ضرورت درک صحیح سه مفهوم پارادایم، غرب و علوم اسلامی/ نباید از دانش رایج دنیا عقب بیفتیم

عطنا - ششمین نشست از سلسله نشست های توصیه های سیاستی برای تحقق تحول در علوم انسانی با سخنرانی دکتر حسین سلیمی، دکتر حسن ملکی و دکتر سیدمحمدرضا تقوی و باحضور جمعی از دانشجویان و اساتید،دوشنبه 2 خرداد 1401 ساعت 18:00 به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکترحسین سلیمی استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: بدون تحول مستمر امکان بقای علوم انسانی وجود ندارد و این محدود به شرایط خاص ایران و الزاماتی که در جامعه ایران به وجود آمده نیست.علوم انسانی در هرجای دنیا،در هر بستر فرهنگی،در هر پس زمینه اجتماعی و تاریخی برای بقای خود نیاز به تحول دارد.

سلیمی خاطر نشان کرد: برای بقای علوم انسانی در ایران باید از تسلط ترجمه و تقلید محض از متفکران به نام پرهیز کنیم و در عوض اندیشه های آنها را باز شناسیم و نقاط مثبت آن ها را به کار بگیریم و همینطور باید زمینه را برای نظریه پردازی اصیل و شکل گیری اندیشه های مناسب در محیط تفکر خود آماده کنیم.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: نیازمند آن هستیم که منابع درسی را مدام مورد بازنگری قرار دهیم و آن ها را با متون به روز و جدید جابه‌جا کنیم.

وی ادامه داد: درسیاست گذاری های خود باید از خطاهای نظری پرهیز کنیم و بدون اصلاح ذهنیت های خود و بدون پرداخت درست به مفاهیم امکان سیاست گذاری درستی برای تحول علوم انسانی نخواهیم داشت.

او تاکید کرد: ما باید در به کار بستن سه مفهوم پارادایم، غرب و علوم اسلامی توجه لازم را داشته باشیم. مثلا بر اساس مفهوم پارادایم که توماس کوهن واضع آن است،‌ علم ماهیتی ذاتی ندارد و واقع نما نیست و نمی توان بر درستی یا نادرستی آن تکیه کرد. همچنین تکامل تدریجی علم به سمت حقیقت نیست، بلکه دستخوش انقلاب های دوره ای است که او آن را پارادایم شیفت یا تغییر الگوواره می نامد. همچنین مفاهیم در دوره های تاریخی مختلف قیاس ناپذیرند. علم هم ماهیتی انباشتی ندارد و لذا اگر از پارادایم علوم اسلامی صحبت کنیم،‌ از منظر کوهن بدان معناست که انسانی بودن این علوم و غیرقطعی بودن، تاریخمندی و عدم واقع نمایی آن را پذیرفته ایم. از این منظر کاربرد پارادایم برای علوم انسانی اسلامی افتادن در دام نسبی نگری و قیاس ناپذیری است.

وی در پایان گفت: کارکرد پژوهشکده تحول علوم انسانی ایجاد حلقه واسط میان جامعه دانشگاهی و شورای تحول علوم انسانی، انجام مباحث مستمر در مورد رشته های علمی و استقلال اندیشه و نظریه پردازی در رشته های مختلف علوم انسانی، تامین نیازهای تخصصی برای برنامه ریزی درسی و تامین منابع درسی جدید برای برنامه های جدید و تدوین شده در علوم انسانی نوین است.

سپس دکتر سید محمدرضا تقوی استاد روانشناسی دانشگاه شیراز خاطر نشان کرد: تحول علوم انسانی بر اساس ضرورت های جدی و مرحله ای است . ما در این مرحله از انقلاب اسلامی بیشتر نیاز به آن را احساس میکنیم و با این ضرورت ها روبه رو هستیم.

وی تصریح کرد: در واقع اگر حاکمیت را به سه بخش سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تقسیم کنیم، در بعد سیاسی تئوری ولایت فقیه بسیار کارآمد و موفقیت آمیز عمل کرده است، اما در ابعاد اقتصادی و فرهنگی از مدل منسجم پیروی نمی‌کنیم. بنابراین ضرورت دارد که متخصصین علوم انسانی  مداخله کنند و الگوی جدیدی را ارائه دهند.

او تاکید کرد: ما در هر منطقی از تولید علم، روانشناسی و برای ارائه راه حل ، حتما به سه منبع عقل، وحی و تجربه باهم و در ارتباط یکدیگر در یک دستگاه فکری نیاز داریم.

تقوی افزود: منظور از تاسیس آکادمی علوم در کشور مدیریت دانش و علم است.در علوم انسانی ما نباید همه دانش را تعطیل کنیم. بلکه باید دو خط را باهم پیش ببریم و از دانش رایج دنیا عقب نیفتیم.

در ادامه دکتر حسن ملکی استاد برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: وقتی ازعلم صحبت می‌شود، از بحث کشف واقعیت سخن به میان می آید. که در واقع عالم کاشف واقعیت است.حال این واقعیت چه واقعیت های مادی باشد چه واقعیت های مربوط به عرصه علوم انسانی و علوم اجتماعی،اما اینکه این واقعیت چه چیزی و دارای چه واقعیتی است، در این زیمنه بین نگاه توحیدی و نگاه غیر توحیدی و مکاتب مادی به واقعیت تفاوت ماهوی وجود دارد و منبع بسیاری از مناقشات است.

ملکی تاکید کرد: چیزی که به عنوان علم دینی وجود دارد مجموعه گزاره هایی است که از مطالعه عمیق واقعیت ها به عنوان آیات الهی بدست می آید.

وی افزود: بعد ازفلسفه علم ما به گزاره های علمی می‌رسیم. البته این سه مرحله،سه مرحله تاریخی است که باید سالها بگذرد تا فلسفه علم به عنوان فلسفه مطلق شکل گیرد.اما قاعده این است هر مقدار کوشش،تلاش،پیگیری های مجاهدانه بیشتر باشد این راه کوتاه تر می‌شود. باید از اندیشه های افرادی که در این راه قلم زده اند و حرفی به میان آورده اند، فیلم بگیریم نه عکس!

او ادامه داد: ما در دانشگاه نیازمند یک قرارگاه تحول علوم انسانی هستیم. در قرارگاه راه های طولانی کوتاه تر می‌شوند، بروکراسی به عنوان یک مانع از بین می‌رود و همینطور علاقه مندان و عاشقان واقعی جمع می‌ شوند و کار را دنبال می‌کنند.

استاد برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان تصریح کرد: ضمن اینکه پژوهشکده علوم انسانی موثر است و موثرتر هم خواهد بود، اما کفایت مدیریتی نمی‌کند. قرارگاه تحول، با آکادمی تحول، چیزی که بتواند محل تجمع علاقمندان باشد مورد نیاز است.

گزارش از نرجس کهزادوند
 

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام