فرهنگ ایرانیان آمیزه‌ای زیبا از ارزش‌ها و آیین‌های دینی و ملی است

عطنا - امسال تقارن ماه مبارک رمضان و نوروز باستانی ایران فرصتی کم نظیر برای ایجاد همبستگی اجتماعی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های فرهنگی و معنوی فراهم کرده است. این هم‌زمانی، اگرچه می‌تواند بستر مناسبی برای تقویت ارزش‌های دینی و ملی باشد، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد که نیازمند مدیریت دقیق و برنامه‌ریزی است. 

 

دکتر محسن نصری، جامعه شناس در این زمینه می‌گوید: «ما یکسری اعیاد ملی و تاریخی و یکسری مراسم مذهبی داریم. طبیعی است که مراسم مذهبی جزئی از فرهنگ ملی ما هستند که ریشه در ۱۴۰۰ سال پیش دارند. وقتی گفته می‌شود «ایرانی»، منظور ایرانی مسلمان و فردی است که به این مسائل توجه دارد. فرهنگ ملی ما نیز جدای از فرهنگ‌های مذهبی و ارزشی نیست، بلکه آمیزه‌ای زیبا از ارزش‌ها و آیین‌های دینی و ملی است.»

وی به این نکته اشاره می‌کند که می‌توان از این تقارن برای برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی بهره برد و می‌افزاید: «با توجه به اینکه نیمه ماه رمضان مصادف با ولادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است و این ایام به سال نو و نوروز نزدیک می‌شود، می‌توان جشنواره‌هایی مفصل‌تر و باشکوه تری برگزار کرد.» 

همچنین در فرهنگ ایرانی، نوروز همواره با مفاهیم دینی پیوند خورده است. به عنوان مثال، ایرانیان هنگام نشستن سر سفره هفت‌سین، قرآن را قرار می‌دهند که نشان‌دهنده درهم تنیدگی سنت‌های ملی و مذهبی است.

دکتر نصری با اشاره به دعای امام صادق (ع) برای نوروز می‌گوید: «همان طور که فرهنگ اسلامی و ملی ما به هم عجین شده‌اند، این دو را نمی‌توان از هم تفکیک کرد. از سوی دیگر، می‌توان از فرصت‌های این تقارن برای افزایش فعالیت‌های خیرخواهانه و ترویج فرهنگ انفاق استفاده کرد. رمضان ماهی است که در آن بر کمک به نیازمندان به ویژه در نیمه آن با توجه به میلاد کریم اهل بیت (ع) تأکید شده و نوروز نیز همواره فرصتی برای صله رحم و توجه به خانواده‌های کم بضاعت بوده است. برپایی سفره‌های افطار عمومی، پویش‌های کمک‌های مردمی و تأکید بر سنت‌های اصیل ایرانی همچون دید و بازدید از سالمندان و افراد کم توان می‌تواند از مهم‌ترین دستاورد‌های این هم زمانی باشد.»

با توجه به اینکه خانواده مهم‌ترین نهاد در انتقال ارزش‌های فرهنگی و دینی به نسل‌های آینده است، والدین می‌توانند نقشی کلیدی در هماهنگ سازی سنت‌های نوروزی و آداب ماه رمضان ایفا کنند. این تقارن فرصتی است تا خانواده‌ها ضمن ایجاد فضای شادی بخش نوروزی، فرزندان خود را با معنویت و روحیه عبادی ماه رمضان نیز آشنا کنند. تنظیم برنامه‌های خانوادگی متناسب با این دو مناسبت می‌تواند به حفظ تعادل میان شور و نشاط عید و حرمت ماه مبارک رمضان کمک کند. والدین می‌توانند با تشویق فرزندان به مشارکت در فعالیت‌های خیرخواهانه، برپایی افطاری‌های خانوادگی و استفاده از داستان‌ها و آموزه‌های دینی، این ایام را به فرصتی برای تقویت هویت دینی و ملی کودکان تبدیل کنند. به عنوان مثال، می‌توان از فرصت دید و بازدید‌های نوروزی برای تقویت روابط خانوادگی و انتقال آموزه‌های دینی به شیوه‌ای غیرمستقیم بهره برد. 

با وجود این فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز در مسیر برگزاری آیین‌های نوروزی در ماه رمضان وجود دارد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها، حفظ حرمت ماه مبارک رمضان و رعایت آداب این ماه از جمله شب‌های قدر و شهادت امیرالمؤمنین (ع) است. دکتر نصری در این باره تأکید می‌کند: «باید أهم فی الأهم را در نظر بگیریم و اولویت‌ها را رعایت کنیم. قطعاً ایرانیان فهیم حرمت ماه میهمانی خدا را حفظ خواهند کرد.» 

 

چالش دیگر، مدیریت سبک زندگی مردم در این دوره است. ماه رمضان زمان روزه‌داری، عبادت و توجه به مسائل معنوی است، در حالی که نوروز با سفر، دید و بازدید و آیین‌های شادمانه همراه است. این تفاوت در سبک زندگی می‌تواند باعث بروز برخی اختلاف دیدگاه‌ها در جامعه شود. برخی معتقدند باید شور و نشاط نوروزی را حفظ کرد، در حالی که برخی دیگر بر رعایت حرمت رمضان و ساده‌سازی برنامه‌های تفریحی تأکید دارند. مسئولان فرهنگی و اجتماعی باید با درایت، برنامه‌هایی طراحی کنند که ضمن احترام به ارزش‌های مذهبی، حال و هوای نشاط اجتماعی را نیز حفظ کند. برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت فرهنگی هوشمندانه، نقش اساسی در برقراری تعادل میان این دو مناسبت مهم ایفا می‌کند. مسئولان فرهنگی کشور باید با برگزاری نشست‌های تخصصی و دریافت نظرات کارشناسان مذهبی و اجتماعی، دستورالعمل‌هایی تدوین کنند که ضمن حفظ حرمت‌های دینی، شور و نشاط اجتماعی را نیز حفظ کند. 

از جمله پیشنهاد‌هایی که می‌توان در این زمینه مطرح کرد، برگزاری جشن‌های خانوادگی و فرهنگی در ساعات پیش از افطار، راه‌اندازی کاروان‌های نوروزی همراه با برنامه‌های مذهبی و پخش ویژه برنامه‌های تلویزیونی با رویکردی متعادل است. همچنین ایجاد کمپین‌های مردمی برای تشویق به رعایت شئونات رمضان و در عین حال حفظ آیین‌های نوروزی می‌تواند در همگرایی فرهنگی نقش بسزایی ایفا کند. نوروز و رمضان، هر دو از ارکان هویت ایرانی- اسلامی محسوب می‌شوند و هم زمانی آنها فرصتی بی‌نظیر برای تعمیق باور‌های دینی و ملی است که با مدیریت صحیح و در نظر گرفتن اولویت‌ها می‌توان از این همنشینی به بهترین شکل  بهره برد. 

از این رو مسئولان فرهنگی با برنامه‌ریزی منسجم، ضمن حفظ حرمت‌های دینی، می‌توانند فضایی را فراهم کنند که مردم بتوانند از هر دو مناسبت بهره‌مند شوند و تجربه‌ای به یادماندنی را رقم بزنند. همچنین مشارکت مردمی و درک متقابل افراد جامعه از ارزش‌های یکدیگر، نقشی تعیین کننده در موفقیت این هم زمانی فرهنگی خواهد داشت. به کارگیری خلاقیت در طراحی برنامه‌ها و استفاده از ظرفیت رسانه‌ها، فرصتی است که می‌تواند این تقارن را به یک تجربه فرهنگی غنی تبدیل کند.

عطنا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

روبیکا                         روبینو

بله             ایتا