انسان از یک محیط کاملاً ماتریالیستی جدا و به یک فضای مبتنی بر «نظام‌های آگاهی» وارد شده است

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: با نگاه به عرصه نظریه پی می‌بریم که نظریه‌ها تصویرهای گوناگونی از واقعیت هستند که نه تنها خود بخشی از واقعیت بلکه برسازنده آن و یا حتی چهره پالایش شده‌تری از واقعیت هستند.

به گزارش عطنا، حسین سلیمی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی در نشست کرسی نوآوری به عنوان ارائه دهنده طرح گفت: فرایند بروکراتیک ارائه نظریه بسیار سخت و وقت گیر است که امیدوارم این اتفاق و اتفاقات مشابه بتواند روند بسیار خوشایندی را ایجاد کند و سبب تهذیب نفس شود و از سختی این فرایند بکاهد.

وی با بیان اینکه ارسطو علم را به سه دسته تئوری، پراکسیس و پوئیتیک تقسیم می کند، گفت: یکی به نظر محض، یکی به عمل و یکی به داوری بر می گردد که باعث جدایی کامل این سه دسته علم از هم می شود.

وی افزود: با ذکر دو نکته مهم وارد صحبت اصلی می شوم. نکته نخست این است که واقعیت در صحنه بین‌المللی تنها در کشاکش بین سیاستمداران نیست بلکه بخشی از آن در درون نظریه ها متجلی می شود.

سلیمی عنوان کرد: با نگاه به عرصه نظریه پی می بریم که نظریه ها تصویرهای گوناگونی از واقعیت هستند که  نه تنها خود بخشی از واقعیت بلکه برسازنده آن و یا حتی چهره پالایش شده تری از واقعیت هستند.

وی ادامه داد: نکته دوم این است که وقتی به نظریه ای درباره نظریه می پردازیم به این معنی نیست که واقعیت نیست، بلکه به نوعی در این نظریه چهره ای دیگر و گونه ای متفاوت و حتی کلان تر از نظریه بازنمایی می شود.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی گفت: صحبت اصلی من این است که نظریه پردازی های امروز فقط در حوزه روابط بین الملل نیست، بلکه این حوزه بخشی از جهان امروز است. درباره فهم جهان، ما از یک فضای کامل ماتریالیستی عبور کرده ایم و دیگر امکان نظریه پردازی بر اساس مبانی ماتریالیستی درباره فهم جهان وجود ندارد و این اتفاق درباره ماتریالیست‌ترین نظریه های روابط بین الملل نیز افتاده است. در واقع انسان از یک محیط کاملا ماتریالیستی جدا و به یک فضای مبتنی بر نظام های آگاهی وارد شده است.

وی با اشاره به شکل گیری دولت–ملت ها بعد از قرن 17 و در اوج بروز ماتریالیسم، افزود: بنیاد تاریخ در تعارض بین روابط تولید و نیروی تولید و تضاد دیالکتیکی بین این دو تلقی می شد و تمام پدیده های جنگ، صلح، استعمار، سرمایه داری بین المللی و... بر اساس سرمایه داری صنعتی، سرمایه داری مالی و انباشت سرمایه شروع به شکل گرفتن می کند.

استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: بعد از انقلاب صنعتی دوم و به وجود آمدن شکاف اصلی بین کشورهای صنعتی و غیرصنعتی، این تفکر بروز پیدا می کند که تغییر در بنیادهای مادی همه چیز را تغییر می دهد که بر اندیشه‌ورزی انسانی تاثیر بسزایی می گذارد و باعث ایجاد نظریه پردازی و رشته رسمی روابط بین الملل می شود.

وی گفت: بعد از جنگ جهانی دوم با فوران ماتریالیسم روبه‌رو هستیم و تمام ذهنیت انسان های نظریه پرداز، پدیده هایی مثل دولت، قدرت، ارتش و اقتصاد را تعیّن های فیزیکی غیرقابل تغییر می دانند، چرا که معتقدند حیات و ممات انسانها در طول جنگ بر اساس قدرت مادی و ابزار نظامی شکل گرفت. دغدغه امنیت، نان و انحصاری که دولت ها در آن دوران به وجود آورده بودند موجب شد روابط بین الملل هم ماتریالیستی فهمیده شود و هم در آن کنش ماتریالیستی شکل گیرد.

سلیمی ادامه داد: در دنیای امروز انسان ها به فهم، آگاهی و دانش ورزی جدیدی رسیده اند که نمی توان آنها را در قالب های سخت ماتریالیستی گنجاند. گسترش شبکه های اجتماعی و اینترنت و بیرون آمدن سیاست و جامعه بین الملل از انحصار دولت ها، انسان را به فضایی وارد می کند که در آن روابط بین الملل بر اساس نگاه ماتریالیستی از قدرت، سرمایه و روابط تولید قابل توضیح نیست و شاهد چرخش های جدی در نظریه های مختلف حتی نظریه هایی که ذاتی ماتریالیستی دارند هستیم.

وی با بیان اینکه جهان امروز تغییر کرده و ایدئولوژی هایی که جنگ جدی بینشان اتفاق می افتاد وجود ندارد و ما وارد یک جهان جدید شده ایم که خودش را در عرصه متفکرین بین الملل کاملا نشان داده است، افزود: دلیل اهمیت این موضوع در ایران این است که ما در دوران بعد از انقلاب اسلامی به نگاه های ماتریالیستی پشت کردیم ولی امروزه که دنیا از نگاه های ماتریالیستی روی برگردانده است به نظر می رسد که در محافل آکادمیک شاهد گرایش به نگرش های ماتریالیستی هستیم و این نوآوری می تواند یک تست برای محیط های دانشگاهیمان باشد.

گفتنی است، در ادامه این کرسی نوآوری، رضا سیمبر، امیرمحمد حاج یوسفی و اصغر کیوان حسینی به عنوان ناقدان، سوالات و ابهامات خود را مطرح کردند که حسین سلیمی به این سوالات و ابهامات پاسخ داد و در پایان داوران به این طرح به عنوان یک طرح نو رای مثبت دادند.