بررسی دستاوردهای سه جنبش اجتماعی فراگیر در ایران

استاد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبائی در نشست مؤسسه دین و اقتصاد تأکید کرد: اگر جذب سرمایه خارجی به ارتقای بنیه تولیدی و افزایش توان علمی و فناورانه کشور منجر نشود، فقط می‌تواند با وابستگی بیشتر کشور به دنیای خارجی و گسترش و تعمیق نابرابری با همه آثار سوء و ضد توسعه‌ای مستتر در روندهای شدت بخشنده به وابستگی و نابرابری همراه باشد.

به گزارش عطنا به نقل از جهان اقتصاد، فرشادمومنی با بیان این‌که در ایام سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی هستیم و باید ازمجاهدت‌‌ها و پایمردی‌‌‌های کسانی که در این جنبش اجتماعی فراگیر بر علیه استبداد و استعمار نقش آفرینی کردند قدردانی کنیم، گفت: قدردانی واقعی از تلاش‌‌ها و مجاهدت‌‌‌های فکری و عملی این است که با منطق و معیارهای علمی بتوانیم ضمن شناسایی منشاءهای این پدیده درباره ریشه‌‌‌های یک قفل تاریخی توسعه نیافتگی این پدیده را مورد برررسی قرار دهیم.

وی با اشاره به این‌که ایران جزء معدود کشورهایی است که در قرن بیستم دو جنبش اجتماعی بسیار فراگیر برای برون رفت از توسعه نیافتگی را تجربه کرده، خاطر نشان کرد: یک بار در ربع اول قرن بیستم با عنوان انقلاب مشروطیت که از حرکت‌‌‌های پیشگام و خارق‌العاده در در زمان خود محسوب‌‌‌ می‌شود و دیگری در ربع پایانی قرن بیستم و در قالب انقلاب اسلامی که گستره و عمق نفوذ مردمی در انقلاب اسلامی به مراتب از انقلاب مشروطیت و جنبش ملی شدن صنعت نفت بیشتر و جدی‌تر بود.

مومنی ادامه داد: داشتن دستاوردهای بزرگ در سال‌های آغازین هرسه این کوشش‌ها، ویژگی مشترک آن هاست.

این استاد دانشگاه با بیان این‌که از این جنبش‌‌ها رکوردهایی ثبت شده که از آن زمان تا به امروز دیگر تکرار نشده است، گفت: اما مساله اساسی این است که این جنبش‌‌‌های فراگیر و مجاهدت‌‌‌های ارزشمند نتوانستند دستاوردهای خودرا درونی و پایدار کنند بنابراین یکی از مهم‌ترین مسوولیت‌هایی که بردوش جامعه فکری و نخبگان کشور قراردارد ارائه یک صورت بندی عالمانه از چرایی و چگونگی نافرجام ماندن چنین کوشش‌‌‌های ارجمند و پیشگام برای عبور از توسعه نیافتگی است.

وی در دستور کار قراردادن برخورد فعال با استعمار و استبداد را یکی دیگر از ویژگی‌‌‌های مشترک  و مهم این سه کوشش فراگیر ایرانیان در قرن بیستم دانست و افزود:  در ادبیات توسعه گفته‌‌‌ می‌شود که هیچ کشوری نمی تواند بستر اندیشه‌ای برون رفت از توسعه نیافتگی را فراهم کند مگر این‌که ابتدا کانون‌‌‌های اصلی بازتولید دورهای باطل توسعه نیافتگی را شناسایی کند و ترتیبات نهادی خود را به گونه‌ای سامان دهد که بتواند با این دور‌‌های باطل برخورد فعال کند و آن‌‌ها را از بین ببرد.

وی تصریح کرد: مفهوم development (توسعه) نیز به معنای بیرون آمدن از این دور‌‌‌های باطل هست.

مومنی با معرفی کتاب پیش‌رفتن با جمع از آلبرت هیرشمن اقتصاد شناس بزرگ توسعه در قرن بیستم، گفت: این کتاب از زاویه کمک به شناسایی دور‌‌‌های باطل و نیز نمود این‌که ایرانی‌‌ها باهدف‌گذاری کوشش‌‌‌های خود علیه استبداد و استعمار کانون اصلی گرفتاری‌‌‌های خودرا شناخته بودند بسیار ارزشمند است.

وی افزود: هیرشمن در این کتاب دور باطل اصلی بازتولیدکننده توسعه نیافتگی کشورهای در حال توسعه را استبداد معرفی‌‌‌ می‌کند.