علوم اسلامی فراتر از یک علم در کنار علوم دیگر دیده شود/ باید مانند شهید مطهری جریان‌سازی کنیم

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: از وقتی دانشکده الهیات شکل گرفت، یک جریان انقلابی به رهبری شهید مطهری رشد می کند که قائل به این بود، علوم اسلامی علوم شاملی است و می تواند با همه علوم دیگر تعامل کند و بسیاری از علوم انسانی را در بر گیرد.

به گزارش عطنا، عباس اشرفی، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی در نشست تخصصی «واکاوایی عملکرد دانشکده های الهیات و معارف اسلامی در ایران» با اشاره به تعریف جریان و دانشکده، گفت: جریان یک جمعیت، تشکل یا گروه اجتماعی معینی است که مبانی فکری خاصی دارد و یک جریان فکری خاصی را از خود بروز می دهد و دانشکده هم یک نظام هماهنگ و یک تشکل اجتماعی است که متشکل از گروه های وابسته و گروه های متجانس که هدفش آموزش و پژوهش در یکی از زمینه های معارف بشری است.

وی بیان کرد: فعالیت دانشکده های الهیات را می توان به پنج دوره تقسیم بندی کرد. دوره نخست که از سال 1313 با تاسیس سه دانشکده در دانشگاه تهران شروع شد، دوره پیدایش و یک تولد نارس است. این دانشکده ها در سال 1318 تعطیل شدند. دوره دوم که به از آن به دوره کودکی تعبیر می کنم از سال 1321 شروع و تا سال 1344 ادامه پیدا می کند. در این دوره غیر از دانشگاه تهران، دانشگاه مشهد هم رشته الهیات را به رشته های خود اضافه می کند.

اشرفی ادامه داد: دوره سوم که از سال 1344 تا 1357 طول می کشد، دوره تجدید نظر است. در این زمان دانشکده از منقول و معقول به الهیات و معارف اسلامی تغییر نام می یابد. دوره چهارم هم دوره گذر هست که از انقلاب تا سال 1368 ادامه می یابد. در این دوره دانشکده های الهیات شکل های جدید به خود می گیرند و این حرکت از دانشگاه امام صادق(ع) شروع می شود. از سال 1368 که دانشکده ها شکل کامل به خود می گیرند را به دوره جوانی تعبیر می کنم و تا به الان که گستره این رشته و دانشکده ها از نظر کمی و کیفی رشد داشت، ادامه دارد.

وی با اشاره به اینکه در جریان های قبل از انقلاب دو قضیه وجود دارد، افزود: نخست اینکه دانشکده الهیات باید در مقابل حوزه های علمیه قد علم کند و دوم بحث ملی گرایی بود، یعنی باید ایران، فرهنگ و میراث ایرانی را که اسلام هم یکی از این میراث است را به جهان بشناساند. آنها می خواستند علوم اسلامی را جدا کنند به همین دلیل آشنایی با علوم جدید و بحث های تمدن ایرانی در دانشکده های الهیات قبل از انقلاب به صورت جدی وجود دارد.

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: از وقتی دانشکده الهیات شکل گرفت، یک جریان انقلابی به رهبری شهید مطهری رشد می کند که قائل به این بود، علوم اسلامی علوم شاملی است و می تواند با همه علوم دیگر تعامل کند و بسیاری از علوم انسانی را در بر گیرد. البته جریان دیگری هم به نام جریان خنثی وجود داشت که الهیات را صرفاً به عنوان یک رشته علمی در کنار رشته های دیگر که باید مطالعه شود، می‌دیدند.

وی در ادامه به جریان های بعد از انقلاب اشاره کرد و عنوان کرد: جریان های بعد از انقلاب را می توان این گونه تقسیم کرد. نخست جریانی که در آن عده ای می خواستند الهیات را به طور کامل حوزوی کنند. جریان دیگر به دنبال همان جریانی که در دهه 40 توسط شهید مطهری رخ داد، در دو دانشگاه امام صادق (ع) و موسسه امام خمینی قم تحقق پیدا می کند و مطالعات میان رشته ای و شامل را به شدت رشد می دهد. البته جریان های همخوانی با جهان معاصر در دو شاخه علم گرایان و غرب گرایان و جریان خنثی هم، همچنان ادامه پیدا کرد.

استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، مقاومت اعضای هیئت علمی در مقابل تغییر و نوآوری، عدم تناسب سیستم دانشگاهی با اهداف جامعه در حال تغییر بعد از انقلاب، عدم قابلیت متناسب اعضای علمی با اهداف و ماموریت های جدید، عدم تناسب جنسیت دانشجویان و جنسیت اعضای علمی، حاکمیت جریان های مردانه نه تلفیق مردانه-زنانه، خودپسندیدگی و عدم توجه به نظام های الهی دیگر، چه اسلامی و چه ادیان دیگر و تحیر در میان رویکرد ترویجی تبلیغی و علمی پژوهشی دانشگاهی را از جمله آسیب های الهیات بعد از انقلاب برشمرد.

وی در پایان گفت: به عنوان بایسته های توجه، چند پیشنهاد دارم، نخست اینکه به جریان شمول گرا باید توجه بیشتری شود که علوم اسلامی فراتر از یک علم در کنار علوم دیگر دیده شود. بنابراین بهتر است جریان‌سازی شروع شود؛ مانند همان حرکتی که شهید مطهری شروع کردند. پیشنهاد دیگر تعدیل جریان های مردانه به مردانه-زنانه است و در نهایت تغییر رویکرد از ملی به ملی، منطقه ای و جهانی است.