49 نشست تخصصی در دو سال برگزار کردیم / حل مشکلات کشور، در اولویت ماست

دکتر نیسی درباره «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور» گفت: از مهم‌ترین ویژگی‌های این نشست‌ها این است که بدون هیچ تنش سیاسی برگزار شده و دارای چنان فضای علمی و آرامی بوده است که حتی در بحرانی‌ترین زمان مثل دوره‌ای که درباره برجام صحبت می‌شد، با هیچ تنشی مواجه نشدیم.

اشاره: یکی از رسالت‌های دانشگاه‌ها در کنار آموزش و تربیت نیروی متخصص برای جامعه، این است که از ظرفیت علمی خود در جهت تولید علم و ارائه راهکارهای جدید برای مسائل ملی استفاده کنند. دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان مرجع اصلی آموزش علوم انسانی در ایران، از ظرفیت‌های بالایی در ارائه راهکارهای علمی، برای مشکلات کشور، برخوردار است؛ ظرفیت‌هایی که خوشبختانه بالقوه نمانده و در قالب طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی، در پژوهشکده‌ها و قطب‌ها و گروه‌های علمی، در حال اجراست. نوشتار زیر مصاحبه عطنا با دکتر عبدالساده نیسی، مدیر پژوهشی دانشگاه علامه است که با هدف بررسی چگونگی طرح‌های اجرا شده در مدیریت امور پژوهشی دانشگاه علامه، به ویژه «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور» انجام شده است. دکتر نیسی در این مصاحبه از دستاوردهای این نشست‌ها برای کشور، بسته سیاستی، تغییرات هسته‌ها و قطب‌های علمی، قراردادهای «ارتباط با صنعت و جامعه»، و کاربردی کردن علوم انسانی سخن گفت. مشروح این مصاحبه را در زیر ارائه می‌شود.

* مجموعه «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور»، اساساً با چه رویکردی در دانشگاه علامه طباطبائی شکل گرفته و تاکنون در چه موضوعاتی برگزار شده است؟

کارهای مهمی در بخش‌های پژوهشی دانشگاه علامه انجام شده می‌شود. من به چند مورد آن اشاره می‌کنم. «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور»، برنامه مهمی است که ثمرات آن، فقط برای دانشگاه علامه نیست بلکه برای کل کشور می‌تواند مفید باشد. استادان در چنین جلساتی برای حل مشکلات کشور دور هم جمع می‌شوند و راهکارهایی ارائه می‌کنند. راهکارهایی که اگر رسانه‌ای شود، در دانشگاه محدود نمی‌ماند و می‌تواند اثر بخشی بیشتری داشته باشد. به نظرم یکی از مواردی که عطنا می‌تواند با بخش پژوهشی همکاری کند این است که چنین جلساتی در منتشر کند. جلسات که فواید و ثمرات آن می‌تواند برای کل کشور مفید باشد.

«نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور»، طرح‌هایی است که دانشگاه با همکاری نهادهای کشوری اجرا می‌کند. این نوع طرح‌ها که بر اساس نیاز شکل می‌گیرد (مثل طرح ارتباط با صنعت)؛ طرح‌هایی که در دانشگاه اجرا می‌شود و نتیجه آن می‌تواند برای کل کشور قابل استفاده باشد.

همایش‌های حل مشکلات کشور، براساس مطالعه پیشینی انجام می‌شود و محتویات جلسات و همایش‌ها، نیز حاصل تجربه چندین و چندساله استادان است که به صورت کتاب و مقاله و طرح درآمده است. از سوی دیگر، ما مشغول تهیه شناسنامه طرح‌های مطالعه شده توسط استادان دانشگاه علامه هستیم، تا مشخص شود کدام طرح‌ها، بیشتر به درد جامعه و کشور می‌خورد.

بحث دیگری که می‌تواند برای دانشگاه مفید باشد، رتبه بندی در ISC است. در گزارش‌های اخیر این مرکز، ما چندین رتبه به دست آورده‌ایم. در علوم انسانی از نظر سرانه نسبت مقالات به اساتید، ما در کشور در رتبه اول قرار داریم. وقتی تعداد مقالات را فقط در نظر می‌گیرند، ما بعد از دانشگاه تهران در جایگاه دوم قرار می‌گیریم. این گزارش یک بار در سال قبل صورت گرفته و اخیراً نیز انجام شده است.

موضوع دیگر همایش‌های داخلی و خارجی که دانشگاه در سطح ملی و بین‌المللی برگزار می‌کند از مواردی است که مدیریت پژوهشی، برنامه‌ریزی می‌شود و محتوای مفیدی برای انعکاس دارد.

اگر بخواهم به سوال شما به طور مشخص درباره نشست‌های حل مشکلات کشور پاسخ دهم، باید بگویم ما این نوع نشست‌ها که در دوره جدید، طراحی کرده‌ایم. این نشست‌ها در اصل براساس فرمایش‌های مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری، طراحی شده است. مثلاً شخص رئیس جمهور در چندین جلسه صراحتاً گفته‌اند که: «من از دانشگاه‌ها می‌خواهم در حل مشکلات کشور، وارد شوند و راهکارها خود را به ما ارائه کنند».

چگونگی اجرای «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور» بدین نحو است که وقتی یک مشکل در کشور شناسایی می‌شود، اولا مسئول آن را که یک نهاد اجرایی است شناسایی می‌کنیم. ما از عالی‌ترین مقام آن سازمان یا نهاد دعوت می‌کنیم که به دانشگاه بیاید. دانشگاه در این زمینه فقط به ارائه راه‌حل، بسنده نمی‌کند. بلکه یک گروه برای حل مشکل تشکیل می‌هد. چراکه این نوع نشست‌ها باید وابسته به یک گروه آموزشی باشد. مثلاً مسائل مربوط به وزارت خارجه در گروه روابط بین‌الملل بررسی می‌شود.

فرآیند نیز بسیار ساده است به این شکل که می‌بینیم دانشکده‌ای این ظرفیت را دارد که در مورد یک موضوع محوری بحث کند، به ما درخواست می‌دهد. ما بررسی می‌کنیم و مقام اجرایی مرتبط را پیدا می‌کنیم و اجازه برگزاری نشست می‌دهیم. در این نوع نشست‌ها، اعضای هیئت علمی و هیئت سازمان اجرایی، به همراه دانشجویان و کارشناسان درباره یک مسئله‌ی محوری به بحث و تبادل نظر می‌پردازند و در نهایت یک توصیه سیاستی برای این مشکل، استخراج می‌شود.

* سابقه این نشست‌ها به چه زمانی برمی‌گردد و تاکنون چند مورد از این نشست‌ها و در چه موضوعاتی برگزار شده است؟

سابقه این نشست‌ها به سوم اسفند 1393 بر‌می‌گردد. در آن زمان به عنوان اولین نشست، جلسه‌ای در پژوهشکده علوم اقتصادی با حضور وزیر اقتصاد، وزیر کار و استادان رشته اقتصاد برگزار شد که موضوع آن «خروج از رکود تورمی» بود. این نشست در رسانه‌ها، انعکاس خوبی داشت و توجه زیادی را به موضوع «رکود تورمی» جلب کرد.

از سوم اسفند 93 تا امروز، 49 نشست در این راستا، برگزار شده و شش نشست نیز در حال برگزاری است. حدود 10 نشست نیز پیشنهاد شده است که در کمیته تخصصی در حال بررسی است تا پس از بررسی با آن‌ها ، قرارداد عقد شود.

از مهم‌ترین نشست‌های که تاکنون انجام شده می‌توان نشست «تأمین مالی مسکن» اشاره کرد که با حضور مدیر عامل بانک مسکن صورت گرفت. نشست‌های تخصصی که در زمان برجام با حضور وزیر محترم خارجه و معاون او صورت گرفت نیز جزو مهم‌ترین نشست‌های ما بود.

نشست‌های دیگری در این راستا، با حضور رؤسای پنج دانشگاه و وزیر خارجه و وزیر علوم صورت گرفت. ما همچنین نشست‌ مؤثر دیگری در مورد حادثه منا، برگزار کردیم.

از مهم‌ترین ویژگی‌های این نشست‌ها این است که بدون هیچ تنش سیاسی انجام گرفته است و این نشست‌ها دارای چنان فضای علمی و آرامی بوده است که حتی در بحرانی‌ترین زمان (مثل دوره‌ای که درباره برجام صحبت می‌شد)، با هیچ تنشی مواجه نشدیم.

بسته سیاستی؛ محصول نشست‌های تخصصی

پیرو فرمایش مقام معظم رهبری، نشست‌های «اقتصاد مقاومتی» نیز چندین بار برگزار شده است. در مورد راهکار‌های قرآنی، بومی‌سازی برنامه‌های درسی علوم انسانی، و... نشست‌های پرباری برگزار کرده‌ایم. در روز آمار و برنامه‌ریزی نیز، همایش مهمی در دانشکده آمار و ریاضی برگزار شده است. درباره آسیب‌های روانی-اجتماعی مثل اعتیاد، نشست‌های خیلی مهمی داشته‌ایم وگزارش‌هایی داده شده است. در مورد قراردادهای نفتی، همایشی بین‌المللی برگزار کردیم که به شکل گسترده‌ای در دانشکده حقوق برگزار شد.

نتیجه این نشست‌ها در قالب یک «توصیه سیاستی» زیر نظر ریاست دانشگاه، برای بالاترین مقامات اجرایی دستگاه‌های مرتبط و همچنین هیئت دولت ارسال می‌شود. مثلاً در نشست «خروج از رکود تورمی»، هیئتی اقتصادی، نتایج را به هیئت دولت ارائه کرد.

پس از نشست تأمین مالی مسکن، کمیته‌ای بین دانشگاه و بانک مسکن تشکیل شد که مصوبات جلسه را اجرایی کند. از دل این مصوبات، همایشی سالانه و طرح‌های تحقیقاتی شکل گرفت.

* از مجموعه این، اقدامات، تاکنون چه بازخوردی از نهادها گرفته‌اید و چه مشکلاتی به صورت عملی، توسط این بسته‌های سیاستی، حل شده است؟

اگر مصداقی نگاه کنیم، نشست «خروج از رکود تورمی»، برای دولت خیلی مؤثر بوده است. نشست‌های انجام شده با دکتر ظریف نیز، توصیه‌های بسیار خوبی را به وزارت خارجه ارائه کرد و کمک زیادی به دولت کرد تا در فضایی آرام، از نظرات موافقان و مخالفان مطلع شود. نشست «تأمین سرمایه مسکن»، نیز خروجی قابل توجهی برای دانشگاه و بانک مسکن داشت. یا مثلاً دانشکده علوم اجتماعی در مسائل اجتماعی مانند اعتیاد، وزود خوبی داشته و تفاهم‌نامه‌های متعددی در این زمینه امضا شده است.

باید در نظر داشته باشیم، که مجموعه دولت بسیار بزرگ است و این نشست‌ها روی بخشی از دولت تاثیر می‌گذارد. ما شاهد هستیم که نتیجه یک نشست، تبدیل به تیتر اصلی رسانه‌ها و روزنامه‌ها می‌شود. یا در سخنان رئیس جمهور انعکاس می‌یابد. یا استادان دانشگاه ما، به صورت حضوری به هیئت دولت گزارش می‌دهند، یا در نشستی که وزیر خارجه با استادان ما به بحث و گتفگو می‌پردازد و نظرات آنها را می‌شنود. پس می‌بینیم که نظرات دانشگاهیان در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری بهتر، تاثیری ملموس می‌گذارد.

مثلاً در مسئله حادثه‌ی منا، تصورات غلط و احساسی، در بسیاری افراد شکل گرفته بود. ما ابعاد حقوقی موضوع را مورد بررسی قرار دادیم و نتایج آن، جامعه و دولت‌مردان و افکار عمومی را روشن و آگاه کرد.

ما به مسئله‌ی آب نیز وارد شده‌ایم و معتقدیم مشکل آینده جوامع بشری، موضوع آب خواهد بود. سرمایه‌گذاری روی آب، در آینده، از سرمایه‌گذاری روی نفت هم مهم‌تر خواهد شد.

* این نوع نشست‌ها برای مجموعه دانشگاه علامه چه دستاوردهایی داشته و دارد؟

قراردادهای «ارتباط با صنعت و جامعه» که از قِبَل این نشست‌ها امضا شده است، هم پژوهش‌های محققین ما را تبدیل به برنامه‌های عملی و اجرایی می‌کند، هم آورده‌های مالی برای دانشگاه و محققان در پی داشته است. بخشی از قراردادهای «ارتباط با صنعت» برآمده از همین نشست‌هاست. مثل قراردادهای مربوط تأمین مسکن یا قراردادهای پژوهشکده اقتصادی و... .

از سوی دیگر، برخی از این نشست‌ها منجر برگزاری همایش‌های بزرگی شده است که بودجه آن را دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی، تقبل کرده‌اند. این نشست‌ها در تفاهم‌نامه‌هایی که برای رتبه‌بندی دانشگاه انجام شده نیز مؤثر بوده است.

در دنیا، دو ‌مسئله در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها مؤثر است، اول میزان اعتبار و شهرت دانشگاه است. در این زمینه، این نشست‌ها اعتبار، شهرت و وجهه دانشگاه را در زمینه علمی، ارتقاء می‌دهد. از سوی دیگر از شروط ارتقاء اساتید، در دانشگاه‌ها این است که آثار تولیدی‌شان برای جامعه و صنعت مفید باشد. پس در واقع این نوع نشست‌ها باعث می‌شود استادان ما، تحقیقات‌شان را به سمت کاربردی کردن پیش ببرند، به نحوی که برای جامعه و صنعت قابل استفاده باشد. استادان برای برگزاری این نشست‌ها، باید از یک پشتوانه علمی برخوردار باشند و دارای خروجی یا طرح‌های کاربردی باشد.

خانم همایونی، کارشناس پژوهشی دانشگاه نیز در حاشیه این مصاحبه به خبرنگار عطنا گفت: «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور (کاربردی‌سازی علوم انسانی)» عنوانی است که در شورای پژوهشی دانشگاه مصوب شده است.اخیراً به پیشنهاد دکتر نیسی، از استادان خواسته‌ایم اگر طرح‌های کاربردی دارند که مایل هستند نتایج آن را با دستگاه‌های اجرایی در میان بگذارند، برای برگزاری نشست از اولویت برخوردار می‌شوند. ما از کل نشست به طور کامل حمایت می‌کنیم و دست اساتید را در برگزاری آن باز می‌گذاریم. همچنین پیشنها‌دهایی از انجمن‌های علمی و دستگاه‌های اجرایی کشور برای برگزاری نشست‌ها دریافت شده که این پیشنهادها در درست بررسی است.

* به جز نشست‌های تخصصی، در مدیریت پژوهشی دانشگاه در دوره اخیر چه برنامه‌هایی انجام شده است؟

در مدیریت پژوهشی دانشگاه، چندین ابزار جدید داشتیم. بخشی مربوط به خود استادان است، بخش دیگر هم مربوط به ارتباط دانشگاه با بیرون است. در مورد اول برای استادان، مشوق‌هایی تعریف کردیم. مثلاً گرنت بالایی برای استادان در نظر گرفتیم. نرخ تشویق مقالات و کتاب‌ها را افزایش دادیم و... . از دیگر اقدامات، تشکیل هسته‌های پژوهشی است که محوریت آن با یک عضو هیئت علمی است که یک تیم تشکیل می‌دهد و برای یک مسئله‌ی محوری در عرض سه سال برنامه می‌دهد. یعنی ما برنامه پژوهش را نظام‌مند و برنامه‌محور کردیم. به‌گونه‌ای که مشخص شود یک هسته در طول سه سال چه برنامه‌ای خواهد داشت. این هسته‌ها، خروجی‌هایی مثل مقالات، کتاب و... خواهند داشت و کمک زیادی به افزایش کیفیت مقالات و کتاب‌ها می‌کنند. خوشبختانه این هسته مورد استقبال زیادی قرار گرفته است.

اقدام دیگر، «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور (کاربردی‌سازی علوم انسانی)» بود که به تفصیل توضیح دادم. مورد بعدی، بحث «ارتباط دانشگاه با صنعت» بود که در این زمینه کارهای خیلی مهمی انجام دادیم و در نتیجه آن، حجم ریالی قراردادها، در این زمینه، چندین برابر شده است. تعداد قراردادهای امسال نیز افزایش داشته است. اما حجم ریالی قراردادها امسال تا این ماه، در مقایسه مدت مشابه سال قبل، کمتر است. اما تعداد آن بیشتر شده است. شاید دلیل آن به وضعیت مالی کشور برمی‌گردد. مدیران پژوهشی دیگر دانشگاه‌های برتر کشور نیز با این مشکل مواجه هستند. مثلاً قراردادی که قبلاً با صد میلیون امضا می‌شد الان با حجم 70 میلیون بسته می‌شود.

به مرکز رشد علوم انسانی بسیار خوش‌بین هستیم

مرکز رشد علوم انسانی هم از طرح‌های مهم ما بوده که در دست انجام است و اقدامات بسیار مؤثری درباره آن انجام شده است. محل احداث آن مشخص شده، رئیس آن تأیید شده، مصوبات وزارتی آن اخذ شده و در کنار آن مرکز کارآفرینی کار می‌کند و برنامه‌های زیادی برای دانشگاه دارند. ما کمیته‌ای با هدف هدایت مراکز رشد و کارآفرینی تشکیل داده‌ایم.

من در زمینه مرکز رشد علوم انسانی بسیار خوش‌بین هستم و امیدوارم با تشکیل این مرکز، پیشرفت خوبی در زمینه تجاری‌سازی علوم انسانی داشته باشیم. اطلاعات بیشتر درباره این مرکز توسط مسئولان دانشگاه در آینده اعلام می‌شود.

قطب‌ها و پژوهشکده‌های علمی نیز در حال فعال‌سازی هستند. مجوزهای آن در حال اخذ است. امسال آخرین سال قطب‌هاست. از امسال می‌بایست قطب‌های جدید دانشگاه را تشکیل دهیم. اما سیاست جدید وزارت علوم در خصوص قطب‌ها هنوز اعلام نشده است. این وزارتخانه، سیاست خود در مورد قطب‌ها را تغییر داده است و مشغول بررسی آیین‌نامه‌ای است که هنوز به تصویب نهایی نرسیده است. البته قرار بود تا اسفند 94 این آئین‌نامه، به ما ابلاغ شود.

ما از تمام دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی در مورد قطب‌ها استعلام کرده‌ایم. قطب، استاد محور است. یک استاد می‌تواند محور یک قطب باشد. ما همه قطب‌هایی که دانشگاه‌ علامه می‌تواند از آن برخوردار باشد را استخراج کرده‌ایم. حتی افراد را هم مشخص کرده‌ایم و برای اجرای آن، آمادگی کامل داریم. فقط منتظریم وزارت علوم، آیین‌نامه قطب‌ها را به ما ابلاغ کند تا برای گرفتن قطب‌ها اقدام کنیم.

گرفتن قطب‌ها، کاری سخت و طاقت‌فرساست. چون ما باید به کل کشور ثابت کنیم که مثلاً یک زمینه علمی، قطب هستیم. اثبات این ادعا در هر قطب، نیازمند جمع‌آوری اطلاعات، معروفیت و مذاکرات زیاد است. در انتهای امسال قطب‌های قبلی منحل می‌شود و هر کدام که بخواهد به فعالیت خود ادامه دهد، باید از نو مجوز بگیرد.

* همان‌طور که مستحضرید، یکی از ویژگی‌های مدیریت پژوهشی، جذب اعتبارات مالی برای دانشگاه در قالب طرح‌های پژوهشی است. از این نظر، در دوره شما، چه پیشرفت‌هایی حاصل شده است؟

ما از نظر تعداد طرح‌های پژوهشی نسبت به پارسال رشد خیلی خوبی داشته‌ایم. تعداد قراردادهای پژوهشی ما در پارسال هم نسبت به دو سال پیش، رشد بسیار زیادی داشت. ما در سال جاری، حدوداً بیش از 33 قرارداد امضا کرده‌ایم. سال گذشته تا این موقع، ما حدود 30 طرح امضا کرده‌ بودیم. علاوه بر این، برخی همایش‌ها نیز برای دانشگاه، آورده مالی دارد. خصوصاً همایش‌هایی که با حمایت سازمان‌ها انجام می‌شود. مثل همایش دولت-ملت که اردیبهشت‌ماه در دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد، آورده‌ مالی خوبی برای دانشگاه داشت. همایش روز آمار و برنامه‌ریزی نیز با حمایت نهادهای بیرون از دانشگاه انجام شد. در صورتی که معمولاً دانشگاه‌ها خودشان باید هزینه این نوع همایش‌ها رو تقبل کنند، اما توانستیم کاری کنیم که هزینه‌ای به دانشگاه تحمیل نشود.

ما در شورای پژوهشی به نحوی برنامه‌ریزی کردیم که حداقل 70 درصد همایش‌ها از بیرون حمایت شوند. همایش‌های نظری که فقط توسط دانشگاه برگزار می‌شود، تحت حمایت کامل ما قرار دارد.

تعداد همایش‌های ما نیز افزایش یافته است و این نشان می‌دهد صنعت و جامعه، نیاز بیشتری به دانشگاه احساس می‌کنند و حاضر هستند در این زمینه هزینه کنند. قراردادهای ارتباط با صنعت و تفاهم‌نامه‌های داخلی نیز افزایش یافته است.

ما برای عقد تفاهم‌نامه شرایط سختی را در نظر گرفته‌ایم، به نحوی که با هر نهادی تفاهم‌نامه امضا نمی‌کنیم مگر آنکه آورده‌ای برای دانشگاه داشته باشد و همچنین آن تفاهم‌نامه بتواند به حل یک مشکل و ‌مسئله مهم ملی کمک کند.

* اجازه بفرمایید از اقدامات متعدی مدیریت پژوهشی عبور کنیم و به یک مشکل بزرگ در فضای حاکم بر مدیریت پژوهشی کشور بپردازیم. ما شاهدیم که در مجموعه دانشگاه‌های کشور، سیطره نگاه کمی به عرصه پژوهشی کماکان وجود دارد. در کنار تلاش برای رشد کمی پژوهش‌های علمی، شما چه راهکاری برای ارتقای کیفی پیشنهاد می‌کنید؟

ما باید تولید خود را از نظر کمی در یک سطح نگه داریم. این موضوعی است که باید به آن توجه کرد. بسیاری از مقامات بلندپایه کشور، نیز به این حوزه به شکل کمی نگاه می‌کنند. پس باید بپذیریم که رشد کمی از این نظر برای ما بسیار مهم است.

از سوی دیگر اگر میزان ارجاع و استناد به مقالات علمی استادان دانشگاه علامه نگاه کنیم، می‌بینیم وضعیت خوبی داریم. مثلاً دکتر علی دلاور از دانشکده روان‌شناسی دانشگاه علامه، دارای پراستنادترین مقالات در میان مقالات پایگاه جهان اسلام (ISC) هستند.

محاسبه ارجاعات علمی، راه عبور از کمیت‌گرایی

یکی از موضوعاتی که ما برنامه‌ریزی زیادی روی آن کرده‌ایم (و وزارت علوم هم اخیراً این موضوع را دنبال می‌کند) در نظر گرفتن بحث H-Indexها و میزان ارجاعات علمی است. در این روش، وزارت علوم مرجعیت دانشگاه‌ها را محاسبه و بررسی می‌کند. در جلسات مدیران و معاونان دانشگاه‌های برتر، نیز روی این ‌مسئله تأکید زیادی وجود داشت. که حتی بودجه‌هایی تصویب شود و به دانشگاه‌هایی که H-Index بالایی دارد اختصاص داده شود نه خود عضو هیئت علمی. (در H-Index هم وضعیت دانشگاه هم اعضای هیئت علمی مشخص می‌شود).

در مدیریت پژوهشی دانشگاه علامه نیز ما، بحث کیفیت را مورد توجه قرار داده‌ایم. از آنجایی که استادان، اکثر طرح‌های پژوهشی و مقالات، خود را با همراهی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، انجام می‌دهند، ما آئین‌نامه‌ای به نام «آئین‌نامه نظارت بر پایان‌نامه‌های دانشجویان دکتری» تصویب کرده‌ایم که برای اولین بار در آن «فصل پژوهشی» را مطرح شده است. بدین معنا که دانشجو موظف است که در رساله خود، این فصل را در نظر بگیرد. این فصل، بر کیفیت کار تأکید می‌کند و در آن دانشجو موظف است سمینارهایی ارائه کند و توضیح دهد تحقیقش در چه زمینه‌ای است. در اینجا سخت‌گیری زیادی در زمینه کیفیت مقاله و نشریه‌ای که در آن چاپ می‌شود، وجود دارد. هسته‌های پژوهشی ما نیز با همین هدف، فعال شده‌اند. ما در هسته‌های پژوهشی از استادان، تعهد می‌گیریم که شما می‌بایست کتاب، مقاله یا طرح با این کیفیت به ما تحویل بدهید. پس ما در کنار افزایش کمی، به دنبال رشد کیفی هستیم.

من به عنوان مدیر پژوهشی دانشگاه، اگر زمانی اختیار تام در کشور داشته باشم، بحث کمیت را در مقالات علمی حذف می‌کنم. من معتقدم یک مقاله اثرگذار یکی از استادان ما، ممکن از بیست مقاله دیگر، مؤثرتر و بهتر باشد.

آئین‌نامه‌های نیز مشکلاتی دارند. مثلاً برای انتخاب پژوهشگر برتر، گفته می‌شود که استاد باید این تعداد امتیاز از مقالات کسب کرده باشد. مثلاً یک استاد در دانشکده علوم اجتماعی، در پنج سال گذشته، دو کتاب مهم و پنج مقاله اثرگذار منتشر کرده است، ولی نمی‌توانیم او را به عنوان پژوهشگر برتر انتخاب کنیم. این مسئله در حوزه مسئولیتی دانشگاه‌ها نیست و به وزارت علوم مربوط است که البته شاخص‌های این وزارت اخیراً در حال بهبود است.

* به تجاری‌سازی علوم انسانی اشاره کردید، به نظر شما این فرآیند، خصوصاً در دانشگاه علامه به عنوان دانشگاه مادر در حوزه علوم انسانی، چطور قابل انجام است؟

اولین گام در این زمینه تشکیل مراکز رشد و کارآفرینی است و وظیفه اصلی این مراکز همین است. تعبیر «تجاری‌سازی» ممکن است مخالفت‌ برخی را برانگیزد. پس بهتر است بگوییم «کاربردی کردن علوم انسانی». در اصل هدف پژوهش‌های کاربردی این است که از یک تحقیق نتیجه برای جامعه، حاصل شود.

اساس و پایه هر صنعتی، علوم انسانی است. ایده‌ها از علوم انسانی می‌آید ولی متأسفانه ما در آخرین مرحله به علوم انسانی نگاه می‌کنیم. به نظر من باید دولت برنامه‌‌ریزی کند تا ایده‌هایی که از علوم انسانی برگرفته می‌شود ثبت و حمایت شوند.

در هفته پژوهش سال گذشته که وزیر علوم به دانشگاه علامه آمده بود، گفت: «من کاربردی کردن علوم انسانی و ارتباط با صنعت را در دانشگاه علامه می‌بینم». ما گزارش‌هایی از طرح‌ها، نشست حل مشکلات و کرسی‌های نظریه‌پردازی، به دکتر فرهادی ارائه کردیم.

به اندازه کل دانشگاه‌های کشور، کرسی نظریه‌پردازی ارائه کرده‌ایم

از طرف دیگر، دانشگاه علامه به اندازه کل دانشگاه‌های کشور، در بحث کرسی‌های نظریه‌پردازی و نوآوری و ترویجی، کرسی دارد و در کمیته کرسی‌ها، همواره به عنوان دانشگاهی شاخص در این زمینه مطرح است.

مجموعه این اقدامات و دستاورد‌ها می‌تواند به کاربردی کردن علوم انسانی کمک کند. البته این موضوع، فرآیندی است که به زمان زیاد و فرهنگ‌سازی نیاز دارد. این‌ها تنها بخشی از فعالیت‌های مدیریت امور پژوهشی بود و مجموعه فعالیت‌های ما، بسیار گسترده است و مواردی از قبیل کنفرانس‌ها، طرح‌های پژوهشی، مقالات دانشجویان، فارغ‌التحصیلی دانشجویان و دانشجویان پژوهش‌محور، هسته‌ها، نشست‌ها، کنفرانس‌ها و... را در برمی‌گیرد.

مصاحبه: احمد طالبی

عکس: ایوب قادری