حقوق مالکیت فکری غیر قابل انتقال به غیر است

یک دانش‌آموخته رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به ماده 3 قانون مالکیت فکری اظهار کرد: به طور اشتباه، روی جلد کتاب­ های فیزیک که در بازار انتشار پیدا می­ کنند، نوشته شده «کلیه حقوق مادی و معنوی به ناشر تعلق می­ گیرد»، در حالی که در حقوق مالکیت فکری، حقوق معنوی را غیر قابل انتقال به غیر تلقی می‌کنند و نمی­ توان این قانون را نقض کرد.

به گزارش عطنا، . امیر نعمتی، پژوهشگر و دانش‌آموخته رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی در «دومین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی و مالکیت فکری»، 4 اسفندماه در سالن همایش دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی مقاله خود را با عنوان«حمایت حقوقی از فضای مجازی در قوانین مالکیت فکری» ارائه کرد.

نعمتی در ابتدا گفت: وقتی برای فضای مجازی عنوان «فضا» استفاده می ­شود یک چهارچوب تداعی می ­شود و عموم انتظار دارند که این چهارچوب رعایت شود، اما در فضای مجازی هیچ چهارچوب خاصی وجود ندارد و ترکیبی از فرهنگ و داده­های آن در عرصه فناوری وجود دارد که ما را با یک فضای غیر محدود و ترکیبی از داده‌های خام مواجه می‌کند.

وی با بیان اینکه می ­توان برای هر فضا یک کارکرد مثبت و یک کاردکرد منفی در نظر گرفت، افزود: برای کارکرد مثبت، می‌توان به توسعه علم و فناوری آن اشاره داشت و دسترسی فوق‌العاده سریع به منابع علمی و دیجیتالی کشور را در نظر گرفت و اما درباره کار کرد منفی حقوق موجود در این فضا مورد تعرض قرار می­گیرد و خدشه به حقوق مالکیت فکری تولیدکنندگان را روبه‌رو هستیم، در فضای مجازی ما مصادیقی داریم که به شبکه‌های اجتماعی را تعمیم بدهیم و در مورد مصداق دیگر آن می‌توان به شبکه جهانی اینترنت اشاره کرد.

نعمتی در این‌باره اضافه کرد: در مصادیق ذکر شده چیزی که وجود دارد که با نشر الکترونیکی برخورد می­ کنیم نشر الکترونیک که برای آن نیز دو جنبه مثبت و منفی در نظر گرفته شده است جنبه مثبت نشر الکترونیک دسترسی به فایل­های الکترونیکی به طور سریع و کاهش مواردی چون هزینه های چاپ می­باشد در جنبه منفی ما یک انتشار و یک افشا که این موارد از مفاهیم حقوق مالکیت فکری هستند که مورد توجه قرار گرفته است.

نعمتی در خصوص افشا و انتشار اطلاعات در این فضا نیز عنوان کرد: این افشا و انتشار هم می ­تواند به صورت ارادی و هم به صورت غیر ارادی باشد، در هر دو حالت سرقت ادبی تسریع پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه در گذشته این سرعت وجود نداشت، تصریح کرد: جنس اموال فکری از نوع انتزاعی است و در حقوق مالکیت فکری برای تفکر افراد یک نوع مالکیت در نظر گرفته شده است که بدون در نظر گرفتن این نوع مالکیت، نمی‌توان آن را به حساب آورد و زیر شاخه حقوق مالکیت فکری قرار داد، چرا که اینجا، اموال می‌توانند کپی شوند، بدون اینکه به اصل اثر لطمه‌ای وارد شود.

نعمتی با اشاره به ماده 3 قانون مالکیت فکری، گفت: حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری پخش، عرضه و اجرای اثری است که تعریف شده و حقوق بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر است، برای مثال، به طور اشتباه، روی جلد کتاب­های فیزیک که در بازار انتشار پیدا می­ کنند، نوشته است «کلیه­ حقوق مادی و معنوی به ناشر تعلق می­گیرد»، در حالی که در حقوق مالکیت فکری، حقوق معنوی را غیر قابل انتقال به غیر تلقی می‌کنند و نمی‌توان این قانون را نقض کرد.

او گفت: ماده­ دیگری که روی آن خیلی وسواس وجود دارد، این است که هر کسی تمام یا قسمتی از اثر را به نام خود یا پدیدآورنده، چه به صورت سهوی یا عمدی، به شخصی غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش عرضه کند، توسط قانون‌ سال 1348 مورد مواخذه قرار گرفته و همچنان یک تبصره در ماده هفت وجود دارد که ذکر ماخذ در مورد جزواتی که در موسسات آموزشی مورد استفاده قرار می­گیرد، الزامی نمی­باشد و این تبصره باعث سوء استفاده می ­شود.

این دانش‌آموخته رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی تشریح کرد: قانون ترجمه و تکثیر کتب نشریات و آثار صوتی مصوب 1352، در ماده یک آن،  حق تکثیر و تجدید چاپ بهره‌برداری نشر و پخش هر ترجمه­ای با مترجم یا وارث قانونی آن است، وقتی از مترجم حمایت می­ کند، بنابراین حقوق مذکور در این ماده قابل انتقال به غیر بوده است و ماده دو آن، تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و شکلی که چاپ شده است، به قصد فروش و بهره‌برداری مادی از طریق عکس‌برداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب حق ممنوع دانسته است.

نعمتی در پایان در خصوص ماده 5 قانون حقوق مالکیت فکری، افزود: تکثیر و نسخه‌برداری از کتب و نشریات آثار صوتی به منظور استفاده در هر کاری که مربوط به آموزش و تحقیقات علمی مجاز دانسته ­شده و موجب سوء استفاده استادان و دانشجویان از این تبصره شده است.