فضای مجازی بی‌اخلاقی را تشدید کرده است / وظیفه دانشجو مبارزه با فساد و بی اخلاقی در همه زمینه‌هاست

رئیس دانشکده ارتباطات گفت: در عصر امروز، فضای چند رسانه‌ای، در تشدید وضعیت بی‌اخلاقی تاثیر گذاشته است و علت آن شاید این باشد که افراد می‌توانند در این فضا هویت خود را انکار کرده و خود را از نظارت محیطی پنهان دارند، همچنین تحریف‌ها‌، دروغ‌ها و شایعه‌ها گسترش یافته است.

به گزارش عطنا، محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در نشست «روزنامه‌نگاری امروز و اخلاق حرفه‌ای»  که 21 آذرماه برگزار شد اظهار کرد: فضای مجازی، فضای بی بدیلی را ایجاد کرده است اما در عین حال به دستاورد‌های تمدنی از جمله اخلاق آسیب زده است.

فرقانی افزود: در ایران میزان حضور در شبکه‌های اجتماعی بسیار بالا است و نرخ پذیرش تلفن‌های همراه هوشمند نسبت به بسیاری از چیزهای دیگر بالاتر است.

او در ادامه به احکام اخلاق شبکه‌ای اشاره و بیان کرد: سخن گفتن در چارچوب دستور زبان استاندارد، تنظیم بیانات خود براساس واقعیت، استفاده از هویت واقعی، پرهیز از بیانات تحریک‌آمیز، پرهیز از ارسال پیام به گیرندگان ناخواسته و به کارگیری دقت در استفاده از اطلاعات از احکام اخلاق شبکه‌ای هستند.

اخلاقی‌شدن سیاست به جای سیاسی‌شدن اخلاق

فرقانی درباره چالش‌های اخلاقی در سایت‌های خبری هم گفت: از جمله چالش‌ها، هویت اخلاقی و اخلاق مجازی است به این معنی که امکان دارد افراد با نام‌های جعلی و قلابی خود را معرفی کنند و یا از مخاطبان برای مقاصد غیراخلاقی سوءاستفاده کنند.

او افزود: آمیختگی روزنامه‌نگاران آماتور و حرفه‌ای، انعکاس نظرات مخاطبان (نظرات خلاف اخلاق و عفت عمومی)، ارجاع به فرا‌متن که نقش مهمی در جهت‌دهی به افکار کاربران دارد و گشت‌زنی در سایت‌هایی که مورد ارجاع قرار گرفته است از عوامل دیگر چالش‌های اخلاقی در سایت‌های خبری هستند.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات درباره انواع پیام‌ها در فضای مجازی، گفت: پیام‌ها دو دسته می‌شوند، یک دسته پیام‌های اخلاقی هستند که افراد را به خیرخواهی و نیکوکار بودن توصیه می‌کنند و یک نشانه‌ای از روحیه همکاری در گذشته بوده است و دسته دوم پیام‌های غیر اخلاقی هستند.

فرقانی در خصوص چالش‌های اخلاقی شبکه‌های اجتماعی در ایران تصریح کرد: نزدیکی محتوا در شبکه مجازی به زندگی روزمره، بحث اخلاق حرفه‌ای و اخلاق فردی و عمومی در جامعه، بحث عوامل موثر بر اخلاق ایرانی و نشانه‌شناسی محتوای پیام‌ها از جمله چالش‌های اخلاقی شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند.

او درباره راهکارها برای مبارزه با بی‌اخلاقی عنوان کرد: اخلاقی شدن سیاست به جای سیاسی شدن اخلاق، مبارزه با فساد اقتصادی، کاهش محدودیت‌ها و موانع و ایجاد سرگرمی‌های سالم، بالا بردن سطح اشتغال، توسعه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، کم‌رنگ شدن فضای انگ‌زنی و غیرسازی از جمله راهکارها هستند.

عوامل ضعف بنیاد‌های اخلاقی جامعه

رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه در مورد ضعف بنیاد‌های اخلاقی گفت: ضعف بنیاد‌های اخلاق در جامعه ما مشهود است و ناشی از دلایل مختلف از جمله تجدد و توسعه است که با خود جابه‌جایی و تغییرات را به همراه می‌آورد، این جابه‌جایی‌ها می‌تواند سنت‌ها و سبک زندگی گذشته را منسوخ کرده و تزلزل ایجاد کند.

وی افزود: دلیل دوم مادی شدن روز‌افزون زندگی ما است، به طور مثال مرکزیت بحث‌ها در جمع‌های خانوادگی و دوستانه، پول است و آن یک هدف است بنابراین وقتی پول هدف شد، وسیله توجیه می‌شود و فساد و سوءاستفاده و قربانی کردن نزدیکان بلامانع می‌شود.

محمدمهدی فرقانی ادامه داد: در اصول اخلاق حرفه‌ای معمولا پنج نوع رابطه (وظیفه) در نظر گرفته می‌شود، وظیفه نسبت به خود به معنی صادق بودن با خود، وظیفه نسبت به مخاطب که وظیفه اصلی روزنامه‌نگاران است چون آن‌ها نماینده صدای مردم هستند.

او اضافه کرد: وظیفه نسبت به کارفرما، داشتن تعهداتی در قبال کارفرما و محیط، البته نباید منافع عمومی را به خاطر کارفرما کنار گذاشت، وظیفه نسبت به حرفه به این معنا که نباید کاری کرد که شرافت حرفه آسیب ببیند و وظیفه نسبت به جامعه از دیگر اصول اخلاق حرفه‌ای هستند.

فرقانی در خصوص وظیفه پنجم روزنامه‌نگاران هم اظهار کرد: وظیفه روزنامه‌نگاران تامین حق دسترسی همگانی به اطلاعات و پیشبرد آزادی بیان و قلم است، هدف روزنامه‌نگاران تولید آگاهی و اطلاعات است و به علت این‌که در خدمت یکی از حیاتی‌ترین نیاز‌های انسان است به عنوان حرفه‌ای مقدس از آن یاد می‌شود.

در ادامه رئیس دانشکده ارتباطات در زمینه اخلاق حرفه‌ای گفت: اخلاق حرفه‌ای بر محور سه شاخص قرار دارد، مسئولیت‌پذیری صنفی به این معنا که روزنامه‌نگار باید بپذیرد تحت هیچ شرایطی به هم‌نوع خود تهمت نزند به عبارت دیگر اصحاب آن صنف را نسبت به شغل و جامعه مسئولیت‌پذیر می‌کند.

وی افزود: دو شاخص دیگر اخلاق حرفه‌ای اعتمادپذیری و اعتمادسازی و همچنین منشورهای اخلاقی به معنی تعیین بایدها و نبایدها است.

فرقانی گفت: ما هنوز فاقد یک مرامنامه اخلاق حرفه‌ای در زمینه روزنامه‌نگاری هستیم، شرافت حرفه‌ای به اخلاق آن مربوط می‌شود، چون مخاطبان می‌توانند به حرفه و اصحاب آن حرفه اعتماد کنند.

او خاطرنشان کرد: بی‌اخلاقی‌ها در همه زمینه‌ها دیده می‌شود، حتی در جدال‌های سیاسی هم با چیز‌هایی مواجه می‌شویم که حاصل آن بر باد دادن منافع کلان ملی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: آن چیزی که امکان نظارت عمومی و دائمی را فراهم می‌کند رسانه‌ها هستند، روزنامه‌نگاران به معنای عام باید آنقدر به مبانی اخلاقی متعهد باشند که متهم به فساد اخلاقی و تهمت و افترا نشوند.

او گفت: با یک شرایط بسیار متغیر و با جامعه‌ای پر از فساد از جمله فساد اخلاقی روبه‌رو هستیم و در این مورد، جامعه قشر دانشجو را به این موضوع می‌طلبد، یکی از رسالت‌های دانشجو تاکید بر جایگاه اخلاق در جامعه و یادآوری بی‌اخلاقی‌ها در حیطه سیاسی، اجتماعی، زندگی شخصی و...است.

‌ رئیس دانشکده ارتباطات در پیام توصیه‌ای خود درپایان تاکید کرد: در هر پست و مقامی که هستید، یکی از مسئولیت‌های عمده این است که به اخلاق حرفه‌ای متعهد باشید و آداب آن را به جای آورید و همچنین در مورد رعایت اخلاق در قبال دیگران حساس باشید و آن‌ها را به اخلاق فردی، اجتماعی و ... تشویق کنید.