مناسکی‌شدن تصویب برنامه‌های توسعه‌ای

ارائه و تصویب برنامه توسعه مناسکی شده است؛ این نظر در تازه‌ترین نشست موسسه دین و اقتصاد توسط فرشاد مومنی، تحلیلگر مسائل اقتصادی مطرح شد.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه آرمان، در حالی که نمایندگان مجلس این روز‌ها سخت مشغول بررسی برنامه ششم توسعه هستند و تاکنون بند‌های مختلف این برنامه به تصویب رسیده است، انتقادات کارشناسان درباره این برنامه مهم ادامه دارد. برآورد‌ها نشان می‌دهد اجرای پنج برنامه توسعه‌ای در ایران آنطور که باید و شاید انجام نشده و در مواردی اهداف این برنامه‌ها تا ۳۰ درصد هم تحقق نیافته است. با وجود این، و در شرایطی که عنوان می‌شود برنامه ششم نقش مهمی در رسیدن ایران به اهداف چشم انداز سال ۱۴۰۴ دارد، نقد‌ها درباره این برنامه همچنان ادامه دارد.

برنامه توسعه جدی گرفته شود

یک اقتصاددان عنوان کرد: بارها در این باره صحبت کرده‌ام و گفته‌ام که با توجه به شرایط پیچیده و چالش‌های فراوانی که با آن روبه‌رو هستیم، انتظار می‌رفت که مساله برنامه‌ریزی توسعه‌ای بسیار جدی گرفته شده و متناسب با اقتضائات و شرایط برای آن تدابیر راهگشایی در دستور کار قرار می‌گرفت، ولی به واسطه کاستی‌های بنیادین در نظام تصمیم‌گیری و تخصیص منابع ملی، تدوین برنامه توسعه در سطح اجرای گونه‌ای از مناسک به نام تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه سقوط کردیم.

فرشاد مومنی در نشست هفتگی موسسه دین و اقتصاد افزود: از زاویه‌های گوناگون در سندی که تحت عنوان لایحه برنامه ششم توسعه توسط دولت ارائه شد حتی می‌توان گفت تمام کاستی‌ها و ضعف‌هایی که تاکنون در برنامه‌های پیشین وجود داشتند در ابعاد تاسف‌آوری در برنامه ششم توسعه تکرار شده‌اند.

او عنوان کرد: متاسفانه در این سند به مسائل اساسی کشور کمترین توجه شده و کمترین میزان مشارکت جدی برای تبدیل این سند به یک سند وفاق ملی به کار برده شده است. می‌بینیم که دولت از دادن تعهدات مشخص در زمینه مدیریت تخصیص منابع طی سال‌های برنامه ششم توسعه به ازای منابع انسانی که مورد استفاده قرار می‌دهد، خودداری کرده و البته تناقض‌های غیرمتعارفی که در آن وجود دارد، گوشه‌ای از محدودیت‌هایی است که در برنامه ششم توسعه به چشم می‌خورد.

مومنی اضافه کرد: بارها سعی کردیم به نظام تصمیم‌گیری کشور این مساله را گوشزد کنیم که پس از اینکه مناسک ارائه به تصویب برنامه تمام شد و کشور به صورت صوری صاحب برنامه شد، به اعتبار کاستی‌ها و نواقص موجود در این سند نمی‌توان به تغییرات راهگشایی از آن دل بست. ما از ارکان اصلی جامعه مدنی یعنی دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها، سازمان‌های مدنی و رسانه‌ها درخواست کردیم که همچنان تنور مطالبه اندیشه سازمان یافته برای رویارویی با مسائل بنیادین کشور را گرم نگه دارند و در این شرایط خطیر و پیچیده درباره مسائل مهمی چون ارائه برنامه ششم توسعه رفتاری سهل‌انگارانه نداشته باشند ولی متاسفانه شیوه‌ای که تاکنون مشاهده کردیم، درک حداقلی مساله مهمی مانند برنامه‌ریزی میان‌مدت برای توسعه کشور بود.

او افزود: از سوی دیگر اکنون می‌بینیم در شرایطی که کشور با بی‌سابقه‌ترین سطح نیاز به وفاق و همدلی در ارکان و ساختار قدرت نیاز دارد، شیوه برخورد در سطوح بالای قوای مختلف، نه برازنده شرایط پیچیده ما و نه برازنده ادعای اخلاقی در کشور ماست. این وضعیت القای مناسبات مبتنی بر ستیز سازش‌ناپذیری میان ارکان ساختار قدرت به همراه دارد که نه به نفع طرفین دعواست و نه نفعی به مردم می‌رساند.

مومنی همچنین گفت: در چنین وضعیتی مسائلی که در حیطه اجتماعی نیز می‌گذرد وضعیت ویژه و استثنایی دارد که می‌بایست رسیدگی به آنها با جدیت در دستور کار قرار بگیرد. من پیشتر به نظام تصمیم‌گیری پیشنهاد کرده بودم که برخورد سهل‌انگارانه با موضوع بیکاری را کنار گذاشته و یک برخورد اصولی را جایگزین کنم.

پیشنهاد من بر این بود که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور که ادعای پیگیری ۲۹۶ هدف کلی در دوره پنج ساله برنامه ششم توسعه را مطرح کرده است، به جای آن زیبنده‌تر است که فقط یک هدف را در نظر گرفته و آن ارتقای کمیت و کیفیت رشد مولد باشد و سپس صادقانه و عالمانه به لوازم رسیدن به آن خود را پایبند بدانند.

اکنون اکثریت قریب به اتفاق‌ بحران‌های کوچک و بزرگ کشور ما نشان‌دهنده غفلت‌های نابخشودنی است که در این حوزه وجود دارد. متاسفانه بعضا دیده می‌شود که سبکی که در دولت قبل آزمون شد و به ناکارآمدی منجر شد، اکنون نیز به چشم می‌خورد.

یکی از این موارد ادعاهای غیرقابل قبول در برخی موارد است. مثلا همانگونه که آن دولت درباره فرصت‌های شغلی اظهار نظر می‌کرد که آمارها درست نبودند و به نفع اقتصاد کشور هم نبود، اکنون نیز دیده می‌شود که برخی ادعاها در این دولت، مطرح است که بعضا با برخی گفته‌های دیگر دولتی‌ها تناقض دارد و این مساله به نفع کشور نیست.

جای خالی توجه به بحران صندوق‌ها

همچنین اقتصاددان دیگری عنوان کرد: دولت در برنامه ششم توسعه می‌بایست مشکل صندوق‌های اجتماعی را جدی می‌گرفت، ولی به اندازه کافی به آن اهمیتی نداده است.

محسن ایزدخواه درباره رفاه و تامین اجتماعی توضیح داد: مقوله رفاه و تامین اجتماعی امروز محور برنامه‌های دولت‌های توسعه‌گراست و اکنون می‌بینیم که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته روسای جمهور در برنامه‌های انتخاباتی خود برای کسب رای مردم به برنامه‌های دولت در زمینه رفاه و تامین اجتماعی اشاره می‌کند.

او با بیان اینکه چهار صندوق کشور حدود ۹۰ درصد جمعیت تحت پوشش بیمه کشور را در بر گرفته‌اند، عنوان کرد: برای شرح وضعیتی که در این صندوق‌ها وجود دارد، باید به این اشاره کرد که بیش از ۵۰ درصد از جمعیت بازنشستگان مستمری‌بگیر این صندوق‌ها حداقل نرخ دریافتی را بنابر قانون دارند.

با احتساب خط فقر ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی در تهران این موضوع لحاظ شود که اگر قرار باشد دریافتی‌های آنها به موقع پرداخت نشود، چه اتفاقاتی می‌افتد؟ متاسفانه گرچه انتظار داشتیم در برنامه ششم توسعه برای صندوق‌ها راه‌حل و تدابیری اندیشیده شود، ولی دیدیم چنین اتفاقی نیفتاد.