سه مؤلفه تأثیرگذار در اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره)

عضو هیئت‌ علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: توجه به مالکیت خصوصی، استقلال و رهایی کشور از وابستگی و ضرورت تحقق عدالت اجتماعی، مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره) هستند.

به گزارش عطنا به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام امیر خادم‌علیزاده استاد روش‌شناسی اقتصاد متعارف و اسلامی، اقتصاد بخش عمومی و اقتصاد مالی متعارف و اسلامی، به بحث درباره اندیشه‌های اقتصادی امام خمینی(ره) پرداخت و اظهار کرد: مرور و بررسی بیانات و آثار مکتوب بر جای مانده از حضرت امام(ره) به روش تحلیل محتوا نشان می‌دهد که نگاه و خطوط کلی اندیشه‌های اقتصادی ایشان در چارچوب نظریه جمع مطلوب و سازگار دنیا و آخرت می‌گنجد که بر گرفته از متن اسلام و به خصوص آیات قرآن کریم است.

خادم‌علیزاده ادامه داد: با اصالت دادن به آخرت و حیات جاویدان، اقتصاد نیز در این دنیا مطلوب است و به عبارتی، انسان از منظر ایشان در مسیر پیمودن کمال و قربة الی‌الله به کار و فعالیت اقتصادی و کسب رزق حلال می‌پردازد.

وی افزود: در این صورت عرصه اقتصاد، تجارت، تولید، واردات و صادرات مزرعه بزرگ آخرت است که هم به تأمین نیازهای خود و دیگران می‌اندیشد و هم به پیشرفت اقتصادی در سطح کلان امت اسلامی توجه دارد و هر عملی در سطح خُرد و کلان با رویکرد آخرتی مورد نظر و عمل اوست و در این چارچوب قرآنی، نظریه امام خمینی(ره) درباره مالکیت خصوصی و دولتی، اقتصاد، فقرزدایی، عدالت اجتماعی، قواعد اقتصادی و حقوق تجارت و تولید، ساده‌زیستی، توجه به مستضعفان و پرداختن به توسعه و پیشرفت اقتصادی قابل تفسیر است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: برای نمونه امام خمینی(ره) به عنوان فقیه مسلط به فقه امامیه و اهل سنت و با آگاهی از دیدگاه مکتب سرمایه‌داری و سوسیالیسم، درباره مالکیت خصوصی در دایره فقه سنتی صاحب‌جواهری تعریفی متمایز و ماندگار از مالکیت خصوصی ارائه فرموده‌اند که در اقتصاد اسلامی، هیچ یک از نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیستی مشروعیت ندارند و مالکیت خصوصی در اسلام بسیار گسترده و محترم است و تنها در مرز حلال و حرام و مشروع و نامشروع بر اساس موازین فقه اسلامی محدود می‌شود.

خادم‌علیزاده افزود: نص کلام ایشان در صحیفه امام جلد ۱۰ صفحه ۴۷۶ در موضوع مالکیت این‌گونه آمده است: مسئله مالکیت به یک معنا هم مطلوب و هم مشروط محترم است لکن به این معنا نیست که هر کس هر کاری می‌خواهد بکند و مالکیت از هر جا بخواهد پیدا بشود، مشروع بود، معنایش این است که روی موازین شرعی باشد، ربا در کار نباشد و مال مردم استثمار بی‌جهت نباشد. مالکیت در صورتی که مشروع و روی موازین باشد، محترم است و مالکیت غیرمشروع محترم نیست.

سه مؤلفه تأثیرگذار در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره)

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی به بحث درباره جایگاه خودکفایی و استقلال در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: یکی دیگر از مؤلفه‌های اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره) توجه به خودکفایی و استقلال اقتصادی و رهایی از قید و بندهای وابستگی به دیگران است که  همین نظریه فقهی اقتصادی حضرت امام(ره) می‌تواند پشتوانه نظری بسیار روشن و محکمی برای نظریه اقتصاد مقاومتی در روزگاری پس از چند دهه از فوت آن عزیز باشد.

وی افزود: زندگی فردی و اجتماعی و آرای سیاسی و اجتماعی حضرت امام(ره) نشان می‌دهد که ایشان با تمام مظاهر وابستگی فرد و امت اسلامی به بیگانگان مخالف بودند؛ نظریه‌ای که از آیات قرآن کریم هم به دست می‌آوریم. ایشان فاصله گرفتن از تفکر شرقی و غربی را شرط خودکفایی و استقلال جامعه اسلامی می‌دانستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: ایشان در کتاب «صحیفه نور» جلد ۲۱ صفحه ۱۵۸ می فرمایند: مهم‌ترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همه‌جانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصصی است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق به درآمده و نشان داده‌اند که می‌توانند کشور را روی پای خود نگه دارند.

خادم‌علیزاده با اشاره به اهمیت عدالت اجتماعی در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) اظهار کرد: مؤلفه دیگر اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) توجه جدی به عدالت اجتماعی به‌خصوص تکیه بر حقوق اقتصادی و غیراقتصادی دهک‌های پائین درآمدی جامعه و مستضعفان است. زندگی سیاسی و حیات فردی امام گواهی بر این مطلب است که ایشان نسبت به تعدیل ثروت و حتی توزیع انفال بین پابرهنگان در چارچوب عدالت اجتماعی همواره همت می‌گماشتند که حتی نسبت به تقسیم مختصر زمین کشاورزی که داشتند و آن هم گویا از گذشتگان به ایشان به ارث رسیده بود نیز چنین وصیتی را فرموده‌اند تا در بین اقشار ضعیف جامعه تقسیم شود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبائی در پایان گفت: امام(ره) با صراحت در صحیفه امام جلد ۸ صفحه ۲۹۳ می‌فرمایند؛ «پیغمبران تاریخشان معلوم است، اینها آمده‌اند که بسیج کنند این مستمندان را که بروند و این غارتگران را سر جای خودشان بنشانند و عدالت اجتماعی درست کنند. امیدواریم که اندیشه‌های آن امام راحل همچنان به عنوان مبانی نظری، اقتصادی و فقهی برای مطالعات و پژوهش‌های اقتصادی ما باشد».