ایران تاکنون به هیچ یک از معاهدات کپی‌رایت نپیوسته است

«دومین کنفرانس ملی کتابخانه‌های دیجیتالی» با عنوان مالکیت فکری در سالن همایش‌های دانشکده روان‌شناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی آغاز شد.

به گزارش عطنا، میترا صمیعی مدیرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر علمی همایش «دومین کنفرانس ملی کتابخانه‌های دیجیتالی» با عنوان «مالکیت فکری» صبح‌ امروز 4 اسفند‌ماه در مراسم آغاز به کار این همایش گفت: ظهور فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی اگرچه بر میزان و سرعت دسترسی عموم به منابع اطلاعاتی افزوده است اما به موازات آن در نقض گسترده حقوق مالکیت فکری هم تأثیر داشته است.

وی در همین رابطه تصریح کرد: حقوق مالكيت فكری، يكی از زير مجموعه‌های حقوق خصوصي بوده كه پديدآورنده يك اثر از آن برخوردار است و به موجب آن، بهره‌برداري غيرمجاز از اثر پديدآورنده از سوي شخص يا اشخاص ديگر، موجب مسئوليت مدنی و كيفری بهره بردارِ غيرمجاز را فراهم مي‌کند.

مدیرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: با رواج محصولات دیجیتالی و رسانه‌های دیجیتال اعم از نرم‌افزار چند رسانه‌ای، محتوای تلفن همراه و هوشمند، بازی‌های رایانه‌ای، رسانه‌های برخط و هنر‌های دیجیتال در کشور نیاز به بازنگری در عملکرد فعالیت‌های حقوقی و اجرایی، ضروری است.

وی با بیان اینکه كشورهای مختلف دنيا، در قبال موضوع حقوق مالكيت فكری در فضای مجازی رویکردهای متفاوت اتخاذ کرده‌اند، گفت: در برخی از كشورها اين موضوع (حقوق مالكيت فكری در فضای مجازی) تحت نظام حقوقی آثار ادبی و هنری و یا به تعبیر دیگر نظام کپی رایت، قرار گرفته است و معدود كشورهايی نيز اين موضوع (حقوق مالكيت فكری در فضای مجازی) را در چارچوب مالكيت صنعتی يا حق اختراع مطرح کرده‌اند.

صمیعی افزود: حقوق پدیدآورندگان برای کنترل وضعیت و استفاده از آثار ادبی و هنری که در فضای مجازی خلق می‌کنند، از سوی کنوانسیون‌های بین‌المللی نظیر کنوانسیون مالکیت صنعتی «پاریس» و کنوانسیون «بِرن» و «رُم»، سازمان جهانی مالکیت فکری، به رسمیت شناخته شده است.

وی اظهار کرد: قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای که شاید يكي از مهم‌ترین و مرتبط‌ترین قانون با موضوع مالکیت فکری در فضای مجازی است، در پی رواج یافتن استفاده از تولیدات نرم‌افزاری رایانه‌ای، در تاریخ 4 دی‌ماه 1379به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

واحدي نیز با عنوان دفتر امور مالکیت معنوی در مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتالی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پيگير تصويب قانوني در اين زمينه است و این نشان می‌دهد که مسئله مالکیت فکری در فضای مجازی بسیار مهم و قابل توجه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: این قانون تصریح می‌کند، «حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره‌برداری مادی و معنوی نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده‌ آن است. نحوه‌ تدوین و ارائه داده‌ها در محیط قابل پردازش رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار خواهد بود. مدت حقوق مادی ۳۰ سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت حقوق معنوی نامحدود است». همچنین در این قانون آمده است:«برای صدور تأییدیه‌ فنی در مورد نرم‌افزارهایی که پدیدآورنده آن مدعی اختراع بودن آن است، کمیته‌ای به نام «کمیته حق اختراع» زیرنظر شورای‌عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود».

وی اضافه کرد: علاوه بر این قانون (حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای)، مهمترين و اصلی‌ترين قانوني است كه در زمينه حقوق مالكيت فكری به خصوص حقوق مالكيت فكری در فضاي مجازی وجود دارد و مي‌توان در این زمینه به قانون تجارت الكترونیک نیز اشاره کرد.

صمیعی اذعان کرد: قانون تجارت الکترونیکی برای نقض حق مالكيت فكري در فضاي مجازی مسئولیت مدنی و کیفری مقرر کرده‌ است. ضمن‌آنکه سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) نیز اقدامات و فعالیت‌های قابل توجهی در زمینه حمایت از آثار ادبی و هنری در فضای مجازی انجام داده است.

وی افزود: واحدي نیز با عنوان دفتر امور مالکیت معنوی در مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتالی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پيگير تصويب قانوني در اين زمينه است و این نشان می‌دهد که مسئله مالکیت فکری در فضای مجازی بسیار مهم و قابل توجه است.

دبیر علمی همایش دومین کنفرانس ملی کتابخانه‌های دیجیتالی با عنوان مالکیت فکری گفت: متأسفانه ایران تاکنون به هیچ یک از معاهدات کپی رایت یا اجراها و حامل‌های صوتی سازمان جهانی مالکیت فکری(WIPO) نپیوسته است. از طرفی، بررسی مقررات داخلی، از جمله قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان در سال 1348،  قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای، قانون تجارت الکترونیک، قانون جرایم رایانه‌ای و حتی لایحه‌ی جامعِ حمایت از حقوق مالکیت ادبی، هنری و حقوق مرتبط، نشان می‌دهد که تاکنون قانون مدونی به منظور حمایت از تدابیر فنی مربوط به مدیریت حقوق دیجیتال و قوانین مالکیت فکری در فضای مجازی وضع نشده است.

وی بیان کرد: بر این اساس دومین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی با محوریت موضوعی مالکیت فکری با هدف بررسی چالش‌ها و مسائل موجود در قوانین مالکیت فکری در فضای مجازی، دسترسی‌پذیری منابع اطلاعاتی در کتابخانه‌های دیجیتالی، ارتقاء جایگاه کپی رایت در کشور و حمایت از حقوق مالکیت فکری و فرهنگ‌سازی به کارگیری و استفاده از قوانین مالکیت فکری در فضاهای مجازی، محورهای سیاست‌گذاری مالکیت فکری، حقوق مؤلف، مدیریت مالکیت فکری، فناوری‌های مالکیت فکری، جنبه‌های حقوقی فناوری اطلاعات و حقوق ذی‌نفعان در کتابخانه‌های دیجیتالی شکل گرفت.

صمیعی با بیان اینکه مبنای گزینش مقالات و تجربیات کاربردی بر اساس رویکرد پژوهشي و نوآورانه بوده است، گفت: دومین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی درصدد بود تا علاوه بر روال معمول کنفرانس‌های علمی در بیان نتایج پژوهش‌های انجام شده در قالب مقاله‌های علمی، بستری را فراهم کند که در آن مخاطبان از تجربه‌های عملی و کاربردی سازمان‌ها و کتابخانه‌های دیجیتالی، بهره‌مند شوند.

وی درباره همین موضوع افزود: تعداد 6 تجربه کاربردی و عملی برای ارائه انتخاب شدند. این تجربیات عملی و کاربردی به یقین می‌تواند یکی از دست‌آوردهای ارزشمند و بی‌بدیل این کنفرانس باشد که مسیر را برای توسعه زمینه مالکیت فکری در کتابخانه‌های دیجیتالی، هموار می‌سازد.

مدیرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی خاطرنشان کرد: همچنین چهار سخنرانی به تناسب موضوعی پنل‌های تخصصی و حوزه‌های مختلف مالکیت فکری در فضای مجازی و کتابخانه‌های دیجیتالی ، انتخاب شدند و از تعداد قابل ملاحظه‌ای مقاله که به دبیر‌خانه ارسال شد نیز سه مقاله برای ارائه شفاهی انتخاب شدند و تعداد دوازده مقاله، 6 تجربه کاربردی و چهار سخنرانی نیز برای چاپ در مجموعه مقالات در نظر گرفته شد.

صمیعی در پایان از همه مسئولان و دست‌اندکاران به خصوص دانشگاه علامه طباطبائی که در برگزاری این همایش همکاری کردند، قدردانی کرد.