ضرورت بهره‌‌گیری دستگاه‌های فرهنگی و سیاسی از تولیدات علمی و پژوهشی برای برون رفت از اعتراض‌ها

عطنا - داوود حسین‌پور معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی در رابطه با فراهم کردن فضا و شرایط کافی برای اعضای هیات علمی در راستای انجام کارهای علمی و پژوهشی توضیح داد: هیات علمی دو بال اساسی دارد؛ یک بال تعلیم و یک بال تربیت. در بحث تعلیم نیز دو بخش وجود دارد؛ آموزش سرکلاس و پژوهش. برای بخش پژوهش، یک استاد یا طرحی پژوهشی را پیش می‌برد که یا مرز دانش است و می‌خواهد موضوع جدیدی را کشف و خلق کند یا قرار است با پژوهش مشکلی اساسی از جامعه را حل کند.

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: به ثمر نشستن این اقدامات الزاماتی می‌خواهد و این الزمات به محیط دانشگاه و جامعه برمی‌گردد که باید برای پژوهشگر شرایط لازم را فراهم کند. پژوهشگر باید آرامش داشته باشد. این آرامش از کجا حاصل می‌شود؟ اول اینکه هیات علمی باید حقوق کافی برای زندگی خود داشته باشد؛ هیات علمی‌ شان خودش را دارد، به هر حال هزینه‌هایی در زندگی او هم وجود دارد و باید در کنار خانواده، دوست و آشناهایش در شانی باشد که در حد اوست. اگر جایگاه و شرایط مالی او تامین نشود آرامش ذهنی هم ندارد و به جای اینکه کار پژوهشی انجام دهد، علم تولید کند و دست به حل مسائل کشورش بزند، فکر می‌کند کجا دو ساعت بیشتر تدریس کند، کجا بنگاه داری کند و کارمند و مدیرعامل شود! پس بخش عمده‌ای از ذهن او در دوران شکوفایی و در سال‌های اول هیات علمی شدن، صرف کارهای اجرایی و درآمدزایی می‌شود و دیگر نمی‌تواند برای کشور کار پژوهشی کند و به مسائل جامعه بپردازد.

حسین‌پور با بیان اینکه اگر می‌خواهیم چنین کارکردی از پژوهشگر و هیات علمی ببینیم، اول باید از طرف دولت سرمایه‌گذاری داشته باشیم، بیان کرد: مثل کشورهای چین، آمریکا و… باید برای پژوهش پول خرج کنیم. بطوری که هیات علمی  ما مثلا در کشور چین مستقر شود و روی موضوعی برای کشور خودمان فکر و پژوهش کند. این سرمایه‌گذاری، هزینه نیست و اگر به هیات علمی مثلا دو میلیارد بدهیم، هزینه نکرده‌ایم، بلکه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. تحقیق و مسئله‌ای که پژوهشگر روی آن متمرکز می‌شود، در نهایت می‌تواند میلیاردها درآمدزایی داشته باشد. بهره‌وری یک بستر با کار پژوهش افزایش می‌یابد، پس هزینه روی پژوهش نوعی سرمایه‌گذاری است. معلمی و هیات علمی‌ بودن شان و جایگاهی دارد که باید برای این جایگاه هزینه‌ای صرف شود. 

او افزود: در کنار این سرمایه گذاری، حق و حقوقی وجود دارد که به کلی به یک استاد و هیات علمی پرداخت می‌کنیم. این حق و حقوق نباید از کسی که فکر نمی‌کند و شب بیدار نمی‌ماند، کمتر باشد. کارمند صبح به سرکارش می‌رود و عصر به خانه برمی‌گردد و با خانواده‌اش گردش می‌کند و مثلا ۹ میلیون هم حقوق می‌گیرد، اما وضعیت او با یک هیات علمی فرق دارد؛ یک پژوهشگر و هیات علمی تازه وقتی از سرکار به خانه می‌رود، مقاله و کتاب نوشتنش شروع می‌شود، چراکه زیرساخت وجود ندارد که در دانشگاه کارش را بکند؛ نه اتاق کار دارد، نه سیستم کامپیوتر اختصاصی دارد، نه اینترنت برایش هست و نه فرصت کافی در دانشگاه برایش وجود دارد، پس وقتی شب در خانه روی پژوهش خود کار می‌کند، در واقع وقت شخصی خودش را صرف این کار می‌کند و اگر هیات علمی ۳۰ ساعت در دانشگاه حضور دارد، مطمئن باشید که حداقل ۴۰ یا ۵۰ ساعت هم در خانه برای کارهای پژوهشی وقت گذاشته است و تا پاسی از شب مقاله نوشته است.

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: هیات علمی هرکجا باشد مهم نیست، بلکه خروجی کارش مهم است که کتاب و مقاله تولید کند و اعتبار و جایگاه کشور را بالا ببرد. نگاه به این مسائل مربوط به هیات علمی، نباید نگاهی کارمندی باشد. نه اینکه بخواهیم کارمند را زیر سوال ببریم، بلکه منظور از حفظ‌ شان هیات علمی این است که باید بدانیم وظایفی که این افراد دارند، خیلی سنگین است. آن‌ها باید برای ارتقا و ترفیع، مقاله و کتاب بنویسند و شبانه روز مطالعه کنند و اگر سالی مثلا یک میلیون هم به حقوقشان اضافه شود، حاصل کارشان است و به خاطر سنواتشان به حقوقشان اضافه نمی‌شود. 

حسین‌پور با بیان اینکه نگاه دولت به هیات علمی باید متفاوت باشد، اظهار کرد: وقتی اساتید و هیات علمی داریم که از همه نظر کار آن‌ها را دیده‌ایم، نباید به خاطر یک میلیون و دو میلیون آن‌ها را از دست بدهیم. وقتی حقوق آن‌ها را اضافه و بعد کم کردیم از نظر مدیریتی این اقدام اثر کاهشی دارد. اگر حقوق آن‌ها را اضافه نمی‌کردیم شاید اصلا مشکلی نداشتند، اما اینکه حقوق‌شان را اضافه کنیم و دوباره کم کنیم، هم قانون اجازه این کار را نمی‌هد، هم اگر به دیوان عدالت شکایت کنیم می‌توانیم آن اضافه حقوق را برگردانیم. چنین برخوردی با هیات علمی که بگوییم شما زیاد حقوق می‌گیری و آن را کم کنیم، درست نیست. حتی اگر لازم بود باید از جای دیگری هزینه هیات علمی تامین و به آنها پرداخت شود و دولت باید این کار را می‌کرد. همه این موضوعات به این برمی گردد که لازم است زیرساخت فراهم شود و هیات علمی آرامش فکری و روانی داشته باشد تا بتواند برای کشور کار پژوهشی و علمی کند و آثارش به رشد و اثربخشی در جامعه و حل مسائل آن کمک کند. 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این سوال ایلنا که در شرایط ملتهب اجتماعی مثل ناآرامی‌های اخیر، چقدر کارهای پژوهشی هیات علمی‌ها می‌تواند به برون رفت از وضعیت التهاب‌آور کمک کند و اساسا چقدر در مورد چنین فضا و شرایط اجتماعی کار پژوهشی شده است و در عمل نیز به کار گرفته می‌شود؟ گفت: ما پژوهش زیاد داریم حالا شاید به نام یک مسئله خاصی انجام نشده باشد، اما کارهایی انجام شده است. البته نمی‌گویم کار علمی خیلی زیادی تولید شده است، ولی حداقل در دانشگاه علامه طباطبایی که دانشگاهی علوم انسانی است، در دانشکده‌های علوم اجتماعی، روانشناسی، مدیریت و علوم سیاسی داده‌های زیادی تولید شده است. به عنوان نمونه یکی از این داده‌ها را برای شما مثال می‌زنم؛ کسانی که امروز به کف خیابان‌ها یا دانشگاه‌ها آمدند چه کسانی هستند؟ جوانانی بین ۱۸ تا ۲۵ ساله. یعنی کسانی هستند که تازه وارد دانشگاه می‌شوند و اصلا تا به حال روی دانشگاه‌ها را ندیده‌اند و ورودی‌های ۱۴۰۰-۱۴۰۱ دانشگاه محسوب می‌شوند؛ گروه سنی خاصی هستند که روانشناسی گفته است جوانان این سنین (۱۸ تا ۲۵) کدام ویژگی‌ها را دارند و برای برخورد و پرورش با آن‌ها باید چگونه عمل کرد. حالا کدام سازمان فرهنگی ما این نکات را برای تربیت این بچه‌ها به کار گرفته است؟!

حسین‌پور خاطرنشان کرد: این افراد تازه به اجتماع می‌روند و از خانواده جدا می‌شوند و ما باید سن آن‌ها و ویژگی هایش را بشناسیم و راه تربیت آنها را هم بلد باشیم. بنابراین باید تولیدات علمی برای رفتار با نوجوانان و جوانان و حل مسائل فعلی آنها داشته باشیم. نیاز است که برای رفتارها و حل مسائلی مثل اعتراضات و اغتشاشات فعلی این کارهای پژوهشی را داشته باشیم. البته اغتشاشات که جای خودش را دارد و مسئله‌ای امنیتی می‌شود، اما با افرادی که معترض هستند و مسئله‌ای برایشان وجود دارد که زندگی‌شان را تحت تاثیر قرار داده و می‌خواهند اعتراض کنند و حقشان هم هست، باید چگونه رفتار و مشکل و نیازشان را برطرف کرد؟ در این زمینه علم وجود دارد و مطالعه هم شده و کارهای علمی زیادی هم وجود دارد. اگر به کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه طباطبایی بروید، کلی تولید برای این سنین داریم. 

حسین‌پور با تاکید بر وجود ضعف در به کارگیری تولیدات و تحقیقات علمی گفت: یک بخش عمده مشکل ضعف در به کارگیری این تولیدات است. ما نتوانستیم دستگاه‌های فرهنگی را به سمتی ببریم که از این آورده‌ها استفاده کنند تا به این روز نرسیم. پس آورده‌های علمی را استفاده نکردیم و به آن‌ها بی‌توجه بودیم و امروز با این شرایط مواجه شده‌ایم. بحث مهم دیگر این است که تصمیمات ما به خصوص در دستگاه‌های فرهنگی و سیاسی باید پژوهش‌محور باشد در واقع باید بر اساس آن چه علم می‌گوید و تجربه هم شده است رفتار کنیم نه آنچه می‌دانیم.

وی تاکید کرد: علم می‌گوید اگر با چنین شرایطی مواجه شدید، چطور باید رفتار و برخورد کنید. ما مدیریت خوانده‌ایم و علم مدیریت می‌گوید، چیزی به عنوان بحران در سازمان وجود دارد. یکی از بحران‌ها در سازمان‌ها اعتراض کارکنان است.اگر کارکنان سازمانی راجع به حقوق، غذا، مافوق خود و… اعتراض دارند، باید چه کار کرد؟ ما راه‌های بهره‌وری از نیروی انسانی و سبک مدیریت و… را داریم و راهکارهایی وجود دارد تا مشکل افراد حل شود، نیازشان تامین شود و روحیه‌شان را از دست ندهند و در نتیجه شرایط کارمند بهتر شود، بنابراین از پژوهش و نتایج حاصل از یافته‌های علمی باید در عمل بهره ببریم. من اگر جایی مسئولیت دارم نباید به سبک شخصی خودم حرف بزنم، بلکه باید بدانم با جامعه طرف هستم. 

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی در مورد چرایی عدم بکارگیری داده‌های علمی توضیح داد: شاید یک بخش آن ناخودآگاه است و ما یاد نگرفته‌ایم که باید به علم مراجعه کنیم. یک بخش دیگر شاید به دلیل تجربیات است؛ من از سال ۷۹ یا معاون دانشگاه بودم یا رئیس دانشگاه و هر پستی که در دانشگاه بوده از مدیر گروه تا ریاست همه را طی کرده‌ام و اگر فکر کنم همه چیز می‌دانم و با خود بگویم چه کسی می‌خواهد به من دستور بدهد وقتی خودم می‌دانم که چطور برخورد کنم ؟! نتیجه چنین دیدگاهی چنین شرایطی می‌شود.باید بدانیم علی رغم همه تجربیاتی که داریم گاهی مسائلی پیش می‌آید که با تجربیات ما سازگار نیست و راهکار جدید خودش را دارد.

او اضافه کرد: پس باید فرهنگ‌سازی در جامعه صورت بگیرد و مسئولان هر پست و مقامی که دارند وظیفه اولشان این باشد که ببینند علم چه می‌گوید؟ علمی که تجربه شده و بومی است، علمی که برگرفته از مسائل دینی ماست. وقتی این علم را بررسی کردید، بعد هرکاری صلاح دانستید، انجام دهید. به طور مثال بنا بر تحلیل خط مشی مشخص می‌شود که اگر به مردم پول نقد داده شود، آثارش در سبک زندگی مردم چه مواردی است و بعد از مثلا سه سال فلان اتفاق می‌افتد و بعد از پنج سال چطور می‌شود و… ما وظیفه تحلیل خودمان را انجام داده‌ایم و آن وقت نماینده مجلس مثلا حق دارد که تصمیم خودش را بگیرد که آنچه ما گفته‌ایم بپذیرد یا خودش تصمیم دیگری بگیرد، ولی او دیگر آگاه است و می‌داند وقتی تصمیم می‌گیرد به مردم ۴۵ هزار تومان یارانه بدهد، در نقدینگی جامعه و سبک زندگی مردم در شهر و روستا چه اثری دارد.

حسین پور با تاکید بر سخنان رهبر انقلاب مبنی بر استفاده از راهکارهای اقتصادی دانشگاهیان خاطرنشان کرد: رهبرانقلاب در دولت قبلی در مورد مسائل اقتصادی به بهره‌گیری از پیشنهادات دانشگاهیان در حل این مسائل تاکید داشتند و تقریبا سال سوم دولت قبلی بود که این بحث مطرح شد، اما آن طور که باید دستگاه‌ها سمت دانشگاه‌ها نیامدند. بنابراین ما شکاف بین دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی داریم که حالا یا آگاهانه است یا ناآگاهانه و دلایل متعددی دارد، اما هنوز اتصالی بین ما اتفاق نیفتاده است.

معاون دانشگاه علامه طباطبایی گفت: به سازمان‌ها می‌گوییم ما مسئولیت اجتماعی داریم و هیچ پولی هم از شما نمی‌خواهیم فقط می‌خواهیم هیات علمی ما به سازمان شما بیاید و مستقر شود و مسائل شما را بررسی و کار تحقیقی کند و ذیل نظر شما هم باشد و یک نسخه از تحقیقات و نتیجه پژوهش خود را به شما هم بدهد و پولش را خودمان از دانشگاه می‌دهیم. هیات علمی اجازه دارد یک سال از ما حقوق بگیرد و اصلا دانشگاه نیاید و مجانی به شما مشاوره بدهد و باز هم با این شرایط حاضر نیستند به کارگیری کنند! پس بخشی از این مسائل مدیریتی و فرهنگی است و باید بپذیریم که مدیریت شیوه خاص خودش را دارد و در واقع فرهنگ مدیریت سازمانی باید به گونه‌ای باشد که با زندگی شخصی فاصله داشته باشد، یعنی اولویت باید این باشد که ببینیم علم چه می‌گوید؟