امکان حذف دلار و یورو از مبادلات با ایجاد رمزارز معتبر وجود دارد

عطنا- محسن رضائی صدرآبادی، دکتری علوم اقتصادی دانشگاه امام صادق(ع) و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی در نشست علمی «بررسی فقهی اقتصادی ارزش پول و پیشنهاد رمزارز (ملی و بین‌المللی) مبتنی بر ارزش‌های اسلامی» گفت: در نظام اقتصادی، دو نحله اصلی به نام متالیسم و چارتالیسم داریم و این دو مکتب ناظر به مبانی نظریه خود چند سؤال تبیین کرده‌ و به آن پاسخ داده‌اند؛ از جمله سؤالات محوری که این دو به آن پرداخته‌اند، کارکرد و ماهیت محوری پول، منشا پول و اینکه از کجا می‌آید؟ متالیسم‌ها می‌گویند ارزش پول به کالای مورد استفاده و یا ارزش فلزی است که پشتوانه او هست. معتقدند پول در هر جهت پشتوانه داشته باشد که یا کالایی و یا فلزاتی مثل طلا است.

وی افزود: چارتالیسم‌ها معتقدند که ارزش پول به اعتماد مردم به دولت و قدرت دولت بستگی دارد، در حوزه رمزارزها که انواع آن را داریم، ولی رمزارزهای جهانی ارزش خود را از اعتماد مردم و کارآیی که دارند می‌گیرند، یعنی خدمتی را ارائه می‌کنند که سریعتر کردن مبادله و کاهش هزینه مبادلات است. البته این بحث وجود دارد که آیا این خدمت ارزش واقعی دارد؟ اجمالا مردم به خاطر این دو خدمت، روزی حاضر شدند که طلا را کنار بگذارند و به جای آن سکه و پول الکترونیکی مبادله کنند.

رضائی صدرآبادی با بیان اینکه ما باید دید اسلام را هم در مورد این موضوعات و سؤالات بیان کنیم، تصریح کرد: ما معتقدیم در نظام اسلامی یکسری اهدافی مبتنی بر مبانی وجود دارد که در مجموع نام آن را اصول می‌گذاریم؛ این اصول عبارتند از: حق، عدل و قوام. محیطی بر این نظام حاکم است که همان چارچوب ثابت شریعت و شامل یکسری مبانی و قواعد می‌شود که ربط مستقیم با نظامات اقتصادی و سیاس و اجتماعی اسلامی ندارد ولی از دل این مبانی می‌توانیم گزاره‌های ارزشی و هنجاری به دست آوریم؛ مثلا ما براساس اصل حق و عدل در نظام پولی باید تناظر بین بخش حقیقی و اسمی اقتصاد برقرار کنیم.

وی اضافه کرد: مثلا در حوزه پولی نمی‌توانیم ماهیتی را به عنوان پول معرفی کنیم که بخش حقیقی آن متضاد با بخش اسمی است و تناظر ندارند. از منظر قوام هم باید ابتدا مشروعیت و بعد پایداری و ثبات داشته باشد. ناظر به این ضوابط و اصول یکسری شرایط و ویژگی‌هایی برای پول تعریف می‌شود؛ مثلا مالیت و ارزش پول، معلومیت پول از حیث جنس و مقدار و ثبات نسبی در ارزش پول.

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: براساس شروط اسلامی در حوزه پولی، اساسا پول یا باید ارزش ذاتی داشته باشد و یا اگر کالایی و مسکوک فلزی نبود و پشتوانه نداشت و امری اعتباری بود، باید در عالم واقع ما به ازاء ارزشمند داشته باشد؛ اعتباریات علامه طباطبایی و به تبعیت از آن شهید مهطری، چه امر اعتباری را ما به ازاءدار و معتبر می‌دانند؟ ما چراغ راهنمایی را به عنوان اعتبار در نظام حقوقی خود پذیرفته‌ایم و اثر آن در عالم واقع به این اعتبار قوت و قدرت بخشیده و مردم آن را مراعات می‌کنند. اعتبارکردن بدون مابه ازاء مورد قبول اسلام نیست.

رضائی صدرآبادی، تصریح کرد: بنده زمانی به مباحث رمزارزها پرداختم که هنوز در سیستم بانک مرکزی مطرح نبود، الان بانک مرکزی قصد دارد پول ملی و رمزارز ملی را پایه‌گذاری کند، این پول ملی باید مبتنی بر چه ویژگی‌هایی باشد؛ ما دو الگو را بررسی کرده‌ایم؛ اول اینکه پشتوانه آن ریال باشد؛ یعنی بانک مرکزی وقتی قصد انتشار رمزارز دارد باید به بانکها بگوید شما نزد من حسابی باز کنید و به ازاء ریال مجازی که منتشر می‌شود ریال فیزیکی(سکه) سپرده بگذارید. 

الگوهایی برای ایجاد پول دیجیتالی ملی

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: ما در مقاله‌ای این الگو را مورد نقد و بررسی قرار دادیم و الگوی دیگر هم این است که طلا پشتوانه قرار بگیرد، ما در قانون پولی که مصوب سال ۱۳۴۲ است و بعدا اصلاح هم شد، پشتوانه پولی کشور، طلا ذکر شده ولی این قانون عمل نمی‌شود؛ ما می‌توانستیم رمزارز ملی با پشتوانه طلا بیاوریم که بانک‌های کارگشایی بانک ملی زیرساخت آن را دارند. طرح‌های دیگری مانند فلزات گرانبها هم هست.

رضائی صدرآبادی اضافه کرد: برخی کشورها دنبال ایجاد رمز بین دولت‌ها هستند و ما هم پیشنهاداتی ارائه می‌دهیم که یکی از آنها نفت و گاز برای پشتوانه رمز ارز ملی و بین دولی است؛ البته اگر نفت پشتوانه رمزارز ملی باشد، تنازع بین بخش اسمی و حقیقی آن مجهولاتی ایجاد می‌کند زیرا بشکه‌های نفت یا استحصال شده و روی زمین هستند که ما نمی‌توانیم آن را نگهداری کنیم(مثلا ونزوئلا براساس ذخایر نفتی خود پشتوانه قرار داده و تخمین زده است) یا استحصال نشده است که مشخص نیست چه مقدار آن قابل استحصال است و باید این ابهامات رفع شود.

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بانک مرکزی می‌تواند با ادغام چند مدل پشتوانه پولی مانند طلا، نفت و... سبدی از دارایی‌ها را پشتوانه پول ملی قرار دهد و قدم به قدم با توسعه این سبد آن را در نظام بین‌المللی هم مورد استفاده قرار دهد که معتقدم مورد استقبال کشورهای متحد ما قرار خواهد گرفت زیرا آنها نفت و طلا و دینار و... دارند و می‌توانند در نظام بانکی خودشان این‌ها را پشتوانه قرار دهند و می‌توانیم دلار و یورو و هر پول دیگری را در مبادلات منطقه‌ای و در تعامل با کشورهای متحد خودمان، حذف کنیم که متاسفانه این اراده در دولت قبل وجود نداشت و دولت جدید می‌تواند این کار را انجام دهد.

بررسی دقیق ابعاد اسلامی رمزارزها

در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمصطفی سجادی، مدرس حوزه علمیه به عنوان ناقد گفت: اصل پرداختن به چنین موضوعی (در قالب مقاله) با توجه به اینکه موضوع به روزی است، قابل تقدیر است؛ همچنین تبعیت از اسلوب پژوهشی در ارائه از دیگر نقاط قوت است. نگاه بنیادین به مقولات جدید اقتصاد دیجیتال در این مقاله دیده می‌شود و ارزشمند است همچنین ارائه پیشنهادات متفاوت برای رمزارز ایرانی و اسلامی و بین‌المللی از دیگر نکات مثبت در ارائه این بحث است. 

وی اضافه کرد: یکی از مباحثی که امروز مطرح می‌شود، این است که اساسا رمزارزها پول تلقی می‌شوند یا خیر؟ ولی به این موضوع در این مقاله پرداخته نشده است. همچنین منابعی که مورد استناد قرار گرفته است، دست اول نیست و بعضا استنادات نامعتبری انجام شده است. برخی براهین به کار رفته هم کافی به نظر نمی‌رسد.  

سجادی بیان کرد: موضوع دیگر اینکه باید مقداری دقیق‌تر وارد دستورالعمل‌های مرتبط با کارآیی رمزارزها بشویم، این است که آیا این دستورالعمل‌ها با مبانی فقهی ما سازگار است یا خیر؟ و اگر نیست باید دستورالعمل‌هایی انتخاب شود که یا مورد نقد علمای اسلامی قرار نگیرد و یا کمتر مورد نقد باشد. اگر پیشنهادات قرار است کارآ باشد، باید عمیق‌تر و دقیق‌تر به جهت اسلامی بررسی شود.

مدرس حوزه علمیه اظهار کرد: در مجموع مقاله خوب و مؤثری بود و پیشنهادهای خوبی در آن مطرح شده و امیدوارم مسئولان از آن استفاده کنند؛ گرچه یکسری دستورالعمل‌های دیگر هم در کنار مطالب بیان شده که باید بررسی شوند. همچنین مستندات فقهی باید دست اول شوند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام