در دولت سیزدهم به عقلانیت متوازن نیاز داریم

عطنا - دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی در دومین نشست از سلسله نشست های فصل تحول با عنوان «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و عقلانیت» با بیان اینکه معمولا چهار ویژگی برای تبدیل گفتمان به هژمونی موردنیاز است، گفت: «نخست گفتمان باید در دسترس و همه‌فهم باشد و سپس باید به مطالبات مردم بپردازد و معتبر باشد و همین‌طور قدرت برجسته‌سازی نقاط قوت خود و طرد گفتمان‌های دیگر را داشته باشد.»

به گزارش عطنا، وی ادامه داد: «ویژگی بعدی مروبط به وجود کارگزاران و حاملان مشروع است که در ایران معمولا رئیس‌جمهور مرجع گفتمان سازی است. باید نسبت بین عدالت، عقلانیت، توازن و تعادل را مشخص کنیم. در تعریفی که امام علی(ع) از عدالت دارند، عاقل و عادل را عیناً یکسان تعریف می‌کنند که یعنی یک رابطه این همانی میان‌شان وجود دارد.»

دهقانی فیروزآبادی با اشاره به اینکه گفتمان اعتدال را مبتذل کردند وگرنه اعتدال لیبرالی با اعتدال اسلامی تفاوت زیادی دارد، تصریح کرد: «میان عدالت و عقلانیت دلالت التزامی وجود دارد. عدل و عقل لازم و ملزوم یکدیگر هستند و هر عادلی لزوماً عاقل است؛ چراکه یکی از معانی عدل، موزون و متوازن بودن است.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی عنوان کرد: «ما دو نوع عدالت استحقاقی و عدالت مبتنی بر حق داریم که در فقه سیاسی از آن به عنوان عدالت توافقی یاد می‌شود و در این نوع عدالت ممکن است سهواً شاهد ناعدالتی باشیم.»

وی با بیان اینکه عدالت از انواع متوازن و متعادل برخوردار است و همین‌طور عقلانیت عناصر متعددی را شامل می‌شود، گفت: «عقل عملی و نظری از اهمیت برخوردار است، به شرطی که عقلانیت و حکمیت متوازن توضیح داده شود.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه عدالت توزیعی، رویه‌ای و تعاملی نیز از دیگر دسته‌بندی‌های عدالت هستند، گفت: «عدالت توزیعی چگونگی ارائه امکانات است؛ این نوع عدالت متضمن عقلانیت اخلاقی است و عدالت رویه‌ای ناظر به رویه‌ها و هنجارها و معیارهای یکسان است که متناظر با عقلانیت هنجاری است و در عدالت تعاملی نوع تعامل انسان‌ها با یکدیگر باید یکسان باشد.»

وی تصریح کرد: «عدالت توزیعی، رویه‌ای و تعاملی همگی متضمن عقلانیت ابزاری و اخلاقی، رویه‌ها و هنجارها و استدلال‌ها و روابط و مناسبات فردی و اجتماعی و ساختارهای عادلانه هستند.»

دهقانی فیروزآبادی با بیان اینکه تعامل انسان‌ها با یکدیگر باید عادلانه باشد، اظهار کرد: «عدل و عقل دلالت التزامی دارند. عقل نظری، شناخت هست‌ها و نیست‌ها را به دنبال دارد. در عقلانیت هنجاری استفاده از عقلانیت مشروع برای تضمین عدالت ضروری است و عقلانیت اخلاقی نیز راستی آزمایی را بر عهده دارد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه قوه درک، شناخت حقایق هستی و واقعیت‌های اجتماعی همه عقلانیت است، خاطرنشان کرد: «عقلانیت عملی، اخلاقی، ارتباطی، استدلالی و انتقادی از انواع عقلانیت محسوب می‌شوند و همچنین صلح‌طلبی، تجدیدنظرطلبی، استقلال‌طلبی، عزت طلبی و امنیت طلبی نیز از عناصر سیاست خارجی عادلانه و عاقلانه است.»

دهقانی فیروزآبادی همچنین درباره عناصر سیاست خارجی عادلانه و عاقلانه افزود: «عدالت‌طلبی، واقع‌بینی، عقل‌گرایی متوازن، موازنه گرایی، اعتدال‌گرایی، اقتدارگرایی، تعامل‌گرایی و مقاومت گرایی در این راستا اهمیت بسیاری دارند.»

این استاد روابط بین الملل با بیان اینکه عقل هنجاری و اخلاقی اهداف را راستی آزمایی می‌کنند، تصریح کرد: «در سیاست خارجی باید بتوان حق خود را برای دیگران توضیح داد و برای فهم بهتر با عقلانیت انتقادی وارد عمل شد و نیاز به بازاندیشی و عقلانیت دارد اما کافی نیست. عقلانیت عملی میانه‌روی در رفتار است و باید عقلانیت‌های متعددی در حوزه ارتباطات بین‌المللی ایجاد شود. عقلانیت هنجاری برای رسیدن به اهداف از اهمیت برخوردار است.»

وی ادامه داد: «در بیانیه گام دوم رهبر انقلاب به مقوله عقل اشاره شده است و باید سخن از عقلانیت جامع در سیاست‌ خارجی مطرح شود. در سیاست‌ خارجی توازن عقلانیت‌ها به‌هم‌خورده است و در دولت سیزدهم به عقلانیت متوازن نیاز داریم.»

به گزارش عطنا، دومین نشست از سلسله نشست های فصل تحول با عنوان «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و عقلانیت» دوشنبه ۱۵ شهریور ۱۴۰۰، از ساعت ۱۰ تا ۱۳ با رعایت کامل شیوه نامه های بهداشتی در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار و برای مخاطبین در بستر فضای مجازی به صورت زنده پخش شد.