراغ دولت و مدیریت محلی برویم، این سؤال مطرح است که آیا می‌توان در کشور خدمات عمومی محلی داشت؟

وی با تأکید بر اینکه بر اساس قانون اساسی و نظام سیاسی موجود در کشور می‌توان خدمات عمومی محلی را به وجود آورد، تصریح کرد: قانون اساسی ما از کشور فرانسه الگو گرفته است و نظام اداری این کشور بسیار شبیه ماست. با وجود اینکه ساختار فرانسه بسیط است اما امروز دولت فرانسه به صورت غیر متمرکز اداره می‌شود.

مرتضوی با اشاره به اینکه امروز تغییرات محیطی و پیشرفت تکنولوژی مردم را توانمند کرده است و بر این اساس ما باید به سمت خدمات عمومی محلی حرکت کنیم، گفت: در نظام اداره کشور ما همه چیز در تهران متمرکز شده است و از راه دور برای همه نقاط کشور تصمیم می‌گیریم؛ قابلیت‌های محلی را محکوم کردیم و به دلیل ترس کاذبی جلوی استعدادها و ظرفیت‌های محلی را گرفتیم.

وی با بیان اینکه با ارائه تحلیل و اطلاعات باید این ترس کاذب را کنار گذشت، گفت: دولت محلی در ایران قابل تشکیل نیست اما قانون اساسی ظرفیتی را برای مدیریت محلی گذاشته است. در حال حاضر نظام و تقسیم کار مشخصی در کشور وجود ندارد، یعنی مغز تولید و خدمات عمومی محلی تعریف نشده است.

مدیر HSE وزارت نفت اضافه کرد: زمانی که می‌گوییم خدمت محلی مدیریت شود به این معنی است که منابع، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی آن محلی باشد که با همین ساختار قانونی این مدیریت محلی در ایران شدنی است.

به گفته مرتضوی در حال حاضر خدمت عمومی در ایران گران، بی‌کیفیت و کند تولید می‌شود که موجب نارضایتی شده است و دولت، متمرکز قادر نیست در تمام نقاط کشور خدمت عمومی خوب را تولید و عرضه کند.

وی با انتقاد از جامعه دانشگاهی در حوزه مدیریت دولتی، دانشمندان این حوزه را یکی از مقصران وضعیت کنونی ارائه خدمات عمومی در کشور خواند و خاطرنشان کرد: متأسفانه نظام آموزش عالی ما درگیر تولید علم نافع نیست ما درگیر مقاله، ارتقا و مسائل این چنین شده‌ایم.

مشاور وزیر نقت با بیان اینکه پیش از بروکراسی مدرن، ایران کشور غیر متمرکزی بود، اظهار کرد: شاید دلیل آن نبود دولت مرکزی مقدر بود اما پس از اتفاقاتی که در کشور افتاد دولت ایران متمرکز شد و الان الگوهای اداره جامعه ما مشخص نیست.

مرتضوی افزود: در اداره کشور هم رگه‌هایی از الگوی سنتی و هم مدرن مدیریت داریم اما هیچ کدام از آنها را به صورت کامل نداریم، حتی اگر می‌خواستیم الگوهای جدید مدیریت دولتی که در آن عدم تمرکز وجود دارد را اجرا کنیم احتمالا به بخش عدم تمرکز آن توجهی نداشتیم، اگر به کل قانون مدیریت کشوری نگاه کنیم حتی یک کلمه درباره عدم تمرکز وجود ندارد.

وی با بیان اینکه بسیاری از بخش‌های مدیریت عمومی جدید (New Public Management) در کشور اجرا شد، گفت: رویکردهایی که ما در قانون برنامه سیاست‌های اصل ۴۴ و در قوانین مختلف به آن پرداختیم سعی شد به سمت کوچک‌سازی دولت حرکت کنیم و نهادهای خصوصی بزرگ شود، نهادهای مدنی افزایش یابد اما این اتفاق نیفتاد و الان دولت بزرگ شده است.

مشاور وزیر نفت با تأکید بر اینکه عدم تمرکز افقی و عمودی باید در مدیریت دولتی کشور اتفاق می‌افتاد، تصریح کرد: عدم تمرکز افقی، یعنی مشارکت دادن دولت به بخش خصوصی به عبارت دیگر بخش خصوصی وظایف عمومی را انجام دهد از طرف دیگر نهادهای مدنی در مدیریت کشور درگیر شوند؛ برای تحقق آن قانون سیاست اصل ۴۴ را نوشته شد که مخالف اصل ۴۴ بود و با حکم حکومتی ابلاغ شد.

مرتضوی اضافه کرد: عدم تمرکز افقی آنقدر برای کشور مهم بود که برای آن حکم حکومتی گرفته شد اما برای عدم تمرکز عمودی قانونی وجود نداردیعنی ما قانونی نداریم که وظایف ملی و محلی را باز تعریف، بازنمایی و بازآرایی کنیم. مطالعاتی در این زمینه انجام شده اما کار شاخصی در کشور صورت نگرفته است.

وی حکومت ایران را از نظر حقوقی یک حکومت تک ساخت توصیف کرد و افزود: حکومت چند پارچه، دولت محلی را می‌پذیرد اما در حکومت تک ساخت، یک سرزمین وجود دارد با یک دولت.

دانشیار دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه از ظرفیت قانون اساسی برای ارائه خدمات عمومی استفاده نشده است، اظهار کرد: قانون اساسی این اجازه را به ما می‌دهد که خدمت عمومی محلی ارائه دهیم اما امروز کارهای روزانه همه نقاط کشور هم از تهران برنامه‌ریزی می‌شود که این الگو با مدل‌های روز تطبیق ندارد.

وی با بیان اینکه کشورهای پیشرفته‌ای وجود دارد که حکومت آنها بسیط است اما بسیاری از خدمات عمومی به صورت محلی ارائه می‌شود، گفت: ما الان به این سمت حرکت می‌کنیم که صندوق های بازنشستگی و نظام سلامت کشور را به صورت متمرکز اداره کنیم که این تمرکز باعث ایجاد بحران خواهد شد.

مرتضوی مأموریت خدمت عمومی سه وظیفه اصالتی وکالتی و مشارکتی دارد، گفت: این وظایف در تمام الگوهای دنیا موجود است، مدیریت محلی یک وظایف اصالتی دارد که فقط برای همان محل است مانند بحث‌های مالی، برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و اجرا.

مشاور وزیر نفت وظایف وکالتی مدیریت محلی را فعالیت‌های عنوان کرد که مدیریت محلی به وکالت از دولت مرکزی انجام می‌دهد و گفت: برخی دیگر از وظایف مدیریت محلی با مشارکت دولت مرکزی است، مانند تأمین آب که وظیفه دولت مرکزی است اما توزیع آن را مدیریت محلی انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه در ایران نظام تقسیم کار، برنامه‌ریزی، ساختار و تشکیلات محلی وجود ندارد، خاطرنشان کرد:  هر درآمدی که دولت دارد باید صرفه کاری شود اما این در ایران مشخص نیست که درآمدها باید کجا مصرف شوند، الان ۸ استان در کشور درآمدشان از هزینه‌شان بیشتر است اما دیگر استان‌ها هزینه‌ای بیش از درآمدشان دارند.

مرتضوی افزود: پول نفت کشور باید برای برنامه‌ریزی در توزان و تقارن منطقه‌ای باشد و عوارض و مالیات منطقه‌ای صرف امور روزانه مردم شود، در وضعیت کنونی ما نیاز به قانونی برای خدمات عمومی محلی داریم و معتقدم با  با حفظ ساختار به حفظ وضع موجود می‌توانیم این تغییر را انجام دهیم اگر این تغییر را ایجاد کنیم بار زیادی از روی دوش دولت برداشته خواهد شد و بسیاری از مشکلات کشور حل خواهد شد.

وی در پایان با تأکید بر اینکه باید گفتمان توسعه خدمات عمومی محلی را گسترش دهیم، گفت: جای این همایش بسیار خالی بود امیدواریم همایش های بعدی باشکوه و عظمت بیشتری به ویژه با حضور کارگزاران خدمات بخش عمومی برگزار شود.