فرهنگ گفت‌وگو از پيش‌شرط‌های جلوگيری از افراط‌گرايی است

رئيس گروه جامعه‌شناسي دانشگاه باقرالعلوم (ع)، ذات مشترك و حق يكسان در برابر انسان‌ها، توجه به جهت و غايت آفرينش، منطق احتجاج و فرهنگ گفت‌وگو و ... را پيش‌شرط‌هاي جلوگيري از افراط‌گرايي معرفي كرد.

به گزارش عطنا به نقل از روابط عمومي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، عماد افروغ، جامعه‌شناس و رئيس گروه جامعه‌شناسي دانشگاه باقرالعلوم (ع)، در سخنراني خود در پنجمين دور گفت‌وگوي ديني ايران با كنفرانس اسقفان سوئيس كه با عنوان «تحليلي فراديني از بنيان‌ها و زمينه‌هاي افراط‌گرايي» ارائه شد، گفت: بر اين باوريم كه يكي از عوامل بسيار مؤثر در بروز و ظهور افراط‌گري‌ها، جنگ‌ها و خشونت‌هاي فاجعه‌آميز در حيات بشري، دور شدن از حقايق وجودي و نگاه تاريخي‌گرايانه و در نتيجه قدرت‌گرايانه به حقايق است. نگاه قدرت‌گرايانه يا به عبارتي تبارشناختي به حقايق وجودي به قيمت نفي حقايق قطعي و فروكاستن آن به انسان و محدوده شناختاري اوست كه ترجماني از تفوق معرفت‌شناسي بر هستي‌شناسي است.

وي افزود: نفي سوژگی انسان در شناخت حقايق وجودي و تقليل آن به فعليت‌ها و واقعيات گذراي تاريخي، عملاً انسان را به موجودي متناهي با تجربه‌اي محدود مبدل مي‌سازد كه هرگونه كوششي براي فراتر رفتن از شناخت ذاتاً محدود و محصور در جهان خود يا شرايط زماني ـ مكاني‌اش را ابتر مي‌سازد. ناديده انگاشتن اين وجه، انسان را گرفتار در دو محدوديت و دو جهان وجودي و شناختاري بسته مي‌كند. نقي حقايقي وراي فعليت‌ها و نفي من استعلايي انسان در شناخت اين حقايق، عملاً چه نتيجه‌اي جز قدرت‌گرايي در ارزيابي واقعيات و فعليت‌ها در برخواهد داشت؟ حاصل اين قدرت‌گرايي، يا تسليم محض و برده واقعيات موجود شدن است و يا ورود در نبرد قدرت براي سلطه بيشتر.

وي تأكيد كرد: از هر طرف كه بنگريم حاصلي جز راديكاليسم نخواهد بود، يا تلاشي راديكال و بي‌بنياد و بدون پشتوانه وجودي و حقيقي براي دستيابي به قدرت لگام‌گسيخته براي سلطه بر ديگري و يا تلاشي متقابلاً راديكال براي رهايي از اين سلطه و انقياد. تلاشي راديكال كه با ميل آزادي و رهايي از يك سو و حسب تفسیر تبارگرايان قدرت‌گرا، ميل به سلطه و قدرت بيشتر، مضاعف خواهد شد. در اين رابطه ارباب ـ رعيتي همه چيز بوی قدرت و خشونت مي‌دهد، چيزي جز جنگ قدرت و رهايي نخواهد بود. اصل بر سلطه است، يا بايد مسلط باشي و يا تحت سلطه.

وي سپس در باب خاستگاه نظري و معرفت‌شناختي گفت‌وگو اظهار كرد: خاستگاه نظري و واقعي گفت‌وگو بيش از آنكه به يك مطلق‌ ناانديشي و ظرفيت روحي و آمادگي رواني براي پذيرش حرفي نو يا حرفي ديگر برگردد، به نوع نگاه و تعريف ما از معرفت‌شناسي و رابطه آن با هستي‌شناسي برمي‌گردد؛ اينكه عالم مستقل از معرفت ما از آن وجود دارد، چه باشيم، چه نباشيم، چه بشناسيم، چه نشناسيم، حقايقي مستقل از ما چه در عالم طبيعي و چه در عالم انساني ـ اجتماعي وجود دارد.

عماد افروغ همچنين از ذات مشترك و طبعأ حق يكسان در برابر انسان‌ها، توجه به جهت و غايت آفرينش، ديگرگرايي، عشق و محبت، شكيبايي و گذشت، توجه به تفاوت‌ها و كثرت‌ها، همكاري متقابل، مسئوليت‌پذيري و وحدت در عين كثرت، منطق احتجاج و فرهنگ گفت‌وگو، عدالت اجتماعي و رفع نيازمندي‌ها، دولت وحدت‌گرا، جهان‌نگري و عام‌گرايي و نهادهاي بين‌المللي، به عنوان پيش‌شرط‌هاي مؤثر در جلوگيري از افراط‌گرايي و ستيز خشونت‌آميز و يا تعديل آن، معرفي كرد.

پنجمين دور گفت‌وگوي ديني مركز گفت‌وگوي اديان و تمدن‌هاي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و كنفرانس اسقفان سوئيس با عنوان «‌زمینه‌های افراط‌گرایی و رادیکالیسم در جوامع اسلامی و جوامع مسیحی ـ چالش‌ها و راهکارها»، پيش از ظهر امروز (5 شهريور) به رياست ابوذر ابراهيمي‌تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و با حضور اسقف لوزان، ژنو و فرايبورگ و مسئول گفت‌وگوي بين فرهنگي و بين‌الادياني اين كشور، اروین تانر، دبیرکل کنفرانس اسقفان سوئیس، اعضای کنفرانس اسقفان سوئیس و اندیشمندان مسلمان و مسیحی، آغاز شد.