پنجشنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ Thursday, 9 May 2024
شجاع احمدوند:
عطنا - یک استاد دانشگاه با مرور یکی از آثار علمی مرحوم گل محمدی گفت: «یکی از دغدغه‌های اساسی دکتر گل‌محمدی مسئله دولت بود که افکار وی در این زمینه در کتاب «چیستی، تحول و چشم انداز دولت» متجلی شده است.»
به گزارش عطنا، شنبه 10 مهر به مناسبت چهلمین روز درگذشت دکتر احمد گل محمدی، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی نشستی با عنوان مروری بر آثار علمی دکتر گل محمدی به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست دکتر شجاع احمدوند، دکتر فائز دین پرستی، دکتر اسماعیل شمس، دکتر مصطفی کواکبیان، دکتر ابراهیم برزگر، دکتر عباسعلی رهبر و دکتر مهدی میرکیایی به ایراد سخنرانی پرداختند.
در این نشست شجاع احمدوند بیان کرد: «یکی از دغدغه‌های اساسی دکتر گل‌محمدی مسئله دولت بود و اگر بخواهم فعالیت‌های ایشان را به چهار حوزه اصلی تقسیم کنم می‌توان از حوزه تاریخ پژوهی، روش، فرهنگ پژوهی و دولت پژوهی نام برد.»
وی ادامه داد: «دولت پژوهی آخرین و شاید مهم‌ترین حوزه فعالیت‌های پژوهشی ایشان بود. دولت در افکار ایشان بسیار برجسته بود و مهم ترین تجلی بیرونی افکارش کتاب «چیستی، تحول و چشم انداز دولت» است. او این کار را از حدود ۱۳ سال پیش شروع کرد و همه ظرافت‌های کارش را در این کتاب می‌توان مشاهده کرد.»
این استاد دانشگاه افزود: «این کتاب یک جمله و عبارت مخدوش و نامفهوم ندارد و جملات به خوبی و دقیق انتخاب شده است و می‌توان گفت ایشان دولت را شبیه به خود وبر فهمیده بود. او از ابتدای کتاب به تاریخچه‌ای از دولت اشاره می‌کند و به تغییر و تحولات جایگاه دولت می‌پردازد. پس از آن بیان می‌کند که دگرگونی‌ها در رهیافت‌های معرفتی و تحول در موضوعاتی که مورد توجه حوزه‌های پژوهشی بود باعث شد مقوله دولت به عنوان یک مقوله پیچیده مورد توجه قرار بگیرد.»
احمدوند ادامه داد: «آن مرحوم در کتابش پس از بیان چگونگی برجسته شدن دولت به سراغ بحث تعریف می‌رود که آیا اصلاً دولت قابل تعریف است یا خیر و تعاریف متفاوت را با استناد به نویسنده‌شان مورد بحث و نقد قرار می‌دهد و پس از آن وارد این مبحث می‌شود که در تعریف دولت چه نکاتی باید مورد توجه باشد. او عقیده داشت که تعریف دولت باید کلی باشد و صرفاً به سراغ یک دولت خاص نرویم تا مفهومی انتزاعی و متافیزیکی را تعبیر کنیم که برای اکثر دولت‌ها قابلیت اجرائی داشته باشد. گل محمدی عقیده داشت دولت دو وجه اساسی دارد: دوگانه هستی‌شناختی و کارکردی که باید در کنار هم و تمرکز بر هر دو وجه بررسی شوند.»
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: «نکته‌ای که در اندیشه‌های ایشان وجود داشت این بود که بین عناصر لازم و کافی و عناصر تکمیلی تفکیک قائل بود و چهار رکن زور، انحصار، مشروعیت و قلمرو را عناصر اصلی دولت می دانست و بیان می‌کرد که هر کدام از این‌ها به تنهایی عنصر لازم و در کنار هم عناصر کافی هستند. این عناصر باید منسجم باشند و انسجام به این معناست که هیچ یک به تنهایی مفهوم دولت را نمی‌رساند و این کلیت است که با هم یک هویت را می‌سازند و آن هویت به تنهایی معنی می‌دهد. این انسجام نیز به تنهایی کافی نیست بلکه دولت باید ساختار‌مند باشد به این معنا که یکی از این عناصر نقش محوری داشته باشد و سایر عناصر حول آن شکل بگیرد.»
وی افزود: «مرحوم گل‌محمدی در ادامه کتابش به سراغ چیستی نهاد دولت می‌رود و دولت را نهاد سیاسی خاص می‌داند تا به این تعریف می‌رسد که دولت نهاد مدعی اعمال انحصاری زور مشروع در قلمرو معیّن است.»
احمدوند گفت: «مرحوم گل‌محمدی در بخش دوم کتابش راجع به تحول دولت نوشته است و تلاش بر آن است که نشان دهد هستی مفهومی که در قالب دولت شکل می‌گیرد هرچند تاریخ‌مند است اما متعلق به یک زمان و مکان خاص نیست و هدف تعریف دولت را فهم پذیر کردن دولت‌های خاص و تاریخی می‌دانست.»
او ادامه داد: «گل‌محمدی معتقد بود تحول به معنای میزان عینیت یافتگی مفهوم دولت، در دولت‌های مختلف در تاریخ است و این چارچوب تئوریک را تبیین می‌کند و وارد تاریخ دولت می‌شود. در قسمت آخر کتاب بحث بر کارویژه‌های دولت پررنگ‌تر از هستی‌های دولت است اما با دسته بندی و قرائت دقیق همه آن‌ها تلاش می‌کند تا نظریه‌هایی را که راجع به جهانی شدن مطرح شدند، در قالب مفاهیم جهانی شدن اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حاکمیتی نشان دهد و در قلمرو دولت بررسی کند.»
احمدوند گفت: «نکته حائز اهمیت این است که آن مرحوم هیچ گاه نمی‌پذیرد که اعتبار دولت کم شده باشد بلکه عقیده دارد کار ویژه‌های دولت متفاوت شده است و از سطح داخلی به سطح بین المللی و در سطوح منطقه‌ای تغییر ماهیت داده‌اند اما دولت همچنان نیروی اول عرصه سیاسی است و تا آینده قابل پیش‌بینی نمی‌شود از نقش آن غفلت کرد.»
گزارش: فهیمه خواجوند صالحی
عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:
لینک کوتاه atna.atu.ac.ir/001GqJ