«کارآفرینی هیبریدی یا دورگه» راهی برای خلق ثروت کم‌خطر/ باید الگو‌های آموزش و پرورش کنونی تغییر کند

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه کسب و کارهای خرد نقش مهمی را در توسعه منابع انسانی و یادگیری اجتماعی و اقتصادی ایفا کرده است، گفت: کارآفرینی هیبریدی (دو رگه) یعنی اینکه افرادی در عین داشتن یک شغل تمام‌وقت، کسب و کاری را برای خود و دیگران شروع می‌کنند و در این روش، مسیر پیچیده کارآفرینی با ترکیب حقوق بگیری؛ خلق ثروت کم‌خطرتر و قابل تحمل‌تر می‌شود.

به گزارش عطنا، دکتر حسن طائی، 18 اردیبهشت‌ماه در ششمین همایش سالانه «مرزهای دانش اقتصاد توسعه»، همراه با بزرگداشت پانزدهمین سالگرد درگذشت دکتر حسین عظیمی‌آرانی، پدر علم اقتصاد توسعه ایران با عنوان «فقر نابرابری و توسعه ملی» در پنل اول با عنوان «توانمند‌سازی محور اساسی کاهش فقر» در سالن اجتماعات دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی سخنرانی کرد.

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، گفت: بر اساس برآورد‌های غیررسمی در سال 92 تعداد شاغلان 22 میلیون نفر، جمعیت فعال 28 میلیون نفر و جمعیت بی‌کار6 میلیون نفر بوده است.

وی در ادامه به به دو دیدگاه متفاوت درباره (MSME)‌ها (پرداخت ها به صورت غیر الکترونیکی) اشاره کرد و افزود: دیدگاه طرفداران این است که  نقش قابل توجه شرکت‌های خرد در رفاه اقتصادی یک کشور را باور دارند، طبق دیدگاه این گروه بر اساس تجربیات جهانی، می‌توان گفت کسب و کار‌های خرد و کوچک نقشی اساسی در خلق شغل (به خصوص اشتغال زنان و جوانان)، مشارکت در مالیات، تسهیل توزیع کالا، مشارکت در توسعه منابع انسانی و یادگیری اجتماعی و اقتصادی ایفا کرده است.

طائی سپس به نقل دیدگاه مخالفان پرداخت و اظهار کرد: مخالفان بر این عقیده‌اند که سازمان‌های بزرگتر به دلیل بهره‌وری بیشتر، ارزش افزوده بالاتر، ثبات و بقاء بیشتر، حقوق و دستمزدهای بالاتر، آسیب پذیری کمتر از نوسانات اقتصادی، نوآوری‌های تکنیکی و مدیریتی تحول آفرین، جلب رضایت مشتریان، کسب وفاداری به علامت تجاری و کسب اعتبار بین‌المللی نقش مهم‌تری در فرآیند رشد و توسعه و به تبع آن ایجاد اشتغال و کاهش فقر  ایفا می‌کنند.

کسب‌وکارهای خرد ​​نقشی کلیدی در رفاه اقتصادی کشورهای در حال توسعه دارند

عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی نقش کسب و کارهای خرد را در اقتصاد کشور‌های در حال توسعه کلیدی دانست و در این خصوص گفت: کسب‌وکارهای خرد، ​​نقشی کلیدی در رفاه اقتصادی کشورهای در حال توسعه ایفا می‌کنند. نقش این شرکت‌ها این است که از طریق یادگیری، خلاقیت و نوآوری و همچنین کمک به توسعه منابع انسانی به خلق شغل در جامعه کمک کنند و اثر فوری  این کسب و کارها این است که بر سطح درآمد تأثیر می‌گذارند که در طولانی مدت به کاهش فقر منجر می‌شود.

وی سه رویکرد را در خصوص کسب و کار خرد از هم تفکیک کرد و توضیح داد: از منظر سیاست‌گذاری سه رویکرد برای طبقه‌بندی کسب‌وکارهای خرد می‌توان در نظرگرفت. اولین رویکرد به تمایز میان فعالیت‌های تامین معاش (یا بقاء) و بنگاه‌های رشد یابنده (یا قابل دوام) تاکید دارد. دومین رویکرد که به طبقه‌بندی چهارگانه، بر اساس عملکرد رشد استخدام در گذشته می‌پردازد و آنها را در چهار گروه بنگاه‌های جدید در مرحله راه‌اندازی (تازه کارها)، بنگاه‌های موجود که از خطرات راه‌اندازی یا دره مرگ، جان سالم به در برده‌اند اما رشد نکرده‌اند (رشد نیافته‌ها)، بنگاه‌های موجود که ثبات پیدا کرده و رشد کمی دارند (کم رشدها)، بنگاه‌های موجود که به تدریج رشد کرده و از بنگاه خرد به بنگاه‌های «کوچک» با دهها یا تعداد بیشتری کارگر تبدیل شده‌اند (رشد یافته‌ها) تقسیم‌بندی می‌کند.

طائی تصریح کرد: سومین رویکرد، با تاکید بر نوع مشتری شرکت و خدمات ارائه شده و از منظر تأمین مالی خرد (micro-finance)، طبقه‌بندی زیر را ارائه می‌دهد:

«آنها قبلا وجود داشته‌اند یا شرکت‌های تازه راه‌اندازی شده‌‌ای هستند (موجود یا استارتاپ)؛ سطح توسعه کسب‌و کار آنها پایدار، ناپایدار یا در حال رشد است؛ نوع فعالیت تجاری آنها (کشاورزی، تولیدی یا خدماتی) است.»

دولت‌ها نیاز خواهند داشت تا به صورت اساسی الگو‌های آموزش و پرورش کنونی را مورد تجدید نظر قرار دهند و رهبری جسورانه‌تری را در راه‌اندازی برنامه آموزشی و تغییرات قوانین بازار کار، که تاکنون نیز چندین دهه است در برخی اقتصادها به تعویق افتاده، نشان دهند.

وی دو نوع متفاوت از کسب و کارهای خرد را برشمرد و در این باره گفت: نوع اول آنهایی هستند که می‌توانند به عنوان شرکت‌های تأمین معیشت توصیف شوند، که یک منبع مهم درآمد برای خانواده‌های فقیر و کارآفرینان توصیف می‌شوند. این شرکت‌ها، به صورت انفرادی، اشتغال زیادی تولید نمی‌کنند و بعید است که رشد کنند. با این حال، بستر سازی برای بقا آنها اشتغال و درآمد بیشتری را ایجاد کرده و در نتیجه فقر را کاهش می‌دهد.

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی نوع دوم کسب و کارهای خرد را کسب و کارهای رشد یابنده دانست و تصریح کرد: نوع دوم کسب‌وکارهای رشدیابنده هستند و این گروه پتانسیل رشد و تبدیل شدن به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط را دارند. همچنین از منظر خلق درآمد و شغل نیز پایدار هستند.

وی افزود: این شرکت‌ها نسبت کوچک‌تری از شرکت‌های خرد را تشکیل داده و در نتیجه، توسعه آنها بر بخش کوچک‌تری از جمعیت اثر می‌گذارد؛ اما چشم‌انداز بهتری برای توسعه بلندمدت اقتصاد هر منطقه ارائه می‌دهند.

طائی بهره‌وری به گروه‌های فقیر جامعه در استفاده از مزایای طرح‌های توسعه کسب و کار خانگی اشاره کرد و گفت: پنج نوع از گروه‌های فقیر جامعه از طرح‌های توسعه کسب‌وکارهای خرد و خانگی سود می‌برند. این پنج گروه شامل صاحبان کسب و کارهای خانگی و خرد، افرادی که در این کسب و کارها کار می‌کنند، وابستگان صاحبان و کارکنان کسب و کارهای خانگی و خرد، بیکارانی که ممکن است در این کسب و کارها شغلی به دست آورند، خانوارهای کم درآمد که از این کسب و کارها کالا یا خدمات خرید می‌کنند.

توانمندسازی زنان هدفی فراتر از افزایش دستمزد زنان کم درآمد است

وی توجه به زنان را در کسب و کارهای خانگی ضروری خواند و در این‌باره اظهار کرد: توانمندسازی زنان هدفی فراتر از افزایش دستمزد زنان کم‌درآمد است و این نوع طرح‌های حمایتی می‌تواند منجر به توانمند‌سازی زنان در ابعاد اجتماعی و اقتصادی شود.

طائی خاطرنشان کرد: آگاهی زنان در روند مشارکت در کسب و کارهای خرد، شامل حضور در جلسات هفتگی، کسب اطلاعات و سایر تعاملات در فضای عمومی که در نتیجه فعالیت‌های اقتصادی اتفاق می‌افتد، افزایش یافته و به نوبه خود، منجر به مزایای اجتماعی دیگر از جمله تحصیلات بیشتر و نرخ باروری پایین‌تر، می‌شود.

وی تحول در حوزه اقتصاد را نیازمند توجه دولت‌ها به آموزش دانست و گفت: وقوع یک انقلاب استعدادی، نیازمند توجه دولت‌ها و کسب و کارها به آموزش و پرورش، مهارت‌ها، استخدام‌ها و همکاری است و در این زمینه باید تحولات لازم صورت گیرد.

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه کسب و کارها باید به استعدادیابی بپردازند، گفت: کسب‌و‌کارها باید توسعه استعداد و استراتژی نیروی کار آینده را پیش‌رو و در مرکز رشد خود قرار دهند. شرکت‌ها دیگر نمی‌توانند مصرف‌کنندگان منفعل سرمایه انسانی آماده باشند، آنها به یک ذهنیت جدید به منظور تحقق نیازهای استعدادی خود و به منظور بهینه‌سازی اجتماعی نیاز دارند.

توسعه کسب‌وکارهای خرد و کوچک مشروط است بر گسترش اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان جوان، برخورداری از تامین مالی خرد و تمهیدات لازم برای سپهر کسب و کارهای خرد است.

وی در بخش دیگر سخنانش از لزوم تحول در الگوهای آموزش و پرورش سخن گفت و بیان کرد: دولت‌ها نیاز خواهند داشت تا به صورت اساسی الگو‌های آموزش و پرورش کنونی را مورد تجدید نظر قرار دهند.

طائی افزود: دولت‌ها نیاز خواهند داشت تا رهبری جسورانه‌تری را در راه‌اندازی برنامه آموزشی و تغییرات قوانین بازار کار، که تاکنون نیز چندین دهه است در برخی اقتصادها به تعویق افتاده، نشان دهند.

وی سپس به مجموعه عواملی که برای حمایت، ایجاد و توسعه این شرکت‌ها لازم است پرداخت و گفت: مجموعه ای از این عوامل شامل؛ یک سپهر اداری و محیط قانونی که منظم، ساده، سریع، کم‌خرج و عاری از فساد باشد؛ سرمایه‌ای که در قیمت پایین قابل دسترس بوده و نیاز نداشته باشد که فرد فقیر وثیقه فیزیکی فراهم کند.

شکل‌گیری کارآفرینی هیبریدی (دورگه)؛‌ خلق ثروت کم‌خطرتر و قابل تحمل‌تر

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی از شکل‌گیری کارآفرینی هیبریدی (دورگه) سخن گفت و ادامه داد: منظور از کارآفرینی هیبریدی (دو رگه) افرادی است که در عین داشتن یک شغل تمام‌وقت، کسب و کاری را برای خود و دیگران شروع می‌کنند و در این روش، مسیر پیچیده کارآفرینی با ترکیب حقوق بگیری؛ خلق ثروت کم‌خطرتر و قابل تحمل‌تر می‌شود.

رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی به سپهر لازم برای کسب و کارهای خرد اشاره کرد و گفت: کارکنانی که به وسیله مهارت‌هایی مناسب آموزش دیده باشند؛ سلامت و تحصیلات پایه که سرمایه انسانی را قوت می‌بخشند؛ فرهنگی که برای کارآفرینی ارزش قائل بوده و از آن حمایت کند؛ تسهیل دسترسی به بازارهای محلی و منطقه‌ای، ایجاد زیرساخت‌های قابل اعتماد (حمل و نقل، انرژی، مخابرات و...) دسترسی به مراکز و خدمات توسعه کسب و کار مقرون به صرفه و تنظیم مجدد حقوق کار و روابط صنعتی (روابط کار)، مجموعه‌ای از عوامل است که سپهر کسب و کارهای خرد را تشکیل می‌دهد.

وی توسعه کسب و کارهای خرد را وابسته به گسترش اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان جوان دانست و افزود: توسعه کسب‌وکارهای خرد و کوچک مشروط است بر گسترش اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان جوان، برخورداری از تامین مالی خرد و تمهیدات لازم برای سپهر کسب و کارهای خرد است.

طائی در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد که با توسعه کسب و کارهای خرد، ایران بتواند به توسعه اقتصادی و اجتماعی برسد، ضمن‌آنکه درصورت توسعه کسب و کارهای خرد دستیابی به برخی اهداف عمده از جمله خلق شغل، توانمندسازی زنان و جوانان، کاهش تعداد شاغلان کم‌درآمد، کاهش فقر، گسترش کارآفرینی، توسعه بخش خصوصی، گسترش مشارکت اجتماعی و تحکیم بخشی از پایه‌های توسعه ملی در توسعه اقتصادی و اجتماعی تسهیل شود.