راه نجات کشور از بحران اقتصادی بازگشت به میراث «عالی‌نسب» است

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه نظام مالیاتی ما خود را در خدمت دلالان واردکننده قرار داده و پشتش را به تولیدکنندگان کرده است، گفت: آنهایی که به نام صادرات غیرنفتی ارز صدور کرده و موجب بالا رفتن نرخ ارز می‌شوند بر فرودستان و تولیدکنندگان فشار می‌آورند.

به گزارش عطنا، نشست «دیده‌بان غیرتمند اقتصاد ملی» به یاد سیزدهمین سالگرد درگذشت استاد میرمصطفی عالی‌نسب، اقتصاددان و صنعتگر ایرانی عصر پنج‌شنبه، ۱۴ تیرماه با حضور جمعی از استادان و علاقه‌مندان در موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.

در این نشست دکتر فرشاد مومنی، رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد و استاد برنامه‌ریزی و توسعه دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر سیدمحمدرضا بهشتی، دانشیار فلسفه دانشگاه تهران و علی رضاقلی، جامعه‌شناس و پژوهشگر توسعه به ایراد سخنرانی پرداختند.

فرشاد مومنی در آغاز این مراسم ضمن بزرگداشت یاد و خاطره استاد میرمصطفی عالی‌نسب  گفت: امروز سیزدهمین سالگرد درگذشت این مرد بزرگ است و هر روز که از مرگ وی می‌گذرد همه کسانی که دستی در مسائل اقتصادی و اجتماعی ایران دارند بیشتر خلأ این مرد بزرگ را احساس می‌کنند.

وی افزود: وقتی در مورد نقش افراد در توسعه بحث ‌می‌شود یکی از مهم‌ترین وجوهی که باید دنبال ‌‌شود نیاز جامعه به الگوهایی است که تجربه زیسته ملت با آنها شکل گرفته است. اگر بتوان از سیره عملی این افراد برداشتی درست داشت، می‌توان راه آنها را ادامه داد.

مومنی در ادامه سخنانش به آموزه‌های دینی پرداخت و گفت: در آموزه دینی گفته شده هر کس شاکر باشد، سزاوار افزایش نعمت ‌می‌شود. حقیقت این است که استاد فقید در دوران جنگ تحمیلی خدماتی بی سر و صدا برای ملت ایران و توسعه ملی انجام دادند که آگاهی و اطلاعات ایشان نشان می‌دهد چگونه نسل ما و نسل بعد از ما مدیون اندیشه‌های این مرد بزرگ بوده است.

این استاد دانشگاه، یکی از بزرگ‌ترین افتخارات انقلاب اسلامی را «عدم بروز قحطی‌ در دوران جنگ» دانست و عنوان‌ کرد: جمهوری اسلامی با اینکه یکی از طولانی‌ترین جنگ‌ها را سپری کرده، حتی یک مورد مرگ از قحطی‌ گزارش نشده است.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد افزود: مهندس موسوی در صحبت‌هایی که کرد در هنگام معرفی عالی‌نسب به نجات ایران از پرتگاه‌های مهلک اشاره کرد و بنده به اعتبار اینکه هم صحبت ایشان بودم می‌گویم سخن گزافی نیست.

وی یاد کردن از انسان‌های بزرگی که در این سطح خدمت‌های بزرگی به ملت کرده‌ و در بزنگاه‌های تاریخی در بقاء و عزت ایران کمک کرده‌اند را نوعی شکرگزاری در درگاه خداوند دانست و گفت: امیدوارم توفیق ایجاد شود و از ذخیره اندیشه ایشان استفاده کامل صورت گیرد.

مومنی از دیدگاه برخی مسئولان در مورد اقتصاد ملی انتقاد کرد و افزود: بخشی از مسئولان کشور فکر می‌کردند چون در عمل بحرانی مشاهده نمی‌شود، این در ذات شیوه اداره کردن اقتصاد ملی است. در صورتی مبارزه هولناکی بر سر منافع مردم و تولیدکنندگان وجود دارد.

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: استاد عالی‌نسب در برابر زیاده‌خواهی‌ها و کج‌اندیشی‌ها ایستادگی می‌کردند و از طرف ریاست‌جمهوری و امام خمینی(ره) پشتیبانی می‌شدند و همین اتفاقات موجب شد کارنامه ایشان درخشان شود.

وی ضمن تقدیر از خدمات ایشان در زمینه‌های گوناگون گفت: ساعت‌ها ‌می‌شود از خدمات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی استاد فقید صحبت کرد. برای بهره‌مندی از سخنان استادان ارجمند به طرح این مسئله می‌پردازم که چرا جامعه ایران در دوران جنگ تحمیلی که فشارهای وارده به کشور چند برابر فشارهای کنونی بود هرگز با هیچ یک از گرفتاری‌هایی که در ربع قرن گذشته رخ داده است روبه‌رو نمی‌شد؟

مومنی این اتفاقات را بازتاب زحمات استاد فقید دانست و عنوان کرد: این رویدادها جنبه معجزه نداشت؛ بلکه بازتاب زحمات طاقت‌فرسا و طولانی استاد فقید بود که هم تجربیات تاریخی ایران و هم تجربیات دیگر کشور‌های در حال توسعه را زیر ذره‌بین گذاشته بودند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد افزود: استاد فقید از طریق نسبت‌سنجی عالمانه که به اعتبار فهم عمیقی که از شرایط کشور داشتند، راه را بر بروز بحران در کشور می‌بستند. اگر قرار باشد صورت‌بندی نطری اجمالی از این مسئله ارائه کرد می‌توان از این زاویه نکته‌سنجی‌ها و اعتبارات استاد فقید را زیر ذره ‌بین گذاشت. اگر در دوران جنگ بحران ارزی اتفاق نمی‌افتاد به دلیل نوآوری‌های نهادی بود که به ابتکار استاد فقید به کار گرفته می‌شد.

وی با بیان اینکه درآمد ارزی کنونی کشور بیش از 6 برابر سال 65 است، گفت: از زوایای متعددی می‌توان این مسئله را زیر ذره‌بین قرار داد. استدلال استاد فقید این بود که درآمد نفت و گاز کشور به کل ایران تعلق دارد پس باید توسط کسانی برای آن تصمیم‌گیری کنند که مستقیما توسط مردم سر کار آمده باشند. این تصمیم به تصمیم دکتر بهشتی گره خورد. بنابراین هر تصمیمی که از مجلس عبور می‌کرد شفاف بود. شفافیت موجب شد منابع ارزی اتلاف نشود و در کشور فساد و ناهنجاری وجود نداشته باشد.

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: به کمک این نوآوری ایران توانست قله افتخار را از نظر عملکرد اقتصادی در دوران جنگ تحمیلی فتح کند. از شروع جنگ تا پایان با پای‌مردی و جان‌فشانی استاد فقید برای باقی ماندن نرخ ارز در هفت تومان تلاش شد.

مومنی گفت: افرادی که شیادی می‌کنند گفتند نرخ ارز در همان دوران در بازار سیاه بیش از هفت برابر مبلغ رسمی بوده است؛ اما همه می‌دانند مقایسه قیمت رسمی و بازار سیاه در دوران جنگ و پس از جنگ منطقی نیست. به دلیل اینکه در دوران جنگ تمام نیازهای اساسی مردم و تولیدکنندگان با ارز رسمی تخصیص پیدا می‌کرد و به همین دلیل مردم هرگز احساس فشار نمی‌کردند.

وی به مرزبندی اقتصادی پرداخت و در این خصوص گفت: استاد فقید امر اقتصادی را مرزبندی می‌کرد و می‌گفت مرزبندی‌ها به وجوه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اقتصاد ملی گره خورده است. زمانی که قطع‌نامه پذیرفته شد در دو سال پی‎‌درپی ایران رشد دو رقمی را تجربه کرد و بمحض اینکه شک جنگ منتفی شد اقتصاد واکنش نشان داد و تکان خورد.

مومنی به نوسانات دوره پس از برجام اشاره کرد و افزود: بخاطر سیاست‌های ضدتوسعه‌ای اقتصادی پس از برجام، جامعه دائما با نوسانات شدید رو‌به‌رو شد و اقتصاد ایران رشد منفی را در اقتصادش تجربه کرد. با گذشت نزدیک به 30 سال  می‌توان از خود پرسید دستاورد بازی با قیمت‌های کلیدی چه بوده است؟ آیا جز این است که در کل دوره پس از جنگ نرخ بهره یا نرخ سود بانکی همواره در اقتصاد ایران دو تا سه برابر نرخ بهره در دوران جنگ بوده است؟

دستیار ارشد استاد عالی‌نسب در شورای عالی اقتصاد به اظهارات اخیر درباره تثبیت نرخ ارز واکنش نشان داد و تصریح کرد: برخی معتقدند تثبیت نرخ ارز انگیزه صادرات را افزایش می‌دهد؛ در حالی که اگر نرخ ارز تثبیت شود انگیزه‌های واردات افزایش پیدا می‌کند.

هفتگانه رانتی ارکان امنیت ملی را متزلزل کرده است

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: مهندس سيدمحمد بحرينيان که در «دفتر پژوهش‌های اقتصاد و توسعه اتاق مشهد» فعالیت دارد نتایج یک تحقیق  در مشهد را فاش کرد. مطابق این پژوهش نشان داده شده در تاریخ 50 ساله اقتصاد ایران، کمترین میزان واردات مربوط به دوران تثبیت نرخ ارز است. تغییرات بالای 15درصد در ارزش پول ملی نقطه عطفی در تاریخ  هر کشور محسوب ‌می‌شود و کشورهای دیگر به این جهش رسیده‌ و ایران را به واردات و دنیای خارج وابسته‌تر کرده‌اند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد شوک‌های قیمتی را مهم‌ترین بستر تشدید مناسبات رانتی در اقتصاد توسعه‌نیافته دانست و گفت: جامعه کنونی ایران، دست به گریبان مشکلاتی است که بر اثر ندانم‌کاری‌ها و بی‌اعتنایی به میراث اندیشه‌ای استاد فقید ایجاد شده است.

وی با بیان اینکه بار مالیاتی در دوران دولت دکتر روحانی افزایش یافته، گفت: مالیات در فاصله سال 92 تا 95 برای بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط بیش از 65 برابر صاحبان ثروت است. این اتفاق حاکی از آن است که نظام مالیاتی ما خود را در خدمت دلالان واردکننده قرار داده و پشتش را به تولیدکنندگان کرده است.

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی راه نجات از بحران کنونی را بازگشت به میراث استاد فقید دانست و گفت: برای برون‌رفت از مشکلات اخیر باید به همان میراث اندیشه‌ای برگشت. تمام ابزار‌های تبلیغاتی رسمی و غیررسمی کشور در خدمت بازار ثانویه برای ارز صادراتی قرار گرفته و مجالی برای فعالیت رانت‌جویانه و سوداگرانه برای نرخ ارز پدید امده است.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد سپس  در مورد وضعیت کنونی کشور هشدار داد و گفت: به‌یاد استاد فقید و به‌نام محرومان و مستضعفان و به‌نام توسعه ایران به نظام تصمیم‌گیری کشور اعلام خطر می‌کنیم. اگر این خطا آنگونه که گفته شده عملیاتی شود ما دچار گرفتاری‌های غیرقابل‌جبران خواهیم شد. چون در این دور مارپیچ هر تغییری در نرخ ارز، بهانه‌ای برای تغییرات جدید ‌می‌شود. چیزی که باعث شد فشار برای افزایش نرخ ارز در آن دوران عملی نشود؛ این بود که استاد فقید با کمک کارشناسان بانک مرکزی و سایر دستگاه‌ها از مسائل حیاتی بر اقتصاد سیاسی ایران رمزگشایی کرده بودند.

مومنی افزود: نزدیک به 30 سال است که این امر بدیهی، به نفع مفت‌خورها نادیده گرفته ‌می‌شود. استاد فقید این نکته را متوجه شده بود که آنچه در ایران تحت عنوان صادرات غیر نفتی مطرح است اسم رمز برای برگردادن دلارهای نفتی به خارج است.

 وی به پژوهش‌های انجام شده در این حوزه اشاره کرد و گفت: مطالعاتی صوررت گرفت و تک تک مطالعه‌ها نشان داد وقتی که هزینه ارزی را در زنجیره تولید بررسی می‌شود به غیر از دو سه مورد که خالص داده و ستانده ارزی است، بقیه موارد که به عنوان صادرات غیر نفتی ایران مطرح است منفی است. یعنی ارز نفت را تغییر شکل می‌دهند و به آنهایی که به ما ارز دادند ارسال می‌کنند. جز دو سه قلم کالا در بخش کشاورزی و صنعت بقیه موارد هزینه ارزی برای تولید آن، از درآمد برای صدور آن بیشتر می‌شود.

استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی رانتی‌ترین چیزهایی که به عنوان صادرات غیر نفتی در ایران انجام می‌شود را «هفتگانه رانتی» خواند و گفت: هفتگانه رانتی ارکان امنیت ملی ما را متزلزل می‌کند و آنهایی که به نام صادرات غیر نفتی صدور ارز می‌کنند فشار می‌آورند که با افزایش نرخ ارز تنبیه‌های بیشتری بر فرودستان و تولیدکنندگان اعمال می‌شود.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد از طنز تلخی سخن گفت که در جامعه رخ داده است و در این زمینه توضیح داد: بخش بزرگی از مایحتاج تولیدکنندگان را به نرخ ارز صادرات غیر نفتی وصل می‌کنند. عده‌ای در همین بساط صادرات غیر نفتی، رونق بخشی خام‌فروشی‌های دیگر را ترویج می‌کنند و خدا می‌داند از این مسئله چه به سر ایران آمده است.

فرشاد مومنی، استاد برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی در پایان با بیان اینکه دکتر عالی‌نسب تا پایان عمر خود را از نظر مطالعاتی به‌روز نگاه می‌داشت، گفت: وی جان خود را کف دست گذاشته بود و برای رضایت خدا و  آبروی جمهوری اسلامی با ترفندهای کثیف مبارزه می‌کرد، امید است خدا روحش را شاد، حقوقش را بر ما حلال کند و به نظام تصمیم‌گیری کشور این توفیق را بدهد که اندیشه‌های ژرف و نجات‌بخش او را عمیق و درست بفهمند و خود را بازیچه دست دلال‌ها و رانت‌خواران نکنند.