یافتههای علمی بیانگر این است که عضویت در شبکههای اجتماعی مجازی که به نوعی به ارائه حمایت اجتماعی به افراد منجر میشود، در سطح سلامت روان افراد تاثیرگذار بودهاند.
به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا) دومین نشست کشوری «مددکاران اجتماعی مراکز مشاوره دانشگاهها به مناسبت روز جهانی مددکاری اجتماعی» با شعار «مددکاری اجتماعی، تقویت همبستگی و پیوند اجتماعی در دانشگاه» سهشنبه، ۱۲ اسفندماه به میزبانی مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامهطباطبایی، به همت معاونت دانشجویی دانشگاه علامهطباطبایی با همکاری دفتر مشاوره و سلامت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه علامهطباطبایی برگزار شد.
این نشست سه بخش «افتتاحیه»، «مددکاری اجتماعی در مراکز مشاوره؛ چالشها و نیازها» و «مددکاری اجتماعی؛ تقویت همبستگی و پیوند اجتماعی در دانشگاه» داشت.
در دومین نشست این همایش با موضوع «مددکاری اجتماعی؛ تقویت همبستگی و پیوند اجتماعی در دانشگاه» رقیه خسروی، عضو هیئت علمی گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه شیراز، فاطمه جعفری، مددکار مرکز بهداشت و سلامت روان دانشگاه تهران و سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی به سخنرانی پرداختند.
در آغاز این نشست رقیه خسروی، عضو هیئت علمی گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه شیراز، درباره نقش سرمایه اجتماعی مجازی گفت:
تحقیقات انجام شده در سراسر دنیا حاکی از افزایش مشکلات دانشجویان در زمان همهگیری ویروس کرونا است. برای پیشگیری از مشکلات روانشناختی لازم است که مداخلات به جنبههای مختلف فردی، اجتماعی و زیستی مشکلات بشود. در دو دهه اخیر در میان مداخلات اجتماعی در حوزه سلامت روان توجه ویژهای به بازتولید سرمایه اجتماعی شده است.
تحقیقات نشان داده که در میان گروههای مختلف جامعه در کشورهای مختلف از جمله دانشجویان، در زمان همهگیری ویروس کرونا هرچه افراد از سطح سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار باشند، سلامت روان بهتری خواهند داشت و به رعایت پروتکلهای بهداشتی پایبندتر هستند.
سرمایه اجتماعی بر این مفهوم استوار است که روابط اجتماعی و شبکههای اجتماعی سرمایههایی هستند که به افراد توانانی ساختن جوامع، ایجاد بافتهای اجتماعی و همبستگی با همدیگر را میدهد. این سرمایه اجتماعی از روابط روزانه افراد با دیگر افرادی که با آنها در شبکه اجتماعی هستند و دارای ارزشهای مشترک و روابط متقابلاند، شکل میگیرد.
ایده مرکزی نظریه سرمایه اجتماعی این است که شبکههای اجتماعی ارزشمند هستند. تماسهای اجتماعی بر کارآیی افراد و گروهها تاثیر میگذارد. سرمایه اجتماعی دارای ابعاد گوناگون نظیر شبکههای اجتماعی، حمایت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی و دادوستد است که شناخت هر کدام در دوران کرونا میتواند به بهبود و ترمیم سلام روان جامعه کمک کند.
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت، سرمایههای اجتماعی مجازی است. برخلاف نظر بعضی از پیشگامان تئوری سرمایه اجتماعی که استفاده از اینترنت را باعث کاهش سرمایه اجتماعی در جوامع می دانند، تحقیقان در چند سال اخیر نشان داده که عضویت در بعضی از شبکههای اجتماعی مجازی باعث افزایش سرمایه اجتماعی شدهاند.
عضویت در شبکههای اجتماعی مجازی که به نوعی به ارائه حمایت اجتماعی به افراد منجر میشود، تاثیر معنیداری بر سطح سلامت روان افراد داشته است. این در حالی است که در دوران شیوع ویروس کرونا مشاهده شده که شبکههای اجتماعی مجازی، میزان اعتماد و احساس تعلق افراد را نیز افزایش دادهاند. در نهایت ما باید بدانیم که حمایت از جامعه یک تعهد نیست، بلکه یک امتیاز است.
سپس فاطمه جعفری، مددکار اجتماعی دانشگاه تهران با موضوع خدمات مددکاری اجتماعی از راه دور سخنرانی خود را ایراد کرد: پاندمی کرونا باعث تغییر شکل در مددکاری اجتماعی شده و تعداد زیادی از مددکاران اجتماعی از خدمات حضوری به خدمات آنلاین و از راه دور کوچ کرده اند. علاوه براین ظهور و توسعه شتابان فناوری در مددکاری اجتماعی هم در مددکاری اجتماعی نفوذ کرده و مددکاران در حوزه های مختلف آموزش، نظارت، اجرا و فعالیتهای عملی خدمات از راه دور را جایگزین خدمات حضوری کردهاند.
این دگرگونیها پرسشهای چالشبرانگیزی را در مورد معنی مددکاری اجتماعی، استانداردهای اخلاقی و ... مطرح میکند که لازم است مددکاران اجتماعی افزون بر راهکارهای کارآمد برای حل آن، با اصلاحات و مصوبههای انجمنهای حرفهای خود آشنا باشند.
مددکاری اجتماعی از راه دور به معنای ارائه خدمات به شکل غیرحضوری و تلفنی است. به عبارتی دیگر خدمات غیرحضوری حرفه مددکاری با بهرهگیری از فناوری، اینترنت، ارتباطات الکترونیکی و تلفنی ممکن است و اطلاعات، خدمات و پیگیریهای مراقبتی را ارائه میکند. خدمات غیرحضوری گزینهای موثر و کارآمد در کنار خدمات حضوری و گاه تنها گزینه ممکن برای ارائه خدمات است.
این نوع از مددکاری اجتماعی مزایای بسیاری دارد که عبارتند از:
همچنین چالشهایی نیز در این سبک از مددکاری مثل ناآشنایی مددکاران با مراجعان و نگرانی آنها، ضعف در ارزشهای اساسی مددکاری مثل رضایت آگاهانه، رازداری، حفظ مرزهای حرفهای و مانند آن را مطرح میکنند.
در پایان نیز فاطمه جعفری استانداردهای مرتبط با حوزه مددکاری اجتماعی را مطرح کرد.
سومین سخنران این نشست، سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی کشور درباره فلسفه شعار سال مددکاری اجتماعی و دستاوردهای این انجمن سخنرانی کرد: هر دوسال یکبار در فدراسیون جهانی مددکاری اجتماعی یک شعار انتخاب میشود. یکی از شعارهای پیشنهادی انجمن مددکاری اجتماعی ایران به فدراسیون «همبستگی اجتماعی» بود. این واژه با وضعیت فعلی ما در دوران کرونا نیز نامرتبط نیست. در سال 2018 نیز بیانیه جدید اصول اخلاقی مددکاری اجتماعی در فدراسیون بینالمللی مددکاری اجتماعی تصویب شد. یکی از چالشهای جدی در مددکاری اجتماعی بحث رازداری و فضای مجازی است که در این بیانیه مطرح شده است. به همین دلیل باید در استفاده از فضای مجازی سازوکارهای مشخصی در ایران و جهان داشته باشیم.
یکی دیگر از فعالیتهایی که انجمن مددکاری ایران انجام داده، معرفی واقعیتهای موجود مددکاری اجتماعی ایران به جامعه جهانی است. برای تحقق این امر، هیئتی از فدراسیون بینالمللی مددکاری اجتماعی به ایران آمدند و از نزدیک با قابلیتهای ایران آشنا شدند. ما میخواستیم با این اعتمادسازی راه 60 ساله را در مدت خیلی کمی طی کنیم.
با وجود این، یکی از بزرگترین مشکلات ما نبود مستندسازی و حضور کمرنگ در سطح جهانی است که منجر به ناشناخته ماندن ایران شده است. بسیاری از فعالیتهایی که ما با گروههای هدف انجام میدهیم، در بسیاری از کشورها انجام نمیشد. با وجود این، مددکاری اجتماعی ایران در جهان دیده نمیشود.
افتخارات مددکاری اجتماعی ایران با وجود این محدودیتها کم نیست. برای مثال ما توانستهایم مجوز دو فصلنامه را بگیریم که یکی از آنها دوزبانه است. همچنین انجمن مددکاری اجتماعی ایران جزء معدود تشکلهایی بود که بیانیه اخلاق آن زودتر از بهداشت جهانی ارائه شد.
خبرنگار: فاطمه ملکپائین