نگاه اعراب به ایران، از «سنگسار ثریا»، «آرگو» و «سپتامبر شیراز» تا برداشتن پاسپورت میان کشورهای اسلامی

محمد محسن، استاد ارتباطات کشور لبنان بیان کرد: رسانه‌های غربی را در زمینه ساخت تولیدات رسانه‌ای درمورد رؤسای جمهوری اسلامی ایران از آیت‌الله خامنه‌ای تا مرحوم هاشمی‌رفسنجانی، احمدی‌نژاد، خاتمی و روحانی، رصد و بررسی کرده‌ام که نشان می‌دهد در دوران احمدی‌نژاد، بیشترین فیلم و محتوای رسانه‌ای از سال 2006 تا 2011 در این مورد تولید شده است.

به گزارش عطنا، نشست بین‌المللی «رسانه‌ها و گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب»، با حضور استادان، اندیشمندان و روزنامه‌نگاران ایران و عرب در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

یکی از نشست‌های جانبی «برنامه‌ای برای آینده؛ نهادهای علمی و فرهنگی در فرآیند گفت‌و‌گوهای ایرانی و عربی» بود که مدیریت آن را عباس خامه‌یار، معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر عهده داشت و طی آن محمود الهاشمی استاد دانشکده ارتباطات کویت، محمد محسن استاد ارتباطات از لبنان، مجید صالح‌بیک مدیر گروه ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبائی و صادق خورشا استاد این دانشگاه به سخنرانی پرداختند.

خامه‌یار: نشست «رسانه‌ها و گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب» دنبال مانور رسانه‌ای نیست

در ابتدای این نشست عباس خامه‌یار معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به کنفرانس‌های برگزار شده در سال‌های گذشته، گفت: در این جلسات و نشست‌ها همواره صحبت از چالش‌ها، مشکلات و توصیف وضعی است که در آن زندگی می‌کنیم و آن را لمس کرده‌ایم و به‌نوعی همه این اجلاس‌ها شکوائیه است.

وی با بیان اینکه نیازمند راه‌حل‌های عملی هستیم، افزود: علاوه بر موضوع فناوری و تکنولوژی که در نشست قبلی به آن اشاره شد به نظر می‌رسد ما شاهد یک نوع فروپاشی در رسانه‌های حرفه‌ای هستیم.

خامه‌یار بیان کرد: در حوزه رسانه‌ها به‌ویژه بخش عربی آن شخصیتی بزرگی مثل «محمدحسن هیکل»، روزنامه‌نگار مصری را از دست دادیم که فقط یک فرد شناخته شده نبود، بلکه خود یک پدیده یا رسانه‌ و حتی سفیری برای جهان عرب بود.

وی با بیان اینکه افراد بزرگی در جهان عرب بودند که نقش مهمی به‌عنوان یک رسانه بازی می‌کردند، گفت: یکی از این افراد رسانه‌ای بزرگ و مؤثر، «ناجی العلی»، کاریکاتوریست بود. مرحوم «صابری‌فومنی» نیز که در ایران از او بانام «گل‌آقا» یاد می‌شود، برای مردم کشورمان همانند ناجی العلی یک نماد بود. ضمن‌آنکه از دست دادن این‌گونه چهره‌های بزرگ رسانه‌ای در کوتاه‌مدت غیرقابل‌جبران است.

 معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه این سازمان برای برگزاری نشست «رسانه‌ها و گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب» دنبال مانور رسانه‌ای نبود، گفت: دنبال این نبودیم که صرفاً برادران و خواهران عرب ما دورهم جمع شوند و به ایران بیایند.

وی به نقش 18 دانشگاه و مرکز علمی دانشگاهی از جمله امام خمینی (ره) قزوین، دانشگاه الزهرا (س)، علامه طباطبائی و فردوسی مشهد در کنار حوزه علمیه برای برگزاری این نشست اشاره کرد و افزود: مهم این است که مرکز یا رسانه و یا اتاق فکری که تشکیل می‌دهیم به‌صورت دانشگاهی و علمی بوده و صرفاً جریان‌های دولتی و حکومتی در آن نقش نداشته باشند.

خامه‌یار گفت: روابط ایران و مصر چرا به چنین وضعی رسیده است؟ باوجود اینکه در چهل سال گذشته رسانه‌ها به گونه دیگری عمل می‌کردند اما چرا نخبه‌ها و اندیشمندان مصری روابط عمیقی با ایران دارند؟ دلیل آن روابط دانشگاهی میان دو کشور به‌ دور از مانورهای تبلیغاتی و رسانه‌ای است، چون به دنبال ارتباطات ریشه‌ای و عمیق میان نخبگان و روابط ملت‌ها بودند.

وی با بیان اینکه برای آینده باید برنامه‌ریزی بهتری داشت باشیم، اظهار کرد: مؤسسات فرهنگی و علمی در روابط ایران و عرب چه نقشی ایفا می‌کنند و نقش دانشگاه و دانشگاهیان چیست؟ برای تسهیل گفت‌وگوهای میان ایران و جهان عرب این هم یک نکته اساسی و محوری است.

خامه‌یار با طرح این سؤال که نقش رسانه‌ها و استادان دانشگاه و روزنامه‌ها برای تعمیق بخشیدن به گفت‌وگوهای میان ایران و جهان عرب چیست؟ گفت: نکته دیگر نیز نقش جامعه مدنی و شبکه‌های اجتماعی در توسعه فرهنگ جهان عرب و ایران است.

وی با اشاره به اینکه در غرب مؤسسات غیردولتی که از آن‌ها تحت عنوان مدارس تحول‌گرایانه یاد می‌شود، نقش مهمی در ارتباطات فرهنگی دارند، افزود: در نشست‌های آینده به این مهم و موضوع فلسطین توجه بیشتری می‌کنیم.

الهاشمی: برای ارتباطات بهتر، رسانه‌های جدید و نوظهور را در نظر بگیریم

در ادامه این نشست، «محمد الهاشمی»، استاد رسانه در دانشگاه کویت و مشاور رسانه‌ای وزیر امور رسانه‌های این کشور، گفت: خوشحالم که در بین اهالی رسانه و دانشگاه حضور دارم و برگزاری این نشست نیز برای من خیلی عجیب نیست. چون درگذشته با همکاری دولت کویت و جمهوری اسلامی فعالیت‌هایی برای ارتباطات فرهنگی بین دو کشور انجام داده‌ام.

وی در ادامه به سفر خود همراه با تعدادی از استادان دانشگاه کویت به ایران و بازدید از مراکز و سازمان‌های این کشور اشاره کرد و گفت: در این سفر یک چهره مثبت از ایران دیدم. این نگاه را نه‌تنها بنده، بلکه دیگرانی که با دیدگاه‌های مختلف در سفر حضور یافته بودند، داشتند.

الهاشمی در همین رابطه تصریح کرد: همراهان من در آن سفر که اتفاقاً اهل سنت نیز بودند از تصاویری که در ایران مشاهده کردند، شگفت‌زده شدند. از آن‌ها شنیدم که بیان می‌کردند، رسانه‌ها در مورد ایران به ما دروغ می‌گفتند. آن سفر برای شناخت ایران توسط کویتی‌ها خیلی مؤثر بود و امیدوارم این‌گونه سفرها تکرار شود، چون در برگشت وقتی من از سفر به ایران با دانشجویان در کلاس درس صحبت می‌کردم، واکنش‌ها جالب و شنیدنی و همچنین بسیار اثرگذار بود.

رئیس دانشکده ارتباطات و اطلاع‌رسانی کویت با بیان اینکه با ظهور رسانه‌های جدید به‌خصوص در حوزه مجازی مانند تلگرام و توییتر، رسانه‌های سنتی کارکرد خود را از دست داده‌اند، گفت: برای ارتباطات بهتر است، رسانه‌های جدید و نوظهور را نیز در نظر بگیریم.

250 پایگاه خبری الکترونیکی در کویت منتظر صدور مجوز هستند

وی در ادامه به تصویب قانون تنظیم مقررات رسانه‌ای در مجلس کویت اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون 250 پایگاه خبری الکترونیکی در کویت منتظر صدور مجوز خود بر اساس این قانون هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا با استفاده از اینترنت و فضای مجازی فعالیت بیشتری داشته باشند.

الهاشمی اضافه کرد: در زمینه حمایت از رسانه‌ها الکترونیک در کویت تلاش ما برای حرفه‌ای شدن آن‌ها است. ضمن‌آنکه نمی‌خواهیم با رسانه‌های سنتی دشمنی کنیم. به‌هرحال کسانی که در رسانه فعالیت می‌کنند در اجلاس‌ها و مصاحبه‌ها حضور پیدا کرده که باید صلاحیتشان احراز شود. نمی‌توان اجازه داد خبرنگاران بدون شناخت هویتشان وارد این جلسات و مراکز شوند.

وی با بیان اینکه با دعوت از وزیر رسانه‌ها در جمع فعالان رسانه‌ای کاری کردیم تا افکار عمومی در زمینه صدور مجوز قانع شوند، اظهار کرد: در زمینه فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای مشترک بین ایران و جهان عرب نیز باید برنامه‌ریزی مناسب داشته باشیم.

الهاشمی با اشاره به اینکه برای رسیدن به تعاملات مشترک می‌توان سازمان‌ها و یا تشکل‌های مشترک راه‌اندازی کرد، گفت: می‌توان با برقراری ارتباطات لازم بین استادان و دانشجویان دانشگاه‌های ایران و جهان عرب، زمینه را برای نزدیکی و شناخت بیشتر فراهم کرد.

وی افزود: برای حل کردن روابط میان ایران و جهان عرب نمی‌توانیم راهبردهای پراکنده داشته باشیم بلکه می‌توانیم با تشکیل کارگروه‌های علمی، دانشگاهی و رسانه‌ای کار را از پایه شروع کنیم.

برای مقابله با رسانه‌های مخالف، نیازمند راهبرد رسانه‌ای استراتژیک هستیم

این استاد ارتباطات کشور کویت با بیان اینکه باید به دنبال کارگروه‌هایی برای عملیاتی کردن طرح و پیشنهادها باشیم، گفت: این کارگروه‌ها می‌توانند با تأکید بر نقاط قوت و برطرف کردن نقاط ضعف برای همکاری و تعاملات بیشتر، مؤثر باشند.

وی با اشاره به اینکه اعضای این‌گونه کارگروه‌ها باید معرف کشورهای خودشان باشند، یعنی اینکه در آنجا معروف و سرشناس باشند، افزود: برای این کار باید یک همایش و نشست جداگانه در نظر داشته باشیم.

الهاشمی بیان کرد: باید تمام امکانات و تجهیزات را به کار ببریم تا دولت‌ها و حکومت‌ها نیز برای ارتباط و تعامل بیشتر ایران و جهان عرب نیز پای‌کار آمده و مشارکت داشته باشند.

وی با بیان اینکه طبیعتاً در این راه مخالفانی داریم و شاید در برخی از جاها نیز به نتیجه نرسیم، گفت: نباید در این زمینه از خود نقطه ضعف نشان دهیم.

الهاشمی به جوسازی‌های برخی رسانه‌ها در جهان عرب اشاره کرد و گفت: این رسانه‌ها که تعدادشان نیز کم نیست و پرشمار هم هستند، برای مقابله با آن‌ها نیاز به یک راهبرد رسانه‌ای استراتژیک داریم. مثلاً این رسانه‌ها چهره ایران در جهان عرب را همانند دوره صفویان نشان می‌دهند. مشخص است که یک طرح و راهبرد رسانه‌ای برای متهم کردن ایران به صدور انقلاب به کشورهای عربی وجود دارد و کسی هم که در اینجا سکوت می‌کند خائن نامیده می‌شود. این‌ها مواردی است که به‌صورت عینی مشاهده کرده‌ام.

ایران باید افکار عمومی جهان عرب را تحت تأثیر قرار دهد

وی خاطرنشان کرد: باید از جوانان کار را آغاز کنیم و با سفر کردن سیاست را کنار بگذاریم و آن را برای سیاست‌مداران بگذاریم. چون کشورها با یکدیگر توافق‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی دارند اما این مردم هستند که می‌توانند نظام را تغییر دهند. انقلاب‌ها را مردم انجام دادند. ما انقلاب اطلاعاتی می‌خواهیم و ما باید سربازان الکترونیکی با نهادها و سازمان‌های رسانه‌ای در این حوزه تأسیس کنیم.

الهاشمی با اشاره به اینکه باید با راه‌اندازی انجمن‌های فرهنگی و دوستی بتوانیم افکار عمومی جهان عرب را تحت تأثیر قرار دهیم، یادآور شد: باید با استفاده از رسانه‌های جدید و تکنولوژی‌های روز، زمینه را برای ارتباطات و تعاملات بین ایران و جهان عرب بهتر و بیشتر کرده و با ایجاد شناخت لازم میان مردم به‌خصوص جوانان، تفرقه و بی‌اعتمادی را برطرف کنیم.

کارشناس رسانه از لبنان: باید راهبرد رسانه‌های غربی را خوب بشناسیم

محمد محسن، کارشناس امور رسانه‌های غربی و رسانه‌های اسلامی از کشور لبنان نیز با اشاره به تصویر ارائه‌شده از چهره جهان عرب در رسانه‌های غربی، گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1989 این مخدوش‌سازی چهره از طریق مخدوش کردن چهره اسلام در جمهوری اسلامی انجام شد که در مورد اسلام شیعی شدت گرفت.

وی با بیان اینکه تا قبل از این مخدوش کردن اسلام سنی مطرح بود، افزود: در زمینه این‌گونه فعالیت‌های کشورهای غربی باید راهبرد رسانه‌های غربی را خوب بشناسیم و دریافت کنیم.

محسن در همین رابطه تصریح کرد: زمانی که اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 ساقط شد و خطر کمونیسم از بین رفت، آن‌ها با خطر اسلام مواجه شدند، و مشاهده کردند که تصاویر و عکس‌های امام خمینی (ره) برای آن‌ها خطر محسوب می‌شود چراکه نقش و جایگاه اسلام مطرح بود؛ پس آن‌ها هم به سراغ جایگاه اسلام آمدند.

وی به جنگ نرم رسانه‌های غربی به‌خصوص از طریق سینما و رسانه‌های مجازی برای مقابله با اسلام اشاره کرد و گفت: آن‌ها برای مقابله با اسلام جنگ تمدنی را مطرح کردند که بیشتر ریشه سیاسی و جنگ مذهبی دارد. ازجمله این موارد می‌توان به موضوع حمایت ایران از حزب‌الله لبنان و حماس اشاره کرد که در رسانه‌های غربی از آن تحت عنوان حمایت از تروریسم یاد می‌شود.

این استاد دانشگاه لبنان با بیان اینکه معرفی کردن ایران به‌عنوان مانع اصلی صلح در خاورمیانه و جهان عرب از سوی رسانه‌های غربی یک راهبرد رسانه‌ای است که در بخش‌های مختلف توسط آن‌ها اجرا می‌شود، اظهار کرد: ازجمله دیگر اتهاماتی که در رسانه‌های غربی علیه ایران مطرح می‌شود شامل، بحث هسته‌ای، سرکوب دموکراسی و مردم، شکنجه در زندان‌ها، محدودیت حقوق بشر، سرکوب آزادی‌های فردی و رسانه‌ای و ادعاهایی از این قبیل است.

«سنگسار ثریا»، «آرگو» و «سپتامبر شیراز»؛ فیلم‌های هالیودی ضد ایران

وی به استانداردهای دوگانه کشورهای غربی در زمینه همکاری‌های بین‌المللی و دموکراسی اشاره کرد و گفت: البته در منطقه بیشتر بحث اسرائیل برای غربی‌ها مهم است. تا زمانی که داعش نفت خود را به غرب بدهد، موردحمایت است و مشکلی ندارد ولی اگر بخواهد مشکلی برای اسرائیل ایجاد کند، تبدیل به تهدید می‌شود.

محسن با بیان اینکه طبیعتاً ایران مخالف سلطه غرب و آمریکا در منطقه است، خاطرنشان کرد: آن‌ها سیاست مهار ایران را از طریق جنگ نرم و همچنین براندازی نرم از طریق فعالیت‌های مدنی، دموکراسی و مؤسسات تحقیقاتی دنبال می‌کنند.

وی با ساخت فیلم‌های سینمایی هالیوودی در سال‌های اخیر همچون «سنگشسار ثریا»، «آرگو» و «سپتامبر شیراز» اشاره کرد و گفت: غربی‌ها با ساخت این فیلم

در ارائه چهره ایران اسلامی شیعی به دنیا خیلی خبیثانه، عمل کردند. درواقع این یک صنعت است که با تصویرسازی می‌کوشد در خدمت منافع سیاسی و تبلیغاتی غرب عمل کند.

محسن درباره همین موضوع افزود: ما به دنبال ترمیم روابط ایران و جهان عرب هستیم ولی رسانه‌های غربی با توسل به ابزار و امکانات خود به‌خصوص سینما نه‌تنها موجب عدم ایجاد این‌گونه روابط می‌شوند بلکه اسلام را نیز در دنیا و نزد مذاهب و ادیان دیگر خطرناک جلوه می‌دهند.

این کارشناس رسانه یادآور شد: رادیو و تلویزیون یکی از زیرساخت‌های اصلی رسانه‌های غربی است و حدود 20 رسانه و تلویزیون هستند که همه آن‌ها فیلم و سریال با فصل‌های فراوان و حتی به‌روز پخش می‌کنند و بخشی زیادی از آن‌ها به آمریکا ارتباط دارند. یکی از این فیلم‌ها «هوم‌لند» است که جریان‌های اسلامی را در جریان عرب رصد کرده و دنبال این است که نظام ارزشی را در جوامع ما به‌ویژه جوامع اسلامی و در جامعه ایران تخریب کند.

وی با بیان اینکه هرچند تأثیر رسانه‌های مکتوب کمتر شده است ولی می‌توانند روی نخبگان و افکار و اندیشه‌های آن‌ها تأثیر بگذارند، افزود: یک‌بار بنده از فردی سؤال کردم که تعریف شما از خبر چیست؟ او گفت، اگر کسی در انگلیس بمیرد، این یک خبر است. اگر 10 نفر مثلاً در اسپانیا بمیرند، خبر می‌شود. همین‌طور ادامه دادیم تا به بنگلادش رسیدیم. عدد نیز به 100 رسید، پس اگر در این کشور 100 نفر کشته شوند تبدیل به خبر می‌شود. بنابراین مفهوم خبر ازنظر آن‌ها در زمینه جان انسان‌ها تفاوت می‌کند و این چیزی است که تحت راهبرد رسانه‌ای از آن استفاده می‌کنند.

کشورهای غربی به دنبال شست‌وشوی مغزی دانشجویان ایرانی با اندیشه‌های لیبرالی هستند

محسن با بیان اینکه کشورهای غربی به‌خصوص آمریکا با ساخت و تولید محصولات رسانه‌ای به دنبال شست‌وشوی مغزی دانشجویان ایرانی است تا بتواند اندیشه‌های لیبرالی را که با نظام جمهوری اسلامی مخالف است در ذهن آن‌ها پرورش دهد، بیان کرد: مثلاً رویکرد رسانه‌ای غرب در زمینه حقوق زن و یا حقوق بشر  که در برخی از زمینه‌ها مخالف قوانین اسلامی است که آن موارد را به‌شدت برجسته می‌کنند.

وی افزود: اندیشه غرب در منطقه خاورمیانه به دنبال متزلزل کردن کشورهای منطقه با استفاده از استانداردهای دوگانه است. آمریکایی‌ها که در سال 2003 عراق را اشغال کردند، می‌گفتند، دنبال این هستیم که آرامش را در آنجا برقرار کنیم اما اکنون که ایران در عراق و سوریه با داعش و تکفیری‌ها می‌جنگد، این کشور را منشاء جنگ و درگیری معرفی می‌کند. ضمن‌آنکه در زمینه بحث حقوق بشر بر اساس قرائتی که غربی‌ها از آن دارند به دنبال این هستند که جوامع را متزلزل کنند.

بیشترین تولیدات رسانه‌ای غربی درمورد ایران، در زمان احمدی‌نژاد بود

وی در ادامه به ساخت فیلم‌های سینمایی و تلویزیون غربی‌ها به‌خصوص آمریکا درمورد ایران اشاره کرد و گفت: رسانه‌های غربی را در زمینه ساخت تولیدات رسانه‌ای درمورد روسای جمهوری اسلامی ایران از آیت‌الله خامنه‌ای تا مرحوم شیخ هاشمی‌رفسنجانی و احمدی‌نژاد، خاتمی و روحانی، رصد و بررسی کرده‌ام. بررسی‌هایم نشان می‌دهد که در دوران دکتر احمدی‌نژاد، بیشترین فیلم از سال 2006 تا 2011 تولید شد و این دقیقه همان سال‌هایی است که ایران بیشترین حمایت از حزب‌الله لبنان و حماس را در جنگ 33 روزه و جنگ غزه داشته است.

این استاد دانشگاه با اشاره اینکه همین مدت غربی‌ها بیشترین تلاش را برای تخریب وجهه جمهوری اسلامی ایران در سطح جهان از خود نشان دادند، تأکید کرد: پخش ماهواره‌ای رسانه‌های مقاومت در سطح دنیا از سوی برخی از کشورهای غربی نیز قطع شد که این هم جنگ نرم غیرمستقیم بود.

برای مقابله با غرب به قدرت نرم و قدرت هوشمند نیاز داریم

وی گفت: ایران در زمینه مقابله با تهاجم رسانه‌ای غرب باید قدرت نرم تشکیل دهد. به دنبال این باشد که لابی ایرانی را تشکیل داده و به تقویت رسانه‌های داخلی بپردازد. مؤسسات فارسی که به زبان انگلیسی می‌توانند، چهره ایران را در دنیا ترمیم کنند، خیلی اهمیت دارد. ایران می‌تواند از طریق تولید فیلم‌ها و سریال‌ها نقش‌اش را در جهان عرب تقویت کرده و از این طریق خود را به مردم دنیا به‌خصوص جهان عرب بشناساند.

محسن با بیان اینکه بین قدرت نرم و قدرت سخت، «جوزف نای» درواقع یک قدرت دیگر نیز وجود دارد که «کلینتون»، وزیر سابق امور خارجه آمریکا آن را مطرح کرد، افزود: منظور او قدرت هوشمند بوده که دربرگیرنده همه قدرت‌ها شامل رسانه‌، نیروی نظامی، سیاسی، جنگ نرم و سایر موارد است که باید هوشمندانه از آن استفاده کرد. ضمن‌آنکه همیشه قدرت به‌خصوص قدرت نظامی مؤثر نیست و برخی مواقع باید با جنگ نرم به سراغ دشمنان خود برویم.

صالح‌بیک: جای استادان ایرانی ادبیات عرب در دانشگاه‌های عربی خالی است

مجید صالح‌بیک، مدیر گروه ادبیات عرب دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی نیز گفت: بحث نظارت دانشگاهی بر فعالیت‌های مشترک و از سوی دیگر اشراف دانشگاه‌های ایرانی بر عملکرد دانشگاه‌های عربی در زمینه زبان فارسی هم می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه می‌توان از استادان به‌خصوص مدیر گروه‌های ادبیات عرب کشورهای منطقه دعوت کرد تا به ایران آمده و به این ترتیب زمینه برای آشنایی فرهنگی هر دو طرف بیشتر شود، افزود: ما عده‌ای را دعوت کردیم اما متأسفانه دعوت متقابلی جز موارد اندک وجود نداشت.

صالح‌بیک خاطرنشان کرد: دانشگاه‌های ایران مانند دانشگاه سمنان و الزهرا (س) در برخی از مجلات علمی و تخصصی از استادان عرب‌زبان کمک گرفتند اما در دانشگاه‌های عربی با این پدیده مواجه نیستیم و جای استادان دانشگاه‌های ایران در آنجا خالی است.

وی تصریح کرد: این البته ملامت نیست بلکه حسرتی است که وجود دارد. چرا از این استادان دانشگاهی ایران در دانشگاه‌های عربی که البته تعدادشان هم خیلی زیاد است استفاده نمی‌شود درحالی‌که آن‌ها خدمات زیادی به زبان عربی کرده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه حدود 70 بخش در ترویج زبان عربی در دانشگاه‌های ایران وجود دارد، گفت: زبان عربی در 30 دانشگاه ایران آموزش داده می‌شود و تعدادی نیز در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری مشغول به آموزش زبان عربی هستند. ضمن‌آنکه زبان عربی زبانی است که در قانون اساسی کشور ما به آن اشاره شده است.

خورشا: وحدت در میان ما به‌عنوان امت اسلامی، اساساً وجود دارد

صادق خورشا، استاد دانشگاه علامه طباطبائی نیز در این نشست عنوان موضوع خود را «تکامل فرهنگی میان ایران و جهان عرب؛ گذشته‌ها، آرمان‌ها و چشم‌انداز» بیان کرد و گفت: علاقه‌مند بودم از دغدغه‌های فراوانی در اینجا صحبت کنم. دغدغه‌هایی که با آن زندگی و همچنان نیز با آن درگیر هستیم.

وی افزود: همکاری یعنی ارتباط میان دو طرف در یک زمینه برای رسیدن به هدف و منفعت مشترک در یک محدوده زمانی مشخص، این تعریف همکاری است. همکاری از قدیمی‌ترین انواع ارتباط‌های بشری محسوب می‌شود. اما تکامل معنایش این است که تفاوت‌ها کنار گذاشته شده و به یک نوع انسجام و وحدت ویژه برسیم. البته این معنایش این نیست که همکاری کنار گذاشته شود و نباید فراموش کنیم که بازار مشترک اروپایی که اخیرا به راه افتاده با طرح شخصی آغاز شده بدون اینکه طرح رسمی در آن مقطع وجود داشته باشد و بعد از آن بود که کشورهای اروپایی با وجود تفاوت‌های فرهنگی و تفاوت زبانی که داشتند درگیر این بازار مشترک شدند. درنهایت به این نتیجه رسیدند که می‌شود اتحادهای نظامی و سیاسی دیگری هم در کنار بازار مشترک اروپا، داشته باشند.

خورشا اظهار کرد: در زمینه فرهنگ هم واقعیت این است که وحدت در میان ما به‌عنوان امت اسلامی، اساساً وجود دارد. فرهنگ به معنای جمع شدن همه امکانات فکری، هنری و برخی موارد دیگر در یک جامعه است. مجموعه‌ای از ارزش‌ها و التزام‌های اخلاقی ثابت را شامل می‌شود، روش‌های اندیشیدن، هنر و شناخت رفتارهایی که در یک جامعه وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه اساساً فرهنگ به معنای کل زندگی محسوب می‌شود، گفت: فرهنگ در اینجا معنایش این است که یک امت زمانی که می‌خواهند به مرحله تمدن‌سازی برسند چه چیزهایی را در اختیار دارند.

خورشا معتقد است، فرهنگ از این منظر ارزش فراوانی می‌تواند در زیرساخت‌های یک جامعه داشته باشد و هر امت و ملتی که از این ویژگی‌ها برخوردار باشد، امت و ملت فرهنگی محسوب می‌شود. من دنبال این هستم که ببینیم در نقد و در اندیشیدن خودمان چگونه باید بیندیشیم تا بتوانیم به پرسش‌های مطرح شده به‌خوبی جواب بدهیم.

وی با بیان اینکه چگونه با اندیشه معاصر و نوین می‌توانیم به چشم‌انداز و آرزوهایمان برسیم، گفت: این مسائل طبیعتاً باید با واقعیت‌گرایی همراه باشد تا به زندگی بهتر برسیم. کسی که در این حوزه پژوهش می‌کند با واقعیت‌های جهان اسلام مواجه می‌شود و این‌ها واقعیت‌های گذشته و واقعیت‌های کنونی هستند.

مرزهای امروزی، کشورهای اسلامی را از یکدیگر دور کرده است

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: واقعیت‌هایی که کشورهای امت اسلامی را امروز از یکدیگر دور کرده، مرزهایی است که با آن مواجه هستیم. اینکه با پاسپورت از کشورهای مختلف آمده‌اید و از امت اسلامی صحبت می‌کنید به‌هرحال اینکه شما الجزایری، عراقی، کویتی و از سایر کشورهای اسلامی هستید اما شما با هویت و تابعیت خودتان آمدید و درواقع این یک مسئله است که ما امت اسلامی هستیم، پس این‌ها (پاسپورت) چیست؟ به‌هرحال این هم یک واقعیت است.

وی گفت: می‌خواهم مثال‌های واقع‌گرایانه را مطرح کنم. در کشور مصر این مسائل زیاد مطرح شده، شاعری که فضای جهان عرب را توصیف و به مرزها اشاره می‌کند و می‌گوید «که شما از «حلب» هستی از من می‌پرسی که کی باز می‌گردی؟ من به آنها می‌گویم که سربازان در مرزها ایستاده‌اند و بین ما فاصله انداخته‌اند. یا در شعر دیگر می‌گوید که چگونه است که این سربازان به تو اجازه نمی‌دهند که به‌سوی ما بیایی؟» ما به آن‌ها می‌گوییم که این‌ها واقعیت‌هایی هستند، این‌ها شمشیر در دستانشان دارند و ما نمی‌توانیم از مرزها عبور کنیم.

خورشا در همین رابطه خاطرنشان کرد: این مفهوم مرز در اندیشه جاری هم یک مشکل است. یک دوبیتی نیز وجود دارد که در تکمیل این بحث است و می‌گوید، «عید روزی است که تو در کشور من بیایی و من امنیت را در کشورم پر کنم. من به «رود نیل» گفتم که آیا رود می‌تواند خون فوران کند و ما در چنین شرایطی بگوییم که عید هست؟»

فرهنگ‌های غنی گذشته در فضای بدون مرز شکل گرفته است

وی با بیان اینکه قبل از تشکیل مرزها، ملت‌های اسلامی و فرهنگ‌ها چگونه بودند و چطور از یک کشور و از یک منطقه به کشور و منطقه دیگر منتقل می‌شدند، گفت: «ابن‌بطوطه» را می‌بینیم که در کشورهای عربی در کوچه‌پس‌کوچه‌ها سفر می‌کند، «ناصرخسرو» را می‌بینیم که در مناطق مختلف تردد می‌کند، بدون اینکه گذرنامه‌ای بگیرد و ویزا داشته باشد. سخن‌اش را مطرح می‌کند و من فکر می‌کنم که این سفرنامه‌ها خیلی صادقانه‌تر از کتاب‌های تاریخی هستند.

خورشا با اشاره به اینکه درگذشته تردد و رفت‌وآمد میان کشورهای اسلامی به‌راحتی صورت می‌گرفت، بیان کرد: منظور من این است که فرهنگ‌های گذشته در فضای بدون مرزی بوده و مانعی در سر راه آن‌ها وجود نداشته است.

گفتنی است این کمیسیون در راستای سلسله کمیسیون‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران با همکاری دانشگاه‌های شهید بهشتی، فردوسی مشهد، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشگاه الزهرا (س) و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین از دوم تا پنجم بهمن‌ماه امسال در ایران برگزار شد.