مخاطرات جغرافیایی پیامد بی‌توجهی به پژوهش‌ در این حوزه است/پژوهش در آموزش عالی از نو مدیریت شود

رئیس انجمن مخاطره‌شناسی ایران با گلایه از بودجه بسیار ناچیز پژوهش در حوزه علوم جغرافیا گفت: وجود مسائل عدیده جغرافیایی در کشور از جمله موضوع بحران دریاچه ارومیه و آلودگی رودها و ... که دامنه آن‌ها نیز رو به گسترش است، به این دلیل است که برای آنها پژوهشی انجام نداده‌ایم و یا به پژوهش‌های انجام شده بی‌اعتنایی کرده‌ایم؛ لذا در شرایط فعلی واگذاری پژوهش‌های مسئله‌محور و کلان به پژوهشگران دانشگاهی علوم جغرافیا یک ضرورت است که در همین راستا موضوعاتی به شورای عتف پیشنهاد شده است.

به گزارش عطنا؛ دکتر ابراهیم مقیمی، رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به فعالیت‌های پژوهشی این دانشکده در حوزه علوم جغرافیایی اظهار کرد: دانشکده جغرافیا به دنبال انجام پژوهش‌های بین رشته‌ای، کلان و مسئله محور و بازارمحور است؛ در واقع سعی بر آن است که به دنبال پژوهش‌های مسئله ‌محور برویم، یعنی مسئله کشورمان باشد و مشکلی از کشورمان حل کند و بازار محور بودن آن نیز منوط به آن است که نیازمندی‌های بیرون از دانشگاه به ما واگذار شود. علاوه بر آن به دنبال پژوهش‌های بین رشته‌ای نیز هستیم که در این راستا با دانشکده مطالعات جهان، دانشکده کارآفرینی، دانشکده علوم اجتماعی و دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران صحبت‌هایی کرده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه با نهادهای اجرایی ارتباط برقرار کرده‌ایم تا آنها نیازهای پژوهشی خود را به ما منعکس کنند، گفت: در حوزه پژوهش در حال راه‌اندازی تیم‌های بین گروهی هستیم که هم درون‌ دانشکده‌ای و هم بین‌دانشکده‌ای است. همچنین به دنبال موضوعات پژوهشی برای دانشجویان دکتری در امر پژوهش هستیم.

مقیمی با اشاره به وضعیت پژوهش در حوزه علوم جغرافیا در کشور اظهار کرد: یک دانشجوی دکتری در علوم جغرافیا یا یک عضو هیئت علمی با هزاران مشقت یک طرح پژوهشی را دریافت می‌کند و برای دریافت یک طرح با پروسه طولانی مدت و طاقت فرسایی روبه‌رو است. با این شیوه نمی‌توان در دنیای با رشد شتابان در زمینه تولید علم رقابت کرد.

به گفته وی، برای رقابت در این علم در سطح بین‌المللی باید مطالعات و پژوهش را جدی تلقی کرد، روش‌ها را ساده کرد و اعتبار لازم را تخصیص داد و نتایج حاصل را در کشور و دنیا عرضه کرد.

وی تصریح کرد: اگرچه دغدغه مالی و حقوق ناچیز یک عضو هیئت علمی دانشگاه، کفاف انجام تحقیق را نمی‌دهد، اما آن‌ها هرآنچه که دارند، صرف کارهای دانشگاهی و توسعه‌ای می‌کنند. آیا امکان دارد به اعضای هیئت علمی بگویند این پژوهش را انجام دهید و از نظر مالی نیز تامین می‌شوید، ولی این کار را نکنند؟ اعتبار پ‍ژوهشی یعنی تامین نیازمندی‌های کامل یک طرح پژوهشی؛ اگر استادی طرحی دارد، باید اعتبار پژوهشی هم داشته باشد.

رودخانه پژوهش در آموزش عالی را باید از نو مدیریت کرد

اگر در میراث مکتوب جهانی جایی نداریم، مسببش خودمان هستیم

رئیس انجمن مخاطره شناسی ایران اظهار کرد: چشمه‌هایی که منبع تامین آب رودخانه پژوهش هستند، تغذیه کننده مناسبی نیستند. امر تغذیه توسط این تغذیه‌کننده‌ها همچنین باید اصولی، محترمانه، عزت مدارانه، شرافتمندانه و خدامحور باشد تا ما به شکوفایی مورد نظر برسیم. اگر امروزه می‌بینید یک کتاب خارجی منبعی را از ایران به عنوان رفرنس داده است؛ این محصول همان مقاله لاتینی است که عرضه شده و همانطور که یک نویسنده ایرانی مقاله‌ای را در یک مجله معتبر بین‌المللی چاپ می‌کند، آن مجله بین‌المللی مورد توجه یک نویسنده خارجی هم هست و آن نویسنده خارجی اگر بخواهد مطالبی در این زمینه بنویسد، به این رفرنس‌ها هم مراجعه می‌کند. وقتی ما می‌بینیم که در میراث مکتوب جهانی جایی نداریم، علتش را باید در خودمان جست‌وجو کنیم. یعنی در پژوهشمان. لذا رودخانه پژوهش در آموزش عالی را باید از نو مدیریت کرد.

وی تصریح کرد: من این سوال را همیشه دارم که طی مدت 30 سال گذشته چه مقدار بودجه به پژوهش و به چه کسانی تعلق گرفته است، چه نتایج پژوهشی بدست آمده است. اگر هم بودجه‌ای به دانشگاه تعلق گرفته، ناچیز بوده است؛ در علوم جغرافیا در سطح کشور که بسیار ناچیز بوده است، چرا؟

مقیمی ادامه داد: مسائل عدیده جغرافیایی که اکنون ما در کشور داریم و دامنه آنها نیز رو به گسترش است، به این دلیل است که ما برای آنها پژوهش انجام نداده‌ایم و یا به پژوهش‌های انجام شده بی اعتنایی کرده‌ایم. آیا مسئله دریاچه ارومیه نمونه عینی این وضعیت نیست؟ آلودگی رودها، ناهنجاری ساخت‌وساز در شهرها، کاربری‌های اراضی غیر سودمند و ... نیازمند پژوهش است.

ضرورت واگذاری پژوهش‌های مسئله‌محور به پژوهشگران دانشگاهی علوم جغرافیا

وی خاطرنشان کرد: واگذاری پژوهش‌های مسئله محور و کلان کشور به پژوهشگران دانشگاهی این علم، یک ضرورت است. در این راستا من با مشورت با اعضای هیئت علمی دانشکده، به کمیسیون علوم انسانی، معارف اسلامی و هنر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (شورای عتف) موضوعاتی را برای سال 1395 از جمله آمایش فضا و سرزمین با رویکرد پایداری و کاهش مخاطرات، مخاطرات محیط طبیعی ایران و اقتصاد مقاومتی، افزایش آسیب‌پذیری ایران در برابر مخاطرات طبیعی، مخاطرات انسانی ایران و اقتصاد مقاومتی، طراحی و استقرار الگوی کنترل آسیب‌های اجتماعی در فضاهای جغرافیایی کشور، ماهیت و قلمرو میان رشته‌ای در علوم جغرافیا، چالش‌های نظام فکری توسعه مغایر با شاخص‌های جغرافیایی، چالش‌های جغرافیایی مرزهای استانی و اداری ایران را پیشنهاد کردم.

رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران اضافه کرد: صلح جهانی و پیشرفت منطبق بر ضرورت جغرافیایی، مقتضیات و مقبولیت توسعه‌یافتگی جغرافیایی، آلودگی محیط ( هوا، خاک، آب)، آمایش کاربری‌های زمین در حوضه‌های طبیعی، هوشمندسازی محیطی (شهری، روستایی، صنعتی، کشاورزی، خدماتی)، شهرهای آینده، مخاطرات ژئومورفولوژیک شهرهای ایران، مدیریت و حقوق رودخانه‌ها، مدیریت سیلاب‌ها، تغییرات اقلیمی و تغییر سبک زندگی، شاخص‌های جغرافیایی تقویت همگرایی و وحدت ملی، مدیریت یکپارچه محیط جغرافیایی، فرهنگ‌سازی عمومی و ارتقای سطح آگاهی از منابع جغرافیایی و قابلیت‌های آن، مشروعیت و مرجعیت علمی دانش جغرافیا در ایران، مدیریت شهری مبتنی بر محله محور، جهت‌دهی و نقش‌آفرینی علوم جغرافیایی بر پایداری تمدن اسلامی ایرانی و توسعه پایدار انسانی، ساماندهی فضاهای عمومی و سکونتگاه‌های غیر رسمی شهری، شناسایی و طبقه‌بندی روستاهای برخوردار و محروم بر اساس شاخص‌های جغرافیایی و توسعه، برنامه‌ریزی فضاهای کسب و کار روستایی متناسب با قابلیت‌های محیطی، روستا و فضاهای جغرافیایی مجازی، مخاطرات کم آبی ایران، سامانه ماهواره‌ای پایش پدیده‌های دینامیک سطح زمین، پایش و مدیریت یکپارچه منابع آب کشور، طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری و اقدام مکانی از دیگر موضوعات مطرح شده بود.

رئیس انجمن مخاطره‌شناسی ایران در پایان گفت: امید است از چند هزار میلیارد تومان بودجه تحقیقی کشور، حداقل صد میلیارد تومان امسال به دانشگاه‌های برتر دارای علوم جغرافیایی از جمله دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، برای تحقیق در موضوعات فوق اختصاص یابد، چراکه این امر برای علم جغرافیا و کشور صیانت‌آور خواهد بود.