تعبیر «مهاجرت» تعبیری پر کاربرد در بین ایرانیهاست. تعبیری که آمار بالایی در جستوجوهای کاربران ایرانی در مرورگرها را به خود اختصاص داده و در صحبتهای دوستانه، خانوادگی، شغلی و… زیاد از آن استفاده میشود. هر چند هر از گاهی اظهارنظرات تاملبرانگیزی درباره مهاجرت ایرانیان بیان میشود، اما ترسیم شمایل دقیقی از این عمل پر مناقشه ایرانیان که گاهی خطرناک هم توصیف شده، تقریباً ناممکن است. چندین آمار ضد و نقیض درباره جمعیت مهاجران ایرانی، تعداد ایرانیانی که هر سال اقدام به مهاجرت میکنند، نخبگانی که میروند و… وجود دارد.
به گزارش عطنا، یک آسیبشناس مسائل اجتماعی و استاد دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه مهاجرت در همه برهههای تاریخ و همه جوامع وجود داشته، میگوید: در مورد مهاجرت برون مرزی ایرانیان ما پیش از این شاهد کوچ افرادی که در طبقات مرفهتر جامعه جا داشتند یا نخبگانی بودیم که توسط دانشگاهها و سازمانها مختلف جذب میشدند، اما در سالهای اخیر مهاجرت به طبقات متوسط و حتی پایین هم سرایت کرده و آنها تلاش میکنند حداقل اقامت دوگانه دریافت کنند.
محمد زاهدی اصل، ادامه میدهد: عدم اطمینان به آینده، نداشتن امید به توسعه و بهبود وضعیت از ابعاد مختلف اعم از اجتماعی و اقتصادی باعث میشود افراد آرامش و اطمینان را جایی دیگر جستوجو کنند. دریافت اقامت با خرید ملک در کشوری دیگر که میتوان برای آن از تعبیر «توری که دیگران برای شهروندان ما پهن کردهاند» استفاده کرد، یکی از راههای مهاجرت است. ما در سالهای اخیر شاهد این بودهایم که افراد متمایل به مهاجرت و زندگی آن هم نه در کشوری که سطح رفاه آن بسیار بالاتر از ایران که در حد کشور خودمان است، شدهاند و این تمایل قطعاً ریشه در عدم اطمینانی دارد که نتیجه اتخاذ برخی سیاستهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشور ماست.
به گفته او ترجیح رفتن بر ماندن آن هم با عزیمت به کشورهایی مثل ترکیه، گرجستان، ارمنستان و… از طرفی در سطح فردی و از طرف دیگر در سطح کلان خسارتهایی را وارد میکند.
این آسیبشناس مسائل اجتماعی تصریح میکند: شاهد این هستیم که خانوادههایی دار و ندار خود را حراج میکنند تا بتوانند خانهای در گرجستان یا ترکیه بخرند و از این طریق تابعیت دوگانه بگیرند. حتی اگر آنها در دام کلاهبردارانی که معمولاً در چنین جاهایی به کمین نشستهاند نیفتند، به دلیل وضعیت نه چندان با ثبات این کشورها ممکن است در آینده با مشکلاتی نظیر آنچه ایرانیان مهاجر به عراق قبل از انقلاب با آن روبهرو شدند، مواجه شوند. در سطح کلان نیز سرمایه عظیمی در حال انتقال از کشور است.
او با بیان اینکه باید تدبیری برای چنین روندی که من آن را خطر مهم اجتماعی میدانم اندیشیده شود، میگوید: بحث سر این نیست که برای مثال موضوع را امنیتی کنیم و بخواهیم با زور جلو چنین مهاجرتهایی را بگیریم، بلکه باید شرایط را به گونهای تغییر دهیم که تمایل به این نوع مهاجرتها کاهش یابد.